DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Instytut Historii Sztuki na Uniwersytecie Rzeszy w Poznaniu w latach 1941 - 1945
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0263
INSTYTUT HISTORII SZTUKI NA UNIWERSYTECIE RZESZY W POZNANIU W LATACH 1941-1945
261
owym czasie podobno przez samego fuhrera pomysł utworzenia w Pozna-
niu szkoły wyższej przybrał w październiku, wraz z wcieleniem do Rzeszy
pod nazwą „Reichsgau Wartheland” zachodnich terenów Polski, postać
konkretnego planu zrealizowanego przez „pełnomocnika ds. uniwersyte-
tu” Hannsa Streita10. Wskutek jego działań udało się do końca grudnia
1939 r. przezwyciężyć wszystkie trudności i opory związane z tym przed-
sięwzięciem. Już wtedy powstał zarys struktury przyszłej szkoły wyższej
z jej podziałem na wydziały, instytuty i katedry, która - przynajmniej
częściowo - uwzględniała problem kadry dydaktycznej.
Uniwersytet Rzeszy w Poznaniu był jedną z trzech - obok uniwersyte-
tów Rzeszy w Pradze i Strasburgu - uczelni mających do wypełnienia
szczególne zadania na pograniczu Rzeszy Niemieckiej i na terenach przez
nią okupowanych bądź zaanektowanych11. Uchodziły one „za „duchowe
bastiony niemczyzny na wschodzie i zachodzie”, zadaniem była „du-
chowa i naukowa rozprawa z żywiołem romańskim i słowiańskim, rozbu-
dzanie szczególnych mocy owych regionów pogranicznych”. Właśnie po-
znański uniwersytet wraz ze starymi uniwersytetami w Królewcu
i Wrocławiu miał się stać dla narodowych socjalistów - według słów kie-
rownika poznańskiego projektu Hannsa Streita - „szczelnym wschodnim
wałem ochronnym niemieckiego ducha..., który na zawsze czujnie po-
wstrzyma wszystkie słowiańskie ataki”12. W innym z kolei miejscu oce-
niono instytucjonalizację „związanej z narodem dydaktyki i nauki” w Po-
znaniu jako „nadzwyczaj ważny krok ku «kulturalnemu ponownemu
przyłączeniu» terenów okupowanych i ich «wiecznemu trwaniu przy nie-
sozialistischen Unwersitat in den sogenannten óstlichen Reichsgebieten am Beispiel der
Reichsunwersitat Posen 1941-1945, „Informationen zur Erziehungs- und Bildungshistori-
schen Forschung”, 1978, nr 3, 225-251; taż, Uniwersytety Rzeszy w Poznaniu, Pradze
i Strasburgu jako model hitlerowskiej szkoły wyższej na terytoriach okupowanych. Toruń
1984, tu przede wszystkim 78-83; Ch. Klehmann, Osteuropaforschung und Lebensraum-
politik im Dritten Reich, (w:) P. Lundgreen (Hg.), Wissenschaft im Dritten Reich, Frank-
furt a.M. 1985, 350-383; G. Camphausen, Die Reichsunwersitat Posen 1941 bis 1945,
„Nordost-Archiv. Zeitschrift fur Kulturgeschichte und Landeskunde”, 21, 1988, Heft 90,
101-112; M. Burleigh, Germany turns Eastwards. A Study of „Ostforschung” in the Third
Reich, Cambridge 1988, 290-297; H. Heiber, Unwersitat unterm Hakenkreuz. Teil II: Die
Kapitulation der Hohen Schulen. Das Jahr 1933 und seine Themen, Bd. 1, Munchen 1992,
214-224.
111 J. Kalisch, G. Voigt, „Reichsunwersitat Posen” (jak w przyp. 9), 190; T. Wróble-
wska, Uniwersytety Rzeszy (jak w przyp. 9), 81; G. Camphausen, Die Reichsunwersitat
Posen (jak w przyp. 9), 101. Na temat zalecenia Hitlera patrz T. Wróblewska, Die Rolle
(jak w przyp. 9), 227, por. przypis 2.
11 T. Wróblewska, Uniwersytety Rzeszy (jak w przyp. 9).
12 Die Reichsunwersitaten Strasburg und Posefi, „Deutscher Wochendienst”, 174/43.
Ausgabe, Nr. 7488, 4. 09. 1942; cyt. wg. M. H. Kater, Das „Ahnenerbe” der SS 1935-1945.
