DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Rządek, Wiesław: Reguły przekładu: Wieczorna ulewa Hiroshige i Japonaiserie, pont sous la pluie van Gogha
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0198
REGUŁY PRZEKŁADU
195
japońskimi a ich naturalnymi pierwowzorami są więc podobne do tych,
które zazwyczaj łączą kopie van Gogha z kopiowanymi oryginałami, jed-
nak - paradoksalnie - w znacznie mniejszym stopniu w wypadku kopii
oryginałów japońskich. Zachowany w kolekcji amsterdamskiej precyzyjny
przerys Kwitnącej śliwy Hiroshige, przeniesionej starannie na siatkę pro-
porcji dowodzi odrębnego, bardziej analitycznego podejścia van Gogha do
ukiyoe, wynikającego być może z prób naukowego zrozumienia nieznanego
gatunku artystycznego. Funkcję „malowania pamięciowego” w sztuce japoń-
skiej podkreślał Louis Gonse w szeroko dyskutowanej Kart japonaise z 1883
roku. Pełny wyraz znalazła teoria Gonse’a dopiero w wydanym już po śmier-
ci van Gogha tekście Kart japonaise et son influence sur le gout europeen, w
którym podał definicję „le sens mnemoniąue” jako szczególnego zmysłu, któ-
rym posługują się Japończycy w swej twórczości43. Proces ten wyjaśnił jako
rodzaj syntezy opartej na precyzyjnym wspomnieniu.
Gonse w swej definicji zaleca skoncentrowanie całej uwagi artysty na
podmiocie obserwacji i przywołanie pamięci, dzięki czemu zyskuje się całko-
wite opanowanie przedmiotu, co z kolei prowadzi do poprawności, intensyw-
ności i ożywienia obrazu, do nadania mu charakteru prostoty, do syntezy.
„Le sens mnemoniąue” jest jego zdaniem związany z uważnym spojrzeniem,
które winno utrwalić szybki, migawkowy obraz, niedostępny, gdy wyobraża-
ny przedmiot pozostaje przez cały czas przed oczyma malarza.
...si vous concentrez votre attention sur votre sujet et si la memoire entre en jeu
au point de vous permettre de le posseder completement, vous donnerez au rendu
de votre dessin une justesse, une intensite, une vie, vous lui imprimerez un
caractere de simplicite et de synthese, et aussi, une allure decorative que vous ne
sauriez atteindre si vous avez 1’objet constamment sous les yeux44.
Według relacji Fenolosy, Gonse podczas przegotowywania swej wcześ-
niejszej, bardzo popularnej we Francji i Anglii, być może znanej van Gogh-
owi książki, współpracował z kolekcjonerami i antykwariuszami japoń-
skimi, zwłaszcza z Kenzaburo Wakai45, stąd zapewne zgodność jego
siątych XIX wieku. Wciąż jednak ostateczna wersja drzeworytu powstaje w pracowni, a
szkice in situ służą głównie zanotowaniu lokalizacji elementów, podczas gdy w określeniu
końcowej formy obrazu artysta opiera się na zapamiętanych wrażeniach. Szereg przykła-
dów podaje (ed.) H. Okamoto, Kobayashi Kiyochika Shaseicho, Tokio 1991.
43 L. Gonse, L’art japonaise et son influence sur le gout europeen, „Revue des arts
decoratifs”, kwiecień 1898.
44 L. Gonse, op. cit., s. 106, cyt. za E. Evett, The late nineteenth-century European cri-
tical response to Japanese art.: primitioist leanings, „Art History” 6, 1983, s. 98.
45 E.F. Fenollosa, Review ofthe chapter on Painting in Gonse’s „L’art. Japonais”, Bo-
ston 1885, s.4. Fenollosa nie zajmuje się jednak częścią teoretyczną pracy Gonse’a, kon-
struując swą oddzielnie wydaną recenzję wokół miażdżącej krytyki drzeworytu ukiyoe jako
sztuki wulgarnej i niskiej wartości. Gonse współpracował zarówno z Kenzaburo Wakai, jak
i z jego asystentem Tadamasa Hayashi. Obaj Japończycy pojawili się w Paryżu, biorąc
udział w organizacji słynnego pawilonu japońskiego podczas paryskiej Exposition Univer-
selle w 1878 roku, a po jej zakończeniu zajęli się handlem antykami.
