DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Radomska, Magdalena: W kierunku tłumaczenia żartu: pomiędzy kierunkiem, kodem i kontekstem w sztuce neoawangardy węgierskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0172
170
MAGDALENA RADOMSKA
opozycji - wobec „kogoś” bądź „wszystkich”, lecz jako element rozbijający
funkcjonowanie takich opozycji, jako struktur całości - analogicznie do
rozbitej przez artystę struktury logicznej zero - jedynkowej. Mając właś-
ciwość braku przynależności do jakiegokolwiek z członów opozycji „my-
wy”, „my-oni”, „nikt”, ukazuje jednocześnie brak ich wystarczalności,
rozbijając tym samym prawomocność pojęć jako opozycji, ukonstytuowa-
nej poprzez ich dopełniającą się strukturę. Konsekwentnie nouum jest
własnością struktury komunikatu, rozbijając jej binarność. „Nikt” ist-
nieje ponadto, w strukturze komunikatu Tóta, jako odbiorca - Wielkie
zero dla wszystkich, nikogo i dla mnie. Sformułowanie „dla wszystkich,
nikogo” nie powinno tu być rozumiane jako figura retoryczna wprowa-
dzająca znak implikacji pomiędzy oba człony, ani jako gra słowna, lecz
dosłownie - analogicznie do ikonicznej struktury prac Tóta — usuwając
sprzeczność tych pojęć. „Nikt” istotne jest ponadto w strukturze komuni-
katu, którego status jest przedmiotem dociekań artysty. Tak jak zerowy
- „pusty komunikat”, tak i „nikt” jako odbiorca, ale także - złożenie obu
tych elementów, stają się jedynie właściwościami komunikatu, nie do-
prowadzając do jego anihilacji. Umieszczenie ,ja” po stronie odbiorcy/
pośród odbiorców jest gestem podkreślenia istotności dzieła jako komu-
nikatu, jego uniezależnienia się od nadawcy. Choć niewątpliwie właści-
wą perspektywą interpretacji tego gestu jest filozofia postmodernizmu,
daleko mu jednak do radykalności, w porównaniu z omawianym w dal-
szej części tekstu, gestu Erdelya, ponieważ jego znaczeniem nie jest
unieważnienie różnicy pomiędzy nadawcą a odbiorcą. „Ja” pojawia się
jako jeden z odbiorców.
Określona zerem struktura twórczości Tóta znajduje odbicie w języ-
kowym jej charakterze. Stworzone w języku angielskim prace istnieją w
tak silnej relacji do nieistniejących węgierskich, iż - podobnie jak zero,
jawią się jako „totalne” tłumaczenia nieistniejących oryginałów. Teksty
akcji mające status tłumaczeń pozbawionych oryginału, stają się istot-
nym punktem skupienia w interpretacji węgierskiego konceptualizmu,
albowiem ich nieistniejący oryginał ma wyraźnie określony, językowy
charakter, brak tu „idei” łatającej pęknięcie pomiędzy nieistniejącym
oryginałem a wyłącznie istniejącym tłumaczeniem.
Inaczej do struktury komunikatu odnosi się za pomocą swych dzieł,
składających się również z haseł i akcji, Pauer. W nie pozbawionej wy-
dźwięku politycznego pracy z 1973, zaprezentowanej w Kaplicy Balaton-
boglar, z serii Prace koncepcyjne (Elkepzelesmuoek) czyniąc, umieszczony
na pustym postumencie, napis materią dzieła, stwierdza: En todom,
hogy on itt all es oluas ónnek oiszont fogalma sincs arról, hogz en hol
uagok („Wiem, że ty tu (artysta używa formy pan/pani) stoisz i czytasz
MAGDALENA RADOMSKA
opozycji - wobec „kogoś” bądź „wszystkich”, lecz jako element rozbijający
funkcjonowanie takich opozycji, jako struktur całości - analogicznie do
rozbitej przez artystę struktury logicznej zero - jedynkowej. Mając właś-
ciwość braku przynależności do jakiegokolwiek z członów opozycji „my-
wy”, „my-oni”, „nikt”, ukazuje jednocześnie brak ich wystarczalności,
rozbijając tym samym prawomocność pojęć jako opozycji, ukonstytuowa-
nej poprzez ich dopełniającą się strukturę. Konsekwentnie nouum jest
własnością struktury komunikatu, rozbijając jej binarność. „Nikt” ist-
nieje ponadto, w strukturze komunikatu Tóta, jako odbiorca - Wielkie
zero dla wszystkich, nikogo i dla mnie. Sformułowanie „dla wszystkich,
nikogo” nie powinno tu być rozumiane jako figura retoryczna wprowa-
dzająca znak implikacji pomiędzy oba człony, ani jako gra słowna, lecz
dosłownie - analogicznie do ikonicznej struktury prac Tóta — usuwając
sprzeczność tych pojęć. „Nikt” istotne jest ponadto w strukturze komuni-
katu, którego status jest przedmiotem dociekań artysty. Tak jak zerowy
- „pusty komunikat”, tak i „nikt” jako odbiorca, ale także - złożenie obu
tych elementów, stają się jedynie właściwościami komunikatu, nie do-
prowadzając do jego anihilacji. Umieszczenie ,ja” po stronie odbiorcy/
pośród odbiorców jest gestem podkreślenia istotności dzieła jako komu-
nikatu, jego uniezależnienia się od nadawcy. Choć niewątpliwie właści-
wą perspektywą interpretacji tego gestu jest filozofia postmodernizmu,
daleko mu jednak do radykalności, w porównaniu z omawianym w dal-
szej części tekstu, gestu Erdelya, ponieważ jego znaczeniem nie jest
unieważnienie różnicy pomiędzy nadawcą a odbiorcą. „Ja” pojawia się
jako jeden z odbiorców.
Określona zerem struktura twórczości Tóta znajduje odbicie w języ-
kowym jej charakterze. Stworzone w języku angielskim prace istnieją w
tak silnej relacji do nieistniejących węgierskich, iż - podobnie jak zero,
jawią się jako „totalne” tłumaczenia nieistniejących oryginałów. Teksty
akcji mające status tłumaczeń pozbawionych oryginału, stają się istot-
nym punktem skupienia w interpretacji węgierskiego konceptualizmu,
albowiem ich nieistniejący oryginał ma wyraźnie określony, językowy
charakter, brak tu „idei” łatającej pęknięcie pomiędzy nieistniejącym
oryginałem a wyłącznie istniejącym tłumaczeniem.
Inaczej do struktury komunikatu odnosi się za pomocą swych dzieł,
składających się również z haseł i akcji, Pauer. W nie pozbawionej wy-
dźwięku politycznego pracy z 1973, zaprezentowanej w Kaplicy Balaton-
boglar, z serii Prace koncepcyjne (Elkepzelesmuoek) czyniąc, umieszczony
na pustym postumencie, napis materią dzieła, stwierdza: En todom,
hogy on itt all es oluas ónnek oiszont fogalma sincs arról, hogz en hol
uagok („Wiem, że ty tu (artysta używa formy pan/pani) stoisz i czytasz