OBRAZ I JEGO MEDIA. PRÓBA ANTROPOLOGICZNA

303

razy zaczęły stopniowo operować wszystkimi tymi środkami, które dotąd
wydawały się zastrzeżone dla życia, producenci obrazów odwrócili nagle
reguły gry i zaczęli odtwarzać triumfujące nad empirycznymi światy wir-
tualne. Bardzo szybko tracimy jednak respekt przed wszystkim tym, co
opiera się li tylko na czczych efektach, podobnie jak przed tym, co jest po-
wszechnie dostępne. Nie chcemy bawić się obrazami, ale wierzyć w nie.
Tymczasem obrazy tym bardziej tracą swój symboliczny autorytet, w im
większym stopniu stają się usłużnymi fikcjami, fałszującymi potrzebę
prawdziwej utopii.
Czy w międzyczasie obrazy zdradziły reprezentację, do której zdolność
skłonni jesteśmy przypisywać już tylko dawnym epokom? Czy reprezen-
tują one jeszcze coś innego, czy też wyłącznie same siebie? Istnieje wy-
starczająco wiele powodów, by sformułować takie przypuszczenie. Łatwo
może prowadzić ono jednak do błędnej konkluzji, że oto dokonał się wiel-
ki epokowy przełom, po którym bezprzedmiotowe staje się porównywanie
naszych obrazów z obrazami innych epok. Czy nie pomieszały nam się tu-
taj, zdecydowanie za szybko, obrazy z produkcją masową i dokonywanym
przez nas samych odarciem owych obrazów z sensu? Najwidoczniej nie
rozumiemy już ich, jeśli nasze własne produkty obarczamy odpowiedzial-
nością za to, czym stały się przez nas samych. Z podobnym brakiem
ostrości spotykamy się dzisiaj tam, gdzie zacieramy linię oddzielającą ob-
razy i ich media. Obrazy o świecie i o nas samych, które nosimy w sobie,
pochodzą z daleka. Dlatego nie powinniśmy utożsamiać długowieczności
obrazów kolektywnych powstałych w poszczególnych kulturach z techni-
kami i mediami, w których je dzisiaj pokazujemy. W przeciwnym razie
zanika różnica, która w historii obrazu odgrywała istotną rolę. „Technolo-
gia obrazów”, o której mówi Jacąues Derrida, niewątpliwie odmieniła ob-
razy. A jednak opis Derridy dotyczy nie tyle samych obrazów, ile powierz-
chni, na której się pojawiają. Co wywnioskować możemy już z samego
faktu, że chodzi o obrazy, które przecież zwykliśmy odróżniać od rzeczy
i technik. Tym bardziej palący staje się zatem problem antropologicznego
ujęcia obrazów w obszarze interakcji wzroku i artefaktu.

4

Historia obrazów była też zawsze historią mediów obrazowych. Inter-
akcję między obrazem i technologią można zrozumieć tylko wówczas, gdy
zobaczy się ją w świetle działań symbolicznych. Produkcja obrazu sama
jest symbolicznym aktem i dlatego wymaga od nas symbolicznego rodza-
ju percepcji, odmiennego od powszedniej percepcji naturalnych obrazów.
Obrazy fundujące sens, które zajmują jako artefakty właściwe miejsce