30

MACIEJ GĄSIOROWSKI


1. Antonius Sanderus, Grafika Castellum de Middelburch Domini Comitis de Isengien z:
A. Sanderus, Flandria illustrata swe descriptio comitatus istius per totum terrarum orbem
celeberrimi, t. 1, Koln 1641; repr. wg: H. Belting, Ch. Kruse, Die Erfindung des Gemaldes,
op. cit., s. 183, ii. 90 (zob. niżej, p. 9)

fikacja zaciążyła zarówno na nazwie, pod którą powszechnie funkcjonuje
obraz w literaturze, jak też w decydującym stopniu ukierunkowała tropy
przeprowadzanych refleksji. Obraz już rok później nabył Carl Gustav
Waagen dla kolekcji berlińskiego Kaiser-Friedrich-Museum i jako jedno
z arcydzieł galerii malarstwa niderlandzkiego nieprzerwanie inspiruje
kolejne pokolenia historyków sztuki do podjęcia próby reinterpretacji, czy
też rekonstrukcji historycznego uwikłania tego, z wielu powodów wyjąt-
kowego, obiektu. Zmagania te zaowocowały bardzo bogatym dorobkiem
bibliograficznym, w wydatnym stopniu obciążającym i filtrującym współ-
czesne postrzeganie obrazu. Jednak żadna z nich nie podjęła dotychczas
zadania pełnego rozwikłania zagadki obecności obrazowego miasta i pa-
łacu oraz ich złożonej roli w kreowaniu całościowej wymowy ołtarza3.
3 Do skierowania uwagi na widok miasta, ten, wydawałoby się, marginalny element
kreacji przestrzeni obrazowej, skłania nie tylko jego nagłe pojawienie się w pracach pier-
wszych malarzy ars noua, ale zastanawiająco częste przywoływanie go, a przede wszyst-
kim zdumiewająca różnorodność ujęć i eksponowana pozycja w porządku kompozycyjnym.
Przemyślana aranżacja, jak i precyzyjna drobiazgowość detalu zdradzają wagę, jaką przy-
wiązywali do tego motywu ówcześni artyści. Próbie reinterpretacji winny zostać poddane
również takie arcydzieła, jak Narodzenie Chrystusa z Dijon i Ołtarz Merode Roberta Campin,