Ein Beitrag zur Kulturpolitik des Dritten Reiches, Munchen 21997, 285.
261
owym czasie podobno przez samego fuhrera pomysł utworzenia w Pozna-
niu szkoły wyższej przybrał w październiku, wraz z wcieleniem do Rzeszy
pod nazwą „Reichsgau Wartheland” zachodnich terenów Polski, postać
konkretnego planu zrealizowanego przez „pełnomocnika ds. uniwersyte-
tu” Hannsa Streita10. Wskutek jego działań udało się do końca grudnia
1939 r. przezwyciężyć wszystkie trudności i opory związane z tym przed-
sięwzięciem. Już wtedy powstał zarys struktury przyszłej szkoły wyższej
z jej podziałem na wydziały, instytuty i katedry, która - przynajmniej
częściowo - uwzględniała problem kadry dydaktycznej.
Uniwersytet Rzeszy w Poznaniu był jedną z trzech - obok uniwersyte-
tów Rzeszy w Pradze i Strasburgu - uczelni mających do wypełnienia
szczególne zadania na pograniczu Rzeszy Niemieckiej i na terenach przez
nią okupowanych bądź zaanektowanych11. Uchodziły one „za „duchowe
bastiony niemczyzny na wschodzie i zachodzie”, zadaniem była „du-
chowa i naukowa rozprawa z żywiołem romańskim i słowiańskim, rozbu-
dzanie szczególnych mocy owych regionów pogranicznych”. Właśnie po-
znański uniwersytet wraz ze starymi uniwersytetami w Królewcu
i Wrocławiu miał się stać dla narodowych socjalistów - według słów kie-
rownika poznańskiego projektu Hannsa Streita - „szczelnym wschodnim
wałem ochronnym niemieckiego ducha..., który na zawsze czujnie po-
wstrzyma wszystkie słowiańskie ataki”12. W innym z kolei miejscu oce-
niono instytucjonalizację „związanej z narodem dydaktyki i nauki” w Po-
znaniu jako „nadzwyczaj ważny krok ku «kulturalnemu ponownemu
przyłączeniu» terenów okupowanych i ich «wiecznemu trwaniu przy nie-
sozialistischen Unwersitat in den sogenannten óstlichen Reichsgebieten am Beispiel der
Reichsunwersitat Posen 1941-1945, „Informationen zur Erziehungs- und Bildungshistori-
schen Forschung”, 1978, nr 3, 225-251; taż, Uniwersytety Rzeszy w Poznaniu, Pradze
i Strasburgu jako model hitlerowskiej szkoły wyższej na terytoriach okupowanych. Toruń
1984, tu przede wszystkim 78-83; Ch. Klehmann, Osteuropaforschung und Lebensraum-
politik im Dritten Reich, (w:) P. Lundgreen (Hg.), Wissenschaft im Dritten Reich, Frank-
furt a.M. 1985, 350-383; G. Camphausen, Die Reichsunwersitat Posen 1941 bis 1945,
„Nordost-Archiv. Zeitschrift fur Kulturgeschichte und Landeskunde”, 21, 1988, Heft 90,
101-112; M. Burleigh, Germany turns Eastwards. A Study of „Ostforschung” in the Third
Reich, Cambridge 1988, 290-297; H. Heiber, Unwersitat unterm Hakenkreuz. Teil II: Die
Kapitulation der Hohen Schulen. Das Jahr 1933 und seine Themen, Bd. 1, Munchen 1992,
214-224.
111 J. Kalisch, G. Voigt, „Reichsunwersitat Posen” (jak w przyp. 9), 190; T. Wróble-
wska, Uniwersytety Rzeszy (jak w przyp. 9), 81; G. Camphausen, Die Reichsunwersitat
Posen (jak w przyp. 9), 101. Na temat zalecenia Hitlera patrz T. Wróblewska, Die Rolle
(jak w przyp. 9), 227, por. przypis 2.
11 T. Wróblewska, Uniwersytety Rzeszy (jak w przyp. 9).
12 Die Reichsunwersitaten Strasburg und Posefi, „Deutscher Wochendienst”, 174/43.
Ausgabe, Nr. 7488, 4. 09. 1942; cyt. wg. M. H. Kater, Das „Ahnenerbe” der SS 1935-1945.
Ein Beitrag zur Kulturpolitik des Dritten Reiches, Munchen 21997, 285.