DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Salwa, Mateusz: Estetyka, etyka i logika ogrodu: filozofia Rosaria Assunta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42380#0083
ESTETYKA, ETYKA I LOGIKA OGRODU. FILOZOFIA ROSARIA ASSUNTA
81
on - również jako publicysta - niezmordowanym szermierzem idei ochro-
ny krajobrazu, której teoretyczne podstawy również formułował, co po-
zwala nań spojrzeć jako na wczesnego przedstawiciela tzw. estetyki eko-
logicznej8.
Jego poglądy zebrane w dwóch książkach, Ontologia i teleologia ogro-
du oraz Krajobraz i estetyka9, należy uznać za najbardziej systematyczną
próbę uprawiania „filozofii ogrodu”, tzn. próbę wykazania, że ogród ma
znaczenie filozoficzne, a ogrodnictwo to działanie filozoficzne10. Ponieważ
koncepcje Assunta klarowały się przede wszystkim w latach 70. XX w.,
przez co odzwierciedlają określony sposób myślenia o kulturze (np.
masowej), oraz stanowią reakcję na swoistą sytuację kulturalną Włoch
z okresu boomu gospodarczego (skutkującego m.in. budową autostrad
i gwałtowną urbanizacją), mogłoby się wydawać, że po półwieczu nie-
uchronnie musiały stracić na aktualności. Tak jednak nie jest. Wynika to
nie tylko z samej koncepcji Assunta, ale także z trafnie postawionej prze-
zeń diagnozy, która sprawdza się również dzisiaj, mimo że zdano sobie
sprawę z błędów popełnionych w okresie, do którego się odnosił. Walory
jego koncepcji wychodzą również na jaw, gdy zestawi się ją ze współczes-
nymi filozoficznymi ujęciami problematyki ogrodów. Posługując się od-
miennym idiomem, a na dodatek dysponując o wiele większą wrażliwo-
ścią historyczną, Assunto dochodzi do podobnych wniosków co autorzy
współcześni, czy to wtedy, gdy próbują oni określić, czym jest ogród, czy
to gdy odnoszą sztukę ogrodową do innych sztuk, czy to wówczas, gdy
8 P. d’Angelo, Per urta critica dell’estetica ecologica, (w:) La natura tra Oriente e Occi-
dente. Atti del Convegno Nazionale dell’Associazione Italiana Studi di Estetica (A.I.S.E.),
a cura di R. Tronçon, L. Editrice, Milano 1996, s. 119-127.
9 Ontologia e teleologia del giardino, Milano (I wyd.: 1988; li wyd.: 1994; wznowienie:
2009); Il paesaggio e l’estetica, Napoli 1973 (Palermo (I wyd.: 1994, II wyd.: 2005)); omó-
wienie jego poglądów można znaleźć m.in. w: R. Milani, L’arte del paesaggio, il Mulino,
Bologna, 2001; M.V. Ferriolo, Transformare in giardino il mondo: Rosario Assunto e l’etica
della contemplazione, (w:) Luoghi. Forma e vita di giardini e di paesaggi (Premio Interna-
zionale Carlo Scarpa per il Giardino, 1990-1999), a cura di D. Luciani, Fondazione Be-
netton Studi Ricerche / Canova, Treviso 2001, s. 58-69; R. Assunto, Retour au jardin . Essais
pour une philosophie de la nature, 1976-1987, textes reunis, traduits de l’italien et pré-
sentés par H. Brunon, Besançon 2003; myśli Assunta poświęcono także kilka konferencji
naukowych, zob.: Rosario Assunto e le estetiche del Novecento. Atti del Convegno nazionale
di studi, 24-25 gennaio 2003, a cura di F. Mercadante, P. Zanetov, Palermo (2007); Il giar-
dino: mito estetico di Rosario Assunto, a cura di Marisa Sedita Migliore, Caltanisetta
2000; A Rosario Assunto. In memoriam, Palermo 1995; koncepcją Assunta zająłem się tak-
że w: Ogród - przestrzeń między filozofią i naturą, (w:) Przestrzenie późnej nowoczesności,
red. I. Lorenc, M. Salwa, Łódź 2011, s. 265-275.
10 R. Assunto, Il giardinaggio come operazione filosofica, (w:) Paradisi ritrovati. Espe-
rienze e proposte per il governo del paesaggio e del giardino, a cura di M. Cunