Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (11.2000)

284

MARIUSZ BRYL

nej kultury, ułatwia (a nie utrudnia, jak się zwykle sądzi) jej „historyczną
ocenę”. Z krytyczno-historycznego dystansu jawi się ona nie tyle jako
„estetyczny wyraz” elektronicznej, masowej i rozerotyzowanej kultury
współczesnej, ale jako jeden z jej „symptomów”151.
Sztuka współczesna nie może być zatem w żadnym razie miarą, pod-
ług której mierzy się naukową historię sztuki, a przeciwnie: to ta ostat-
nia, jeśli tylko jest konsekwentnie historyczna i krytyczna, posiada odpo-
wiednie narzędzia do analizy i oceny dzisiejszej sztuki. Gdyby zdołano
wyeliminować naukową historię sztuki, pełna stałaby się instytucjonalna
i komercyjna hegemonia kultury ekspertów. Albowiem naukowa historia
sztuki nie dlatego wydaje się dziś bezradna wobec dominującej kultury
artystycznej, że nie przyjęła perspektywy sztuki współczesnej, jak twier-
dzi Belting, ale przeciwnie - dlatego, że „nie skierowała swojego, spraw-
dzonego na przeszłości, krytyczno-historycznego impulsu na sztukę
współczesną”, że „nie oceniała jej z dystansu historyka”, tylko interpre-
towała ją w jej własnych kategoriach152.
Podstawowy błąd Beltinga, z którego wynikają wszystkie pozostałe,
polega zatem, według Werckmeistera, na zbyt pochopnej rezygnacji z hi-
storycznego (czyli krytycznego) wymiaru naukowej historii sztuki. Bel-
ting zbyt pośpiesznie zaakceptował określenie naszej epoki jako epoki
posthistorycznej, w której traci rację bytu tradycyjne podejście historycz-
ne i wraz z nim zanika krytyczny potencjał nauki. Tylko dlatego, że Bel-
ting „tak lekko traktuje historyczne zdeterminowanie sztuki”, może on
„równie łatwo snuć rozważania o końcu historii sztuki”153. Uwaga ta do-
tyczy nie tylko sposobu, w jaki Belting ujmuje historię sztuki nowoczes-
nej w Das Ende der Kunstgeschichte, ale również perspektywy metodolo-
gicznej jego wcześniejszych prac, w tym podstawowego dzieła Bild und
Kult. Co prawda, w przypadku Bild und Kult mamy jeszcze do czynienia
z „wielką narracją” (o której możliwości wątpi obecnie Belting), jednak
książka ta „działa eksplikatywnie, a nie argumentacyjnie”, stanowi przy-
kład historii sztuki, rozumianej jako „indywidualny rajd”, a niejako „in-
terwencja w pewien obszar dyskusji” naukowej154.
Podobnie w Das Ende der Kunstgeschichte, „historia sztuki jawi się ja-
ko modus pojęciowej eksplikacji procesów epokowych”, a nie „jako modus
krytycznego zapytywania i krytycznego badania, nakierowanego na
wyjaśnienie nieznanych stanów rzeczy”. Belting „nie zadaje pytania o hi-
storyczne ugruntowanie kultury artystycznej, które wychodziłoby poza
rozumienie zjawisk artystycznych, tzn. poza tradycyjną historię sztuki
lo1 Ibidem, s. 6.
152 Ibidem.
153 Ibidem.
154 Ibidem, s. 2.