228

MARIA JANKOWSKA-ANDRZEJEWSKA

cji podjęty zostaje wysiłek budowania, obszarem, w którym to, co znisz-
czone, stare, zużyte wtórnie zyskuje znaczenie i spójność. Odbudowa do-
konuje się więc dzięki temu, co właściwe dla obrazu - kompozycji, podzia-
łom pola obrazowego, zestawieniom elementów na płaszczyźnie, co
potwierdza równocześnie jej sens i znaczenie jako wartości nadrzędnej.
Prace Danuty Urbanowicz z omawianego okresu stanowią zatem
szczególny przykład polskiej twórczości okresu odwilży - funkcjonując
niejako na marginesie głównego nurtu45, zdają się przekraczać wyzna-
czane na gruncie historii sztuki podziały. W odróżnieniu od działań pro-
wadzonych przez innych artystów na obszarze malarstwa materii, nie
stanowią one przykładu prób przekroczenia obrazu46 czy podważenia
sensu jego istnienia. Urbanowicz nie konstruuje w przestrzeni, a pozosta-
je wierna płaszczyźnie. Celem zabiegów artystki nie jest negacja obrazu -
jej działania zdają się wręcz go utwierdzać. Tym samym formuła malar-
stwa materii Danuty Urbanowicz nie daje się łatwo wpisać w ciąg prze-
mian sztuki, rozumiany jako wiodący od informel i malarstwa materii ku
objet d’art i działaniom formami w przestrzeni.
Proces twórczy artystki opiera się wprawdzie na odejściu od trady-
cyjnego medium - farby - i użyciu materii wobec malarstwa zewnętrz-
nych, których sama fizyczność staje się środkiem wyrazu. Powstające
obrazy owocują jednak efektem w pełni malarskim, który zdaje się
utwierdzać prymat pozostałych wyznaczników tej dziedziny. Respektując
znaczenie kompozycji, barwy i faktury, Urbanowicz wykorzystuje frag-
menty materii jako źródła form i znaczeń, pozamalarskie medium traktu-
jąc jednak analogicznie do farby, wykorzystując je jako pełnoprawny śro-
dek budowania form i kompozycji.
Zestawiane fragmenty o zróżnicowanej fakturze angażują w odbiorze
zmysł dotyku. Pozwalałoby to mówić o przełamywaniu charakteryzujące-
go malarstwo oddziaływania wizualnością. Urbanowicz, łącząc materie
o przeciwstawnych właściwościach, wykorzystuje ich haptyczne wartości.
Są one często istotnym środkiem powoływania znaczeń i źródłem wyrazu
kompozycji - dramatyzują go, stanowią silne punkty kompozycyjne czy
wyrazowe47. Ów dotykowy aspekt prac, z uwagi na ich płaszczyznowy
45 O powodach marginalnej obecności artystki w polskiej historii sztuki mówić można
także w kontekście tych elementów jej twórczości, które wykraczały poza paradygmat
twórczości „nowoczesnej” przyjęty w ramach odwilżowego konsensusu. Por. Na margine-
sach odwilżowej nowoczesności - malarstwo materii Danuty Urbanowicz - referat wygło-
szony na LXI Ogólnopolskiej Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki „Współczesność -
historia nieznana” (22-24 XI 2012).
46 Jak np. w przypadku działań lubelskiej Grupy Zamek.
47 Przykładem może być zestawienie fragmentów blachy i koronek na obrazie Przej-
ście. Brama.