Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (15.2004)

238

HORST BREDEKAMP

nych”* * 6. To zdanie brzmiało dla wielu słuchaczy fatalnie, ale Mitchell
doszedł w tym samym czasie do podobnego wniosku: „Jeśli rzeczywiście
w naukach humanistycznych następuje pictorial turn, to teoretyczna
marginalność historii sztuki mogłaby się wręcz zmienić w pozycję inte-
lektualnego centrum, jeśliby nauki humanistyczne zaczęły oczekiwać
właśnie od niej wypracowania definicji reprezentacji wizualnej jako jej
podstawowego przedmiotu, definicji, którą dyscypliny te mogłyby na-
stępnie stosować”7 8.

KONKURENCJA DYSCYPLIN
Trzy lata później, w słynnym, poświęconym „interdyscyplinarności”
zeszycie „Art Bulletin” z grudnia 1995 roku zarysowała się jednak od-
mienna panorama przyszłości dyscyplin. „Lingwistyka to dyscyplina;
English to instytut; cinema studies to nowa dyscyplina przechodząca
gwałtowną profesjonalizację, literatura porównawcza to obszar badań,
Cultural Studies to ruch akademicki. Historia sztuki jest byłą dyscypli-
ną”«.
„Cultural Studies to ruch akademicki. Kunstgeschichte ist eine Dis-
ziplin gewesen” - ten rodzaj dążenia do hegemonii oznaczał wypowiedze-
nie walki nie tylko historii sztuki. Philip Fisher, jeden z przywódców
literaturoznawczego buntu przeciw tego rodzaju pictorial turn, opisuje
ten proces jako regres: „Cultural Studies są pierwszym w historii obsza-
rem badawczym, przyjmującym, a nawet faworyzującym materiał wizu-
alny wobec materiału pisanego. (...) Dzieła pisane, łącznie z literaturą
i dokumentami historycznymi, zajmują drugie miejsce”. I pyta: „Jakie
konsekwencje dla tradycyjnych i językowo ustrukturyzowanych obsza-
rów badań ma fakt, że internacjonalizacja tego, co wizualne, wraz z jego
prestiżem i swojskością, wytworzyła coś, co można by nazwać «stuleciem
wizualnym»? (...) Czy fenomen Cultural Studies równa się czemuś w ro-
dzaju death-bed- strategy”9?
Obawa Fischera, że Cultural Studies wyprą wrażliwość na teksty,
ponieważ podciągają wszystkie formy kulturalne pod kategorię tego, co

G Die Kunstkammer als Ort spielerischen Austauschs, (w:) Künstlerischer Austausch.
Artistic Exchange, Akten des XXVIII. Internationalen Kongresses für Kunstgeschichte,
Berlin 15-20 lipca 1992, t. I-III, Berlin 1993, t. I, s. 65-78 (72).
7 Mitchell, op. cit., s. 17; por. idem, Picture Theory: Essays in Verbal and Visual
Representation, Chicago 1994, rozdział 1.
8 Mitchell, Interdisciplinarity and Visual Culture, „Art Bulletin”, R. LXXVII, 1995,
nr 4, s. 540-552 (541).
9 Odczyt wygłoszony w Wissenschaftskolleg w Berlinie w lutym 1998 roku.