DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bernatowicz, Piotr: Picasso w Polsce zaraz po wojnie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0220
218
PIOTR BERNATOWICZ
dycji artystycznej. Z jednej strony groził brak logiki i konsekwencji,
z drugiej porzucenie malowania i tworzenia prawdziwej sztuki - śmierć
malarza. W tej perspektywie kluczowego znaczenia nabiera inne wyzna-
nie Jaremy, które Włodarczyk wspomina na marginesie głównego wywo-
du: „Ba, gdybym była wtedy pewna. Byłam pewna tylko, kiedy malowa-
łam”125.
Rozstrzygnięciem dylematu był właśnie sam proces malowania -
żmudne dźwiganie kamienia, które ma sens dopóki trwa, zaś już w nastę-
pnej chwili artysta staje z powrotem przed tym samym dylematem. Sym-
bolem takiej twórczości jest właśnie monotypia.
Jaką rolę w tym procesie odegrała sztuka Picassa? Powtórzmy: z jed-
nej strony było on symbolem wolności artystycznej osiągniętej w sztuce
XX wieku, symbolem zadomowionym w tradycji polskiego malarstwa no-
woczesnego, jednocześnie jego sztuka ucieleśniała autonomiczne wartości
malarskie, które wyłamywały się spod dogmatu przedstawiania, z dru-
giej strony zaczął on funkcjonować po 1945 r. jako artysta zaangażowany
i jako taki był hołubiony przez ówczesne władze. Wydaje się, że odwoła-
nie się do jego sztuki w tym okresie było próbą przełamania schizofrenii,
o której pisaliśmy powyżej. Nie chodzi tutaj tylko o usprawiedliwienie się
przed mecenasem, czyli władzą, ale też przed samym sobą, w przypadku
bardziej świadomych twórców, do których niewątpliwie należała Maria
Jarema. Był to jednak krótki epizod, który kończył się około roku 1949.
Znamienna jest w tym kontekście wypowiedź Zbigniewa Dłubaka:
Niemal wszyscy artyści biorący udział w wystawie (I Wystawie Sztuki Nowoczes-
nej w Krakowie - przyp.P.B.) odnosili się z entuzjazmem do sztuki Picassa. Oczy-
wiście był to Picasso sprzed „gołąbków pokoju” i portretów Stalina126.
Źródła ilustracji:
Kat. wyst.: I Wystawa Sztuki Nowoczesnej - pięćdziesiąt lat później, Stramach Gallery,
Kraków XII. 1998- I 1999 - il. 8, 11, 15
Kat. wyst.: Maria Jarema, Galeria w Pasażu, Wrocław 1991 — il. 7
A. Wojciechowski, Młode malarstwo polskie 1944-1974, Warszawa 1975 - il. 1, 9, 14, 17,
K. Pleśniarowicz, Kantor - artysta końca wieku, Wrocław 1997 — il. 2, 4, 5, 6
G. Cortenova, Pablo Picasso - życie i twórczość, Warszawa 1998 - il. 3, 19
Kat. wyst.: Picasso - die zeit nach Guernica, Nationalgalerie Staatliche Museen zu Berlin —
Preussischer Kulturbesitz, Berlin XII 1992 - II 1993 - il. 10, 13, 18
Kat. wyst.: Andrzej Wróblewski, Zachęta, Warszawa 1994 - il. 20
Jerzy Skarżyński, red. J. Chrobak, Kraków 1991 - il. 16
125 Ibidem, s. 82.
126 Z. Dłubak, Klub Krzywe Koło, (w:) Galeria Krzywe Koło, red. J. Zagrodzki, MN w
Warszawie 1990, s. 87.
PIOTR BERNATOWICZ
dycji artystycznej. Z jednej strony groził brak logiki i konsekwencji,
z drugiej porzucenie malowania i tworzenia prawdziwej sztuki - śmierć
malarza. W tej perspektywie kluczowego znaczenia nabiera inne wyzna-
nie Jaremy, które Włodarczyk wspomina na marginesie głównego wywo-
du: „Ba, gdybym była wtedy pewna. Byłam pewna tylko, kiedy malowa-
łam”125.
Rozstrzygnięciem dylematu był właśnie sam proces malowania -
żmudne dźwiganie kamienia, które ma sens dopóki trwa, zaś już w nastę-
pnej chwili artysta staje z powrotem przed tym samym dylematem. Sym-
bolem takiej twórczości jest właśnie monotypia.
Jaką rolę w tym procesie odegrała sztuka Picassa? Powtórzmy: z jed-
nej strony było on symbolem wolności artystycznej osiągniętej w sztuce
XX wieku, symbolem zadomowionym w tradycji polskiego malarstwa no-
woczesnego, jednocześnie jego sztuka ucieleśniała autonomiczne wartości
malarskie, które wyłamywały się spod dogmatu przedstawiania, z dru-
giej strony zaczął on funkcjonować po 1945 r. jako artysta zaangażowany
i jako taki był hołubiony przez ówczesne władze. Wydaje się, że odwoła-
nie się do jego sztuki w tym okresie było próbą przełamania schizofrenii,
o której pisaliśmy powyżej. Nie chodzi tutaj tylko o usprawiedliwienie się
przed mecenasem, czyli władzą, ale też przed samym sobą, w przypadku
bardziej świadomych twórców, do których niewątpliwie należała Maria
Jarema. Był to jednak krótki epizod, który kończył się około roku 1949.
Znamienna jest w tym kontekście wypowiedź Zbigniewa Dłubaka:
Niemal wszyscy artyści biorący udział w wystawie (I Wystawie Sztuki Nowoczes-
nej w Krakowie - przyp.P.B.) odnosili się z entuzjazmem do sztuki Picassa. Oczy-
wiście był to Picasso sprzed „gołąbków pokoju” i portretów Stalina126.
Źródła ilustracji:
Kat. wyst.: I Wystawa Sztuki Nowoczesnej - pięćdziesiąt lat później, Stramach Gallery,
Kraków XII. 1998- I 1999 - il. 8, 11, 15
Kat. wyst.: Maria Jarema, Galeria w Pasażu, Wrocław 1991 — il. 7
A. Wojciechowski, Młode malarstwo polskie 1944-1974, Warszawa 1975 - il. 1, 9, 14, 17,
K. Pleśniarowicz, Kantor - artysta końca wieku, Wrocław 1997 — il. 2, 4, 5, 6
G. Cortenova, Pablo Picasso - życie i twórczość, Warszawa 1998 - il. 3, 19
Kat. wyst.: Picasso - die zeit nach Guernica, Nationalgalerie Staatliche Museen zu Berlin —
Preussischer Kulturbesitz, Berlin XII 1992 - II 1993 - il. 10, 13, 18
Kat. wyst.: Andrzej Wróblewski, Zachęta, Warszawa 1994 - il. 20
Jerzy Skarżyński, red. J. Chrobak, Kraków 1991 - il. 16
125 Ibidem, s. 82.
126 Z. Dłubak, Klub Krzywe Koło, (w:) Galeria Krzywe Koło, red. J. Zagrodzki, MN w
Warszawie 1990, s. 87.