DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Nad mapą neoawangardy Europy Środkowej lat siedemdziesiątych XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0185
NAD MAPĄ NEOAWANGARDY EUROPY ŚRODKOWEJ LAT SIEDEMDZIESIĄTYCH XX WIEKU
183
cach artysty jako forma gotowa, ale także jako regularna figura geome-
tryczna (sic), nieśmiało nadmieniając, że pełni ona także funkcję symbolu
politycznego108. Dopiero później, po zniesieniu cenzury, interpretacja sztuki
Pinczehelyiego mogła dotknąć bardziej zasadniczych problemów związa-
nych z wykorzystywaną przez artystę polityczną symboliką109.
Autor obszernej monografii artysty Lórand Hegyi podaje anegdotycz-
ny powód zainteresowania Pinczehelyiego motywem gwiazdy. Otóż w
1973 roku był on operowany przez chirurga radzieckiego, oficera Armii
Czerwonej, który w efekcie operacji zostawił mu na czole bliznę w formie
pięcioramiennej gwiazdy110. Zmobilizowało to artystę do postawienia pro-
blemu relacji pomiędzy historycznym symbolem oraz indywidualnym do-
świadczeniem. Oczywiście tę przypowieść należy traktować tak, jak zo-
stała ona opowiedziana. Pomijając fakt, że eksperymenty z formą gwiazdy
są wcześniejsze niż domniemana operacja (w 1972 roku artysta z kamie-
ni układa w plenerze motywy gwiazdy pięcioramiennej), to problem -
analizowany zresztą przez Hegyiego - sięga bardzo poważnych pokładów
funkcjonowania symboli w rzeczywistości społecznej, w tym przypadku w
rzeczywistości państw Europy Środkowej. Generalnie rzecz biorąc, jak pi-
sze wspomniany monografista, chodzi o zmącenie jednoznaczności sym-
bolu, wprowadzenie napięcia i zamieszania poprzez powołanie formy dość
jednoznacznie kojarzonej z komunistycznym reżimem. Wykorzystanie jej
sugeruje, że ona sama nie funkcjonuje jak symbol określonego porządku
władzy, lecz dekoracja, sztafaż, dekoracyjne wykorzystanie w ikonosferze
komunizmu. Można rzecz uogólnić odwołując się do analizy funkcjonowa-
nia ideologii przeprowadzonej przez innego środkowoeuropejskiego anali-
tyka, Slavoja Ziżka i wykazać, że sposób wykorzystania symboliki komu-
nistycznej przez Pinczeheleyiego sugeruje powszechny sposób użycia
ideologii w tej części Europy - właśnie „dekoracyjny” i „funkcjonalny”.
Wiąże się z tym cynizm wobec wyznawanych wartości, tzn. faktyczny
brak przekonania do tego, co się deklaruje, a mimo to czerpania korzyści
płynących z ideologii* * 111. Symbol jest więc jedynie sztafażem, podobnie jak
ideologia, pełniąca funkcję ornamentu w życiu społecznym i politycznym,
które kieruje się innymi wartościami, przede wszystkim czerpaniem ko-
rzyści i przyjemności skrywanym pod ideologicznymi deklaracjami. Arty-
sta przekazuje tego rodzaju sugestie korzystając z ironicznych figur
108 [L. Beke] Piczeheleyi Sandor kiallitasa, Pecs: Janus Pannonius Muzeum, 1974
s. nienumerowane.
109 Por.: L. Hegyi, Pinczehelyi, Pecs 1995.
110 Ibidem, s. 6.
111 S. Żiżek, The Plague of Fantasies, London: Verso, 1997 (rozdział 2: Love Thy
Neighhour? No, Thanks!, s. 45-85).
183
cach artysty jako forma gotowa, ale także jako regularna figura geome-
tryczna (sic), nieśmiało nadmieniając, że pełni ona także funkcję symbolu
politycznego108. Dopiero później, po zniesieniu cenzury, interpretacja sztuki
Pinczehelyiego mogła dotknąć bardziej zasadniczych problemów związa-
nych z wykorzystywaną przez artystę polityczną symboliką109.
Autor obszernej monografii artysty Lórand Hegyi podaje anegdotycz-
ny powód zainteresowania Pinczehelyiego motywem gwiazdy. Otóż w
1973 roku był on operowany przez chirurga radzieckiego, oficera Armii
Czerwonej, który w efekcie operacji zostawił mu na czole bliznę w formie
pięcioramiennej gwiazdy110. Zmobilizowało to artystę do postawienia pro-
blemu relacji pomiędzy historycznym symbolem oraz indywidualnym do-
świadczeniem. Oczywiście tę przypowieść należy traktować tak, jak zo-
stała ona opowiedziana. Pomijając fakt, że eksperymenty z formą gwiazdy
są wcześniejsze niż domniemana operacja (w 1972 roku artysta z kamie-
ni układa w plenerze motywy gwiazdy pięcioramiennej), to problem -
analizowany zresztą przez Hegyiego - sięga bardzo poważnych pokładów
funkcjonowania symboli w rzeczywistości społecznej, w tym przypadku w
rzeczywistości państw Europy Środkowej. Generalnie rzecz biorąc, jak pi-
sze wspomniany monografista, chodzi o zmącenie jednoznaczności sym-
bolu, wprowadzenie napięcia i zamieszania poprzez powołanie formy dość
jednoznacznie kojarzonej z komunistycznym reżimem. Wykorzystanie jej
sugeruje, że ona sama nie funkcjonuje jak symbol określonego porządku
władzy, lecz dekoracja, sztafaż, dekoracyjne wykorzystanie w ikonosferze
komunizmu. Można rzecz uogólnić odwołując się do analizy funkcjonowa-
nia ideologii przeprowadzonej przez innego środkowoeuropejskiego anali-
tyka, Slavoja Ziżka i wykazać, że sposób wykorzystania symboliki komu-
nistycznej przez Pinczeheleyiego sugeruje powszechny sposób użycia
ideologii w tej części Europy - właśnie „dekoracyjny” i „funkcjonalny”.
Wiąże się z tym cynizm wobec wyznawanych wartości, tzn. faktyczny
brak przekonania do tego, co się deklaruje, a mimo to czerpania korzyści
płynących z ideologii* * 111. Symbol jest więc jedynie sztafażem, podobnie jak
ideologia, pełniąca funkcję ornamentu w życiu społecznym i politycznym,
które kieruje się innymi wartościami, przede wszystkim czerpaniem ko-
rzyści i przyjemności skrywanym pod ideologicznymi deklaracjami. Arty-
sta przekazuje tego rodzaju sugestie korzystając z ironicznych figur
108 [L. Beke] Piczeheleyi Sandor kiallitasa, Pecs: Janus Pannonius Muzeum, 1974
s. nienumerowane.
109 Por.: L. Hegyi, Pinczehelyi, Pecs 1995.
110 Ibidem, s. 6.
111 S. Żiżek, The Plague of Fantasies, London: Verso, 1997 (rozdział 2: Love Thy
Neighhour? No, Thanks!, s. 45-85).