DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Wróblewska, Magdalena: Bez(w)ład archiwum
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42378#0235
Magdalena Wróblewska
BEZ(W)ŁAD ARCHIWUM"
ARCHIWUM - FOTOGRAFII
Model archiwum fotografii ukształtowany został około połowy dzie-
więtnastego wieku, a więc w momencie, gdy w historiografii dominowała
świadomość bezpowrotnego upływu czasu, której towarzyszyła możliwość
całkowitego zapomnienia* 1. Głównym celem archiwum była zatem kumu-
lacja informacji o ulegających zmianie bądź przemijających zjawiskach,
co przeciwdziałać miało skutkom upływającego czasu. Zostało ono ufun-
dowane na utopiach pełni wiedzy oraz adekwatności obrazowej reprezen-
tacji, a jego geneza wiąże się ściśle z pozytywistycznym paradygmatem
wiedzy i poznania, w którym szczególne miejsce zajęły procesy wytwa-
rzania i porządkowania danych, nigdy nie neutralne ideologicznie, które
stały się w latach 80. przedmiotem analiz amerykańskich teoretyków
związanych z czasopismem „October”. Interesowała ich przede wszystkim
relacja między fotografią a archiwum, którą ujmowali koncentrując się
na kwestii znaczenia obrazu. Rosalind Krauss uważała, że archiwum je
determinuje, stanowi semantyczną i kontekstualną ramę jak każda prze-
strzeń, w której funkcjonują obrazy, na przykład galeria sztuki2. Nato-
miast Allan Sekuła twierdził, że archiwum znaczenia neutralizuje, że za-
ciera różnice i antagonizmy między spojrzeniami, zawsze obecne jego
zdaniem w społecznym obiegu fotografii. Archiwum w jego przekonaniu
ustanawia abstrakcyjną, wizualną równoważność fotografii, przez co czy-
ni ją „semantycznie dostępną”3.
* Artykuł powstał w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Cen-
trum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2011/03/N/HS/06287.
1 Na tę okoliczność uwagę zwrócił Jacques Derrida w tekście Archive Fever: A Freu-
dian Impression, tłum. E. Prenowitz, „Diacritics”, vol. 25, nr 2, 1995, s. 9-63.
2 R. Krauss, Photography’s Discursive Spaces: Landscape/ View, „Art Journal”, vol.
42, nr 4, s. 311-319. Autorka w analizach wskazuje, jak w zależności od zmiany przestrzeni
dyskursywnej, w której znajduje się aktualnie fotografia, ulega zmianie jej znaczenie.
3 A. Sekuła, Czytając archiwum, tłum. K. Pijarski, (w:) idem, Społeczne użycia foto-
grafii, Warszawa 2010, s. 117-118. Sekuła stoi na stanowisku, że obrazy fotograficzne po-
BEZ(W)ŁAD ARCHIWUM"
ARCHIWUM - FOTOGRAFII
Model archiwum fotografii ukształtowany został około połowy dzie-
więtnastego wieku, a więc w momencie, gdy w historiografii dominowała
świadomość bezpowrotnego upływu czasu, której towarzyszyła możliwość
całkowitego zapomnienia* 1. Głównym celem archiwum była zatem kumu-
lacja informacji o ulegających zmianie bądź przemijających zjawiskach,
co przeciwdziałać miało skutkom upływającego czasu. Zostało ono ufun-
dowane na utopiach pełni wiedzy oraz adekwatności obrazowej reprezen-
tacji, a jego geneza wiąże się ściśle z pozytywistycznym paradygmatem
wiedzy i poznania, w którym szczególne miejsce zajęły procesy wytwa-
rzania i porządkowania danych, nigdy nie neutralne ideologicznie, które
stały się w latach 80. przedmiotem analiz amerykańskich teoretyków
związanych z czasopismem „October”. Interesowała ich przede wszystkim
relacja między fotografią a archiwum, którą ujmowali koncentrując się
na kwestii znaczenia obrazu. Rosalind Krauss uważała, że archiwum je
determinuje, stanowi semantyczną i kontekstualną ramę jak każda prze-
strzeń, w której funkcjonują obrazy, na przykład galeria sztuki2. Nato-
miast Allan Sekuła twierdził, że archiwum znaczenia neutralizuje, że za-
ciera różnice i antagonizmy między spojrzeniami, zawsze obecne jego
zdaniem w społecznym obiegu fotografii. Archiwum w jego przekonaniu
ustanawia abstrakcyjną, wizualną równoważność fotografii, przez co czy-
ni ją „semantycznie dostępną”3.
* Artykuł powstał w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Cen-
trum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2011/03/N/HS/06287.
1 Na tę okoliczność uwagę zwrócił Jacques Derrida w tekście Archive Fever: A Freu-
dian Impression, tłum. E. Prenowitz, „Diacritics”, vol. 25, nr 2, 1995, s. 9-63.
2 R. Krauss, Photography’s Discursive Spaces: Landscape/ View, „Art Journal”, vol.
42, nr 4, s. 311-319. Autorka w analizach wskazuje, jak w zależności od zmiany przestrzeni
dyskursywnej, w której znajduje się aktualnie fotografia, ulega zmianie jej znaczenie.
3 A. Sekuła, Czytając archiwum, tłum. K. Pijarski, (w:) idem, Społeczne użycia foto-
grafii, Warszawa 2010, s. 117-118. Sekuła stoi na stanowisku, że obrazy fotograficzne po-