DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Flatley, Jonathan; Basiuk, Tomasz [Übers.]; Żurawiecki, Bartosz [Übers.]: Dawanie twarzy: upublicznianie i polityka prozopopei Andy'ego Warhola
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0332
DAWANIE TWARZY: UPUBLICZNIANIE I POLITYKA PROZOPOPEI ANDY’EGO WARHOLA
329
osoby, dostrzec można nie tylko w portretach, ale także w dziełach, któ-
rych bezpośrednim tematem jest towar: w projektach reklamowych,
wczesnych popowych obrazach produktów konsumenckich, oraz w póź-
niejszych pracach, na przykład w serii Ads (Reklamy). Before and After
(Przed i po, 1960) stanowi znakomity przykład homologii pomiędzy pro-
zopopeją typową dla portretów Warhola i estetyką towaru typową dla re-
klamy i konsumpcji. W kontekście jego zainteresowania portretowaniem,
Przed i po stanowi alegorię jego portretów i sposobu, w jaki nadają twarz.
Właściwie mogłaby to być reklama jego firmy portretowej. Reklama ope-
racji plastycznej nosa, którą Warhol odtworzył w swoisty, beznamiętny
sposób, jest rzeczywiście paradygmatem reklamy, ponieważ obiecuje to,
co wszystkie towary - staniesz się lepszy, otrzymasz nową twarz. Portret
Warhola jest więc kwintesencją towaru: nabywając portret wyproduko-
wany w Fabryce, otrzymuje się to, co obiecują wszystkie towary - zreifi-
kowane, publiczne Ja”. Co ważne, Warhol komentuje tę sytuację niejako
krytyk towarów przemawiający z zewnątrz, lecz jako ktoś, kto sam chce
wypełnić tę obietnicę. W tym sensie Przed i po w ironiczny sposób komen-
tuje własne pragnienia Warhola. Warhol otwarcie przyznawał się do ko-
rzystania z chirurgii plastycznej i do wiary w nią, jak i we własne usługi
portretowe - świetnie rozumiał pociągającą naturę prostetycznego Ja”,
publicznej twarzy. Często wykorzystywał prozopopeiczny aspekt towaru,
podkreślając podobieństwo między portretem a towarem.
Od czasów Marksa krytycy kultury kapitalizmu zwracali uwagę, że
reifikacja i personifikacja to jakby dwie strony tej samej monety. W ana-
lizie Marksa forma towarowa daje rozwiązanie problemu nieprzysta-
walności wartości użytkowej i wartości wymiany. W sensie wartości użyt-
kowej, produkt jest czymś wytworzonym przez ludzi w celu zaspokojenia
ludzkich potrzeb. By produkt stał się przedmiotem wymiany, musi ulec
wyabstrahowaniu w uniwersalną skalę wartości. Tak oto rzeczy niepo-
równywalne - diamenty i ziemia, praca i żywność, buty i zwierzęta - mo-
gą być kupowane i sprzedawane. Na tym polega reifikacja. Z punktu wi-
dzenia czynności wytwórczych, ludzie nie powinni odnosić się do
szczególnego charakteru lub użyteczności swej pracy, lecz traktować ją
instrumentalnie, a więc brać pod uwagę możność sprzedania tej pracy za
pieniądze. Dlatego robotnica jest wyobcowana z produktu, który wytwa-
rza; nie może siebie w nim rozpoznać, ani przez ucieleśnienie, ani przez
obiektywizację. Oczywiście to ten właśnie proces umożliwia kumulację
wartości dodanej, ponieważ maskuje wartość użytkową pracy, którą ro-
botnica sprzedaje kapitaliście - ponieważ udaje, że źródłem wartości jest
sam przedmiot, a nie relacja społeczna. Krótko mówiąc, poprzez zakrycie
społecznych cech pracy pozornie obiektywnymi cechami wytworzonych
329
osoby, dostrzec można nie tylko w portretach, ale także w dziełach, któ-
rych bezpośrednim tematem jest towar: w projektach reklamowych,
wczesnych popowych obrazach produktów konsumenckich, oraz w póź-
niejszych pracach, na przykład w serii Ads (Reklamy). Before and After
(Przed i po, 1960) stanowi znakomity przykład homologii pomiędzy pro-
zopopeją typową dla portretów Warhola i estetyką towaru typową dla re-
klamy i konsumpcji. W kontekście jego zainteresowania portretowaniem,
Przed i po stanowi alegorię jego portretów i sposobu, w jaki nadają twarz.
Właściwie mogłaby to być reklama jego firmy portretowej. Reklama ope-
racji plastycznej nosa, którą Warhol odtworzył w swoisty, beznamiętny
sposób, jest rzeczywiście paradygmatem reklamy, ponieważ obiecuje to,
co wszystkie towary - staniesz się lepszy, otrzymasz nową twarz. Portret
Warhola jest więc kwintesencją towaru: nabywając portret wyproduko-
wany w Fabryce, otrzymuje się to, co obiecują wszystkie towary - zreifi-
kowane, publiczne Ja”. Co ważne, Warhol komentuje tę sytuację niejako
krytyk towarów przemawiający z zewnątrz, lecz jako ktoś, kto sam chce
wypełnić tę obietnicę. W tym sensie Przed i po w ironiczny sposób komen-
tuje własne pragnienia Warhola. Warhol otwarcie przyznawał się do ko-
rzystania z chirurgii plastycznej i do wiary w nią, jak i we własne usługi
portretowe - świetnie rozumiał pociągającą naturę prostetycznego Ja”,
publicznej twarzy. Często wykorzystywał prozopopeiczny aspekt towaru,
podkreślając podobieństwo między portretem a towarem.
Od czasów Marksa krytycy kultury kapitalizmu zwracali uwagę, że
reifikacja i personifikacja to jakby dwie strony tej samej monety. W ana-
lizie Marksa forma towarowa daje rozwiązanie problemu nieprzysta-
walności wartości użytkowej i wartości wymiany. W sensie wartości użyt-
kowej, produkt jest czymś wytworzonym przez ludzi w celu zaspokojenia
ludzkich potrzeb. By produkt stał się przedmiotem wymiany, musi ulec
wyabstrahowaniu w uniwersalną skalę wartości. Tak oto rzeczy niepo-
równywalne - diamenty i ziemia, praca i żywność, buty i zwierzęta - mo-
gą być kupowane i sprzedawane. Na tym polega reifikacja. Z punktu wi-
dzenia czynności wytwórczych, ludzie nie powinni odnosić się do
szczególnego charakteru lub użyteczności swej pracy, lecz traktować ją
instrumentalnie, a więc brać pod uwagę możność sprzedania tej pracy za
pieniądze. Dlatego robotnica jest wyobcowana z produktu, który wytwa-
rza; nie może siebie w nim rozpoznać, ani przez ucieleśnienie, ani przez
obiektywizację. Oczywiście to ten właśnie proces umożliwia kumulację
wartości dodanej, ponieważ maskuje wartość użytkową pracy, którą ro-
botnica sprzedaje kapitaliście - ponieważ udaje, że źródłem wartości jest
sam przedmiot, a nie relacja społeczna. Krótko mówiąc, poprzez zakrycie
społecznych cech pracy pozornie obiektywnymi cechami wytworzonych