74

MACIEJ GĄSIOROWSKI


10. Widok Lubeki, 15521 repr. wg: Wolfgang Braunfels, Abendlandische Stadtbaukunst.
Herrschaftsform und Baugestalt, op. cit., s. 106, il. 56

subordynacji obecnej w nich siedzibie władcy terytorialnego (w centrum
lub na obrzeżu, w postaci sprzężonego z miastem i zarazem dominującego
nad nim zamku)91. Oczywiście w wizualizacji każdego z typów odpowie-
dnio inaczej rozkładały się akcenty i perspektywa prezentacji92.
Na przeciwnym biegunie wobec miast biskupich czy rezydencjonal-
nych sytuują się nieco młodsze ośrodki, powstające dopiero w dojrzałych
wiekach średnich, które szybko osiągnęły niezależność, wykorzystując lo-
kalną słabość władzy zwierzchniej; na terenie Świętego Cesarstwa Rzym-
skiego uzyskały one godność wolnych miast Rzeszy (Reichstadte)93.
91 Naturalnie Braunfels śledzi także w ramach wyznaczonych przez siebie kategorii
ewolucje kształtowania' miast na przestrzeni kilkuset lat, kiedy oblicze i popularność po-
szczególnych typów podlegały drastycznym zmianom. Osobne typy, związane już w znacz-
nie większym stopniu z czasami nowożytnymi stanowią miasta idealne oraz miasta-stolice.
92 W kontekście klasyfikacji Braunfelsa wydaje się że miasto przedstawione w Naro-
dzeniu (Dijon) Roberta Campina najbliższe byłoby modelowi wiążącemu je z rezydencją
władczą (choć jest też miastem nadmorskim, ale element portowy nie został zaakcentowa-
ny). Zaś metropolia z Madonny Kanclerz Rolin Jana van Eycka odpowiadałaby typowi
miasta biskupiego, z wyniosłą bryłą katedry oraz wyraziście naznaczającą sylwetkę miasta
wielką ilością wież kościelnych (klasztornych?).
93 Braunfels tak precyzuje owo zjawisko wyzwalania się miast: Reichstadte griindet
man nicht. Sie alle entstanden im 13. und 14. Jahrhundert in Leerrdumen derMacht infol-
ge eines Ablósungsprozesses uon alteren, aristokratischen Autoritateir, ibidem, s. 101.