DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Ciało i tożsamość: sztuka ciała w Europie Środkowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0230
CIAŁO I TOŻSAMOŚĆ. SZTUKA CIAŁA W EUROPIE ŚRODKOWEJ
227
której ciepło powodowało intensyfikację krwawienia). Także seria jej ko-
lejnych prac Uwolnienia (Freeing the Voice, Freeing the Memory, Freeing
the Body, 1975) poruszała ten problem.
Sztuka Mariny Abramović sytuuje się po przeciwnej stronie niż twór-
czość pierwszej z omawianych tu artystek, Aliny Szapocznikow. Ta ostat-
nia nie prowokowała bólu. Doświadczała go niejako wbrew swej woli.
Swoje ciało i swoje doświadczenie starała się ująć w formę, nadać mu wy-
miar estetyczny. Abramović odwrotnie: odrzuciła formę na rzecz przeży-
cia, odrzuciła estetykę na rzecz doświadczenia, reprezentację na rzecz
prezentacji, zakwestionowała wizualność jako ograniczony instrument
poznania na rzecz fizycznego doświadczania ciała. Szapocznikow poszu-
kiwała tożsamości poprzez sztukę, kulturę artystyczną, swój - jak twier-
dziła - zawód rzeźbiarza; Abramović poprzez rytuał doświadczania stara-
ła się odkryć egzystencjalny wymiar swojej cielesności. Obie artystki
zgadzały się jednak, że ciało stanowi jedyną płaszczyznę, poprzez którą
można poznać samego siebie, przez którą - dokładnie - kobieta poznaje
samą siebie. Alina Szapocznikow i Marina Abramović stanowią bieguny
środkowoeuropejskiej, czy też europejskiej sztuki kobiecego ciała, stano-
wią dwie strony procesu poszukiwania tożsamości kobiety przez ciało,
dwie strategie jej budowy, różne strategie, jak różna była ich sztuka, choć
równie wielkie i kluczowe dla stawianej tu problematyki.
Sztuka męskiego ciała, realizowana przez artystów mężczyzn, fun-
kcjonowała w tym czasie w innych ramach. Jak przekonywująco pokazuje
cytowana na wstępie wystawa „Body and the East”, znajdowała ona w
Europie Środkowo-Wschodniej od lat sześćdziesiątych wielu zwolenni-
ków29. Można cytować cały szeyeg przykładów tego rodzaju twórczości.
Większość z nich jednak stawiała problem kondycji ciała, fizycznej i psy-
chicznej, jego granic w konfrontacji z bodźcami zewnętrznymi. Ciało za-
zwyczaj było tu definiowane w kategoriach podmiotowych (moje ciało),
ale też uniwersalnych (ciało człowieka). Niekiedy miało instrumentalny
charakter wobec zakładanej penetracji psychiki artysty, funkcjonując ja-
ko niemal przeźroczysta płaszczyzna w stosunku do „wnętrza” twórcy.
29 Body and the East. Erom the 1960s. to the Present, ed. Z. Badovinac, Ljubljana: Mo-
derna Galerija 1998. Por.: P. Piotrowski, Mosko umetnikouo telo. Nacionalna identiteta
proti politiki identitete /Małe Artist’s Body. National Identity vs. Identity Politics, ,,M’Ars”,
Ljubjana: Moderne Galerije, 1998, nr 1-2, s. 14-30; wersja internetowa: Małe Artisfs Body:
National Identity us. Identity Politics, (w:) ArtMargins. Contemporary Central and Eastern
European Visual Culture , www.gss.ucsb.edu/artmargins [5 December, 1999]; przedruk:
Primary Documents. A Sourcebook for Eastern and CentralEuropean Art sińce 1950s, eds.
L. Hoptman & T. Pospiszyl, New York/Cambridge MA: MOMA/ The MIT Press 2002,
s. 225-234; szersza wersja w języku polskim: Sztuka męskiego ciała: tożsamość narodowa
i polityka tożsamości, „Format”, 1999, nr 31-32, s. 15-20.
227
której ciepło powodowało intensyfikację krwawienia). Także seria jej ko-
lejnych prac Uwolnienia (Freeing the Voice, Freeing the Memory, Freeing
the Body, 1975) poruszała ten problem.
Sztuka Mariny Abramović sytuuje się po przeciwnej stronie niż twór-
czość pierwszej z omawianych tu artystek, Aliny Szapocznikow. Ta ostat-
nia nie prowokowała bólu. Doświadczała go niejako wbrew swej woli.
Swoje ciało i swoje doświadczenie starała się ująć w formę, nadać mu wy-
miar estetyczny. Abramović odwrotnie: odrzuciła formę na rzecz przeży-
cia, odrzuciła estetykę na rzecz doświadczenia, reprezentację na rzecz
prezentacji, zakwestionowała wizualność jako ograniczony instrument
poznania na rzecz fizycznego doświadczania ciała. Szapocznikow poszu-
kiwała tożsamości poprzez sztukę, kulturę artystyczną, swój - jak twier-
dziła - zawód rzeźbiarza; Abramović poprzez rytuał doświadczania stara-
ła się odkryć egzystencjalny wymiar swojej cielesności. Obie artystki
zgadzały się jednak, że ciało stanowi jedyną płaszczyznę, poprzez którą
można poznać samego siebie, przez którą - dokładnie - kobieta poznaje
samą siebie. Alina Szapocznikow i Marina Abramović stanowią bieguny
środkowoeuropejskiej, czy też europejskiej sztuki kobiecego ciała, stano-
wią dwie strony procesu poszukiwania tożsamości kobiety przez ciało,
dwie strategie jej budowy, różne strategie, jak różna była ich sztuka, choć
równie wielkie i kluczowe dla stawianej tu problematyki.
Sztuka męskiego ciała, realizowana przez artystów mężczyzn, fun-
kcjonowała w tym czasie w innych ramach. Jak przekonywująco pokazuje
cytowana na wstępie wystawa „Body and the East”, znajdowała ona w
Europie Środkowo-Wschodniej od lat sześćdziesiątych wielu zwolenni-
ków29. Można cytować cały szeyeg przykładów tego rodzaju twórczości.
Większość z nich jednak stawiała problem kondycji ciała, fizycznej i psy-
chicznej, jego granic w konfrontacji z bodźcami zewnętrznymi. Ciało za-
zwyczaj było tu definiowane w kategoriach podmiotowych (moje ciało),
ale też uniwersalnych (ciało człowieka). Niekiedy miało instrumentalny
charakter wobec zakładanej penetracji psychiki artysty, funkcjonując ja-
ko niemal przeźroczysta płaszczyzna w stosunku do „wnętrza” twórcy.
29 Body and the East. Erom the 1960s. to the Present, ed. Z. Badovinac, Ljubljana: Mo-
derna Galerija 1998. Por.: P. Piotrowski, Mosko umetnikouo telo. Nacionalna identiteta
proti politiki identitete /Małe Artist’s Body. National Identity vs. Identity Politics, ,,M’Ars”,
Ljubjana: Moderne Galerije, 1998, nr 1-2, s. 14-30; wersja internetowa: Małe Artisfs Body:
National Identity us. Identity Politics, (w:) ArtMargins. Contemporary Central and Eastern
European Visual Culture , www.gss.ucsb.edu/artmargins [5 December, 1999]; przedruk:
Primary Documents. A Sourcebook for Eastern and CentralEuropean Art sińce 1950s, eds.
L. Hoptman & T. Pospiszyl, New York/Cambridge MA: MOMA/ The MIT Press 2002,
s. 225-234; szersza wersja w języku polskim: Sztuka męskiego ciała: tożsamość narodowa
i polityka tożsamości, „Format”, 1999, nr 31-32, s. 15-20.