195
japońskimi a ich naturalnymi pierwowzorami są więc podobne do tych,
które zazwyczaj łączą kopie van Gogha z kopiowanymi oryginałami, jed-
nak - paradoksalnie - w znacznie mniejszym stopniu w wypadku kopii
oryginałów japońskich. Zachowany w kolekcji amsterdamskiej precyzyjny
przerys Kwitnącej śliwy Hiroshige, przeniesionej starannie na siatkę pro-
porcji dowodzi odrębnego, bardziej analitycznego podejścia van Gogha do
ukiyoe, wynikającego być może z prób naukowego zrozumienia nieznanego
gatunku artystycznego. Funkcję „malowania pamięciowego” w sztuce japoń-
skiej podkreślał Louis Gonse w szeroko dyskutowanej Kart japonaise z 1883
roku. Pełny wyraz znalazła teoria Gonse’a dopiero w wydanym już po śmier-
ci van Gogha tekście Kart japonaise et son influence sur le gout europeen, w
którym podał definicję „le sens mnemoniąue” jako szczególnego zmysłu, któ-
rym posługują się Japończycy w swej twórczości43. Proces ten wyjaśnił jako
rodzaj syntezy opartej na precyzyjnym wspomnieniu.
Gonse w swej definicji zaleca skoncentrowanie całej uwagi artysty na
podmiocie obserwacji i przywołanie pamięci, dzięki czemu zyskuje się całko-
wite opanowanie przedmiotu, co z kolei prowadzi do poprawności, intensyw-
ności i ożywienia obrazu, do nadania mu charakteru prostoty, do syntezy.
„Le sens mnemoniąue” jest jego zdaniem związany z uważnym spojrzeniem,
które winno utrwalić szybki, migawkowy obraz, niedostępny, gdy wyobraża-
ny przedmiot pozostaje przez cały czas przed oczyma malarza.
...si vous concentrez votre attention sur votre sujet et si la memoire entre en jeu
au point de vous permettre de le posseder completement, vous donnerez au rendu
de votre dessin une justesse, une intensite, une vie, vous lui imprimerez un
caractere de simplicite et de synthese, et aussi, une allure decorative que vous ne
sauriez atteindre si vous avez 1’objet constamment sous les yeux44.
Według relacji Fenolosy, Gonse podczas przegotowywania swej wcześ-
niejszej, bardzo popularnej we Francji i Anglii, być może znanej van Gogh-
owi książki, współpracował z kolekcjonerami i antykwariuszami japoń-
skimi, zwłaszcza z Kenzaburo Wakai45, stąd zapewne zgodność jego
siątych XIX wieku. Wciąż jednak ostateczna wersja drzeworytu powstaje w pracowni, a
szkice in situ służą głównie zanotowaniu lokalizacji elementów, podczas gdy w określeniu
końcowej formy obrazu artysta opiera się na zapamiętanych wrażeniach. Szereg przykła-
dów podaje (ed.) H. Okamoto, Kobayashi Kiyochika Shaseicho, Tokio 1991.
43 L. Gonse, L’art japonaise et son influence sur le gout europeen, „Revue des arts
decoratifs”, kwiecień 1898.
44 L. Gonse, op. cit., s. 106, cyt. za E. Evett, The late nineteenth-century European cri-
tical response to Japanese art.: primitioist leanings, „Art History” 6, 1983, s. 98.
45 E.F. Fenollosa, Review ofthe chapter on Painting in Gonse’s „L’art. Japonais”, Bo-
ston 1885, s.4. Fenollosa nie zajmuje się jednak częścią teoretyczną pracy Gonse’a, kon-
struując swą oddzielnie wydaną recenzję wokół miażdżącej krytyki drzeworytu ukiyoe jako
sztuki wulgarnej i niskiej wartości. Gonse współpracował zarówno z Kenzaburo Wakai, jak
i z jego asystentem Tadamasa Hayashi. Obaj Japończycy pojawili się w Paryżu, biorąc
udział w organizacji słynnego pawilonu japońskiego podczas paryskiej Exposition Univer-
selle w 1878 roku, a po jej zakończeniu zajęli się handlem antykami.