DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0081
O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY
79
Drobiazgi na kominku nie powstają jako obraz programowo secesyj-
ny. Mehoffer opowiada w tej pozornie niewiele znaczącej kompozycji
o swoim poglądzie na stosunek sztuki do natury, a jednocześnie, dzięki
własnemu temperamentowi, indywidualnemu rytmowi rozwoju oraz
skłonnościom do stylizacji, wpisuje się w nurty charakterystyczne dla
końca XIX wieku, bliskie w paru aspektach także niektórym zjawiskom
poetyki secesyjnej. „Ortodoksyjna” secesja, zdaniem Mehoffera, przesad-
nie rozluźnia relację sztuki i natury.
UWAGI O SZTUCE I JEJ STOSUNKU DO NATURY
- CZYLI O WERBALIZACJI POGLĄDÓW
Jedyny, opublikowany we wczesnym okresie twórczości, tekst Me-
hoffera Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury stanowi dookreślenie
młodzieńczych rozważań. Można traktować go więc jako wypowiedź naj-
bardziej przemyślaną, a nawet programową, zawierającą sumę doświad-
czeń z lat edukacji krakowskiej i paryskiej.
Wczoraj oddałem Tomkowiczowi rozprawę „O sztuce i jej stosunku do natury”,
za kilka dni ma mi dać odpowiedź, czy ją przyjmie do „Czasu”, czy nie. Przez
kilka dni ostatnich byłem wyłącznie nią zajęty i zakosztowałem rozkoszy,
jaką ma pisarz po napisaniu dobrej rzeczy. (...) Estreicher i Wysp[iański] po-
chwalili ją47.
Młody artysta ma więc poczucie stworzenia dobrego tekstu, oddają-
cego istotę jego zapatrywań na sztukę, przekazującego okrzepłe już po-
glądy i przemyślenia. Mehoffer utożsamia się z przesłaniem rozprawy,
prezentując ją jako owoc doświadczeń wczesnego etapu twórczości, jako
świadectwo teoretycznej dojrzałości, stojącej za artystyczną praktyką.
Także redakcja „Przeglądu Polskiego”, w którym ostatecznie ukazał się
tekst, podkreślała wagę przemyśleń Mehoffera, sugerując czytelnikom,
że prezentowane idee są reprezentatywne dla całego pokolenia malarzy
polskich schyłku XIX wieku:
„Uwagi” niniejsze, napisane przez jednego z bardzo zdolnych młodych malarzy
naszych, tym chętniej zamieszczamy, że obok wielu słusznych zdań o malar-
stwie, są one wymowną ilustracją zasad, jakim hołduje wielu z polskich arty-
stów końca naszego wieku. (Przyp. Redakcji)48.
Wobec podsumowującego charakteru rozprawy, dostrzeganego już
w momencie jej ogłaszania drukiem, zaskakujący wydaje się brak do-
47 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., zapis z 04 grudnia 1896 roku, s. 336.
48 Idem, Uwagi..., op. cit., s. 1.
79
Drobiazgi na kominku nie powstają jako obraz programowo secesyj-
ny. Mehoffer opowiada w tej pozornie niewiele znaczącej kompozycji
o swoim poglądzie na stosunek sztuki do natury, a jednocześnie, dzięki
własnemu temperamentowi, indywidualnemu rytmowi rozwoju oraz
skłonnościom do stylizacji, wpisuje się w nurty charakterystyczne dla
końca XIX wieku, bliskie w paru aspektach także niektórym zjawiskom
poetyki secesyjnej. „Ortodoksyjna” secesja, zdaniem Mehoffera, przesad-
nie rozluźnia relację sztuki i natury.
UWAGI O SZTUCE I JEJ STOSUNKU DO NATURY
- CZYLI O WERBALIZACJI POGLĄDÓW
Jedyny, opublikowany we wczesnym okresie twórczości, tekst Me-
hoffera Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury stanowi dookreślenie
młodzieńczych rozważań. Można traktować go więc jako wypowiedź naj-
bardziej przemyślaną, a nawet programową, zawierającą sumę doświad-
czeń z lat edukacji krakowskiej i paryskiej.
Wczoraj oddałem Tomkowiczowi rozprawę „O sztuce i jej stosunku do natury”,
za kilka dni ma mi dać odpowiedź, czy ją przyjmie do „Czasu”, czy nie. Przez
kilka dni ostatnich byłem wyłącznie nią zajęty i zakosztowałem rozkoszy,
jaką ma pisarz po napisaniu dobrej rzeczy. (...) Estreicher i Wysp[iański] po-
chwalili ją47.
Młody artysta ma więc poczucie stworzenia dobrego tekstu, oddają-
cego istotę jego zapatrywań na sztukę, przekazującego okrzepłe już po-
glądy i przemyślenia. Mehoffer utożsamia się z przesłaniem rozprawy,
prezentując ją jako owoc doświadczeń wczesnego etapu twórczości, jako
świadectwo teoretycznej dojrzałości, stojącej za artystyczną praktyką.
Także redakcja „Przeglądu Polskiego”, w którym ostatecznie ukazał się
tekst, podkreślała wagę przemyśleń Mehoffera, sugerując czytelnikom,
że prezentowane idee są reprezentatywne dla całego pokolenia malarzy
polskich schyłku XIX wieku:
„Uwagi” niniejsze, napisane przez jednego z bardzo zdolnych młodych malarzy
naszych, tym chętniej zamieszczamy, że obok wielu słusznych zdań o malar-
stwie, są one wymowną ilustracją zasad, jakim hołduje wielu z polskich arty-
stów końca naszego wieku. (Przyp. Redakcji)48.
Wobec podsumowującego charakteru rozprawy, dostrzeganego już
w momencie jej ogłaszania drukiem, zaskakujący wydaje się brak do-
47 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., zapis z 04 grudnia 1896 roku, s. 336.
48 Idem, Uwagi..., op. cit., s. 1.