DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Rządek, Wiesław: Reguły przekładu: Wieczorna ulewa Hiroshige i Japonaiserie, pont sous la pluie van Gogha
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0201
198
WIESŁAW RZĄDEK
liście do Emile’a Bernard, dla którego szkic ów był przeznaczony, iż ,jeśli
nawet Japończycy nie czynią już żadnych postępów w swoim własnym
kraju, to nie powinno być wątpliwości, że sztuka ich jest kontynuowana
we Francji”55. Murray potwierdza związek rozwiązania diagonali, głów-
nego wyznacznika struktury obrazu z drzeworytem japońskim, zwraca
jednak uwagę na fakt, iż organizacja całości kompozycji znajduje odpo-
wiedniki na gruncie europejskim, w realizacjach szkoły haskiej, a kon-
kretnie w pracach Weissenbrucha56.
Drugim elementem interesującym van Gogha była faktura japońskie-
go papieru z odciśniętymi śladami bloków drzeworytniczych, która w po-
łączeniu z konwencjonalnym formatem grafik tworzyła zespół czynników
technicznych trudnych do odtworzenia w odmiennej technice. Zdaniem
Ortona prace van Gogha powstałe po wystawie w cafe du Tambourin,
przede wszystkim te z końca 1887 roku dowodzą, iż podstawowym wnio-
skiem praktycznym jaki wyciągnął on ze swych studiów nad drzewory-
tem japońskim było nadanie większego znaczenia powierzchni. Jego pro-
ces twórczy był od tego czasu bardziej planowy, mniej automatyczny i
mniej impresjonistyczny. Pod względem koloru, od tego właśnie momen-
tu zaczyna się styl Arles, technika organizowania pola obrazowego duży-
mi obszarami czystego koloru, z wyborem odrębnych sposobów pracy pę-
dzlem, dostosowanych do poszczególnych obszarów57. Przyjęta przez
Hiroshige metoda podporządkowania perspektywy obszarowi zmieniona
zostaje w podporządkowanie koloru. Także Yolande Clerąue, wskazuje
inspiracje japońskie w sposobie malowania Uitalienne (La Segatori) i se-
rii obrazów z 1888: Uitalienne ans oeillets, l’Arlesine i La Mousme58.
Obydwa wnioski wyprowadzone z japonaiserie znalazły swój wyraz w
Autoportrecie z września 1888 r., przeznaczonym dla Gauguina, malują-
cego w zamian swój własny portret. W listach do Theo van Gogh pisał
o tym portrecie:
Napisałem w odpowiedzi na list Gauguina, że jeśli byłoby mi wolno podkreślić mą
własną osobowość w portrecie, zrobiłbym tak, próbując wyrazić w obrazie nie tyl-
ko mnie samego, ale impresjonistę w ogóle i przedstawiłbym to w portrecie bonzy,
prostego czciciela wieczystego Buddy (...)
Któregoś dnia zobaczysz mój autoportret, który wysyłam Gauguinowi. (...) Głowa jest
wymodelowana jasnymi barwami namalowanymi w grubym impasto na jasnym tle,
prawie bez cieni. Tylko oczy zrobiłem odrobinę skośne, jak u Japończyków59.
55 A. Murray, op. cit., s. 411.
56 A. Murray, op. cit., passim.
07 F. Orton, op. cit., s. 16.
08 Y. Clerąue, Un sud mythiąue, w: Le Regard de Vincent Van Gogh sur les estampes
japonaises, Arles 1999, s. 12-13.
°9 List 545, cytat za: T. Goino, op. cit., s. 16, znaczenie autoportretu z 1888 podkreśla
też Arnold, op. cit., 161 i Orton, op. cit., s. 21.
WIESŁAW RZĄDEK
liście do Emile’a Bernard, dla którego szkic ów był przeznaczony, iż ,jeśli
nawet Japończycy nie czynią już żadnych postępów w swoim własnym
kraju, to nie powinno być wątpliwości, że sztuka ich jest kontynuowana
we Francji”55. Murray potwierdza związek rozwiązania diagonali, głów-
nego wyznacznika struktury obrazu z drzeworytem japońskim, zwraca
jednak uwagę na fakt, iż organizacja całości kompozycji znajduje odpo-
wiedniki na gruncie europejskim, w realizacjach szkoły haskiej, a kon-
kretnie w pracach Weissenbrucha56.
Drugim elementem interesującym van Gogha była faktura japońskie-
go papieru z odciśniętymi śladami bloków drzeworytniczych, która w po-
łączeniu z konwencjonalnym formatem grafik tworzyła zespół czynników
technicznych trudnych do odtworzenia w odmiennej technice. Zdaniem
Ortona prace van Gogha powstałe po wystawie w cafe du Tambourin,
przede wszystkim te z końca 1887 roku dowodzą, iż podstawowym wnio-
skiem praktycznym jaki wyciągnął on ze swych studiów nad drzewory-
tem japońskim było nadanie większego znaczenia powierzchni. Jego pro-
ces twórczy był od tego czasu bardziej planowy, mniej automatyczny i
mniej impresjonistyczny. Pod względem koloru, od tego właśnie momen-
tu zaczyna się styl Arles, technika organizowania pola obrazowego duży-
mi obszarami czystego koloru, z wyborem odrębnych sposobów pracy pę-
dzlem, dostosowanych do poszczególnych obszarów57. Przyjęta przez
Hiroshige metoda podporządkowania perspektywy obszarowi zmieniona
zostaje w podporządkowanie koloru. Także Yolande Clerąue, wskazuje
inspiracje japońskie w sposobie malowania Uitalienne (La Segatori) i se-
rii obrazów z 1888: Uitalienne ans oeillets, l’Arlesine i La Mousme58.
Obydwa wnioski wyprowadzone z japonaiserie znalazły swój wyraz w
Autoportrecie z września 1888 r., przeznaczonym dla Gauguina, malują-
cego w zamian swój własny portret. W listach do Theo van Gogh pisał
o tym portrecie:
Napisałem w odpowiedzi na list Gauguina, że jeśli byłoby mi wolno podkreślić mą
własną osobowość w portrecie, zrobiłbym tak, próbując wyrazić w obrazie nie tyl-
ko mnie samego, ale impresjonistę w ogóle i przedstawiłbym to w portrecie bonzy,
prostego czciciela wieczystego Buddy (...)
Któregoś dnia zobaczysz mój autoportret, który wysyłam Gauguinowi. (...) Głowa jest
wymodelowana jasnymi barwami namalowanymi w grubym impasto na jasnym tle,
prawie bez cieni. Tylko oczy zrobiłem odrobinę skośne, jak u Japończyków59.
55 A. Murray, op. cit., s. 411.
56 A. Murray, op. cit., passim.
07 F. Orton, op. cit., s. 16.
08 Y. Clerąue, Un sud mythiąue, w: Le Regard de Vincent Van Gogh sur les estampes
japonaises, Arles 1999, s. 12-13.
°9 List 545, cytat za: T. Goino, op. cit., s. 16, znaczenie autoportretu z 1888 podkreśla
też Arnold, op. cit., 161 i Orton, op. cit., s. 21.