O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY

71

trudna ze względu na oryginalność ujęcia tematu, nie mającego w za-
sadzie precedensów. Jedynie pierwszoplanowy piecyk odsyła do przed-
miotów, eksponowanych w podobnie ostentacyjny sposób w pobliżu prze-
strzeni widza, znanych z obrazu Aleksandra Gierymskiego Sieti na Sta-
rym Mieście, w którym na pierwszy plan „wystawiony” został wiklinowy
kosz. Zbliżoną konwencję reprezentują także wczesne prace Jacka Mal-
czewskiego Niedziela w kopalni (1882), Śmierć Ellenai (1883) oraz Intro-
dukcja (1890), przykuwające uwagę dokładnym odmalowaniem taczek,
przewróconej beczki i akcesoriów malarczyka, odzwierciedlonych w oko-
licach dolnej krawędzi pola obrazowego. Mehoffer, aplikując ów pomysł
do Portretu Konstantego Laszczki, wprzęga ów chwyt malarski w snucie
narracji o losie artysty i tworzy obraz uderzający dojrzałością pomysłów.
Prawdopodobnie właśnie doskonała skończoność i całościowość arty-
stycznego konceptu sprawiła, że twórca inspirujący - Jacek Malczewski
- stał się twórcą inspirowanym i poddał się sugestywności Mehofferowej
wizji, tworząc od roku 189532 (np. Błędne kolo 1895-97, Natchnienie ma-
larza 1897) obrazy ukazujące wnętrza pracowni, wyposażone w pospolite
sprzęty: drabinę i piec, podobnie jak u Mehoffera uwikłane w kreowanie
znaczeń kompozycji i wyniesione ponad swoją przedmiotowość.

DROBIAZGI NA KOMINKU - CZYLI PONOWNIE MALARSTWO
O MALARSTWIE Z AKCENTEM NA PROBLEM ILUZJI
W 1895 roku Mehoffer maluje Drobiazgi na kominku33, dzieło, zda-
niem Tadeusza Adamowicza, koronujące wcześniejszy etap twórczości
i stanowiące szczytowe osiągnięcie malarskie34. Jadwiga Puciata-Paw-
łowska w monografii artysty z 1969 roku przywoływała ten obraz jako
przykład chłonięcia przez młodego artystę klimatu paryskiej moderny:
Owe przedmioty pozornie niedbale rozrzucone układał artysta mając na pewno
na uwadze postulat dekoratywności, o której tyle wówczas rozprawiano. Nie
przypadkowo znalazł się wśród nich świecznik w kształcie ibisa: esowato wygię-
ta, ciemna jego sylwetka stanowi ważny akcent w tym układzie świadomie szu-
kanych niespokojnych form, falujących, giętkich, stylizowanych liści pnących ro-
ślin, kontrastujących z pionami draperii36.

32 Obraz Mehoffera po sukcesie we Lwowie stał się bardzo znany, więc Malczewski
z pewnością go znał; jeśli nie z oryginału, to z reprodukcji.
33 J. Mehoffer, Drobiazgi na kominku', olej na płótnie; 66 x 60 cm; 1895; wł. Mu-
zeum Narodowe w Poznaniu.
34 T. Adamowicz, Witraże fryburskie Józefa Mehoffera. Monografia zespołu, Wro-
cław - Warszawa - Kraków 1982, s. 40.
35 J. Puciata-Pawłowska, Józef Mehoffer, Wrocław 1969, s. 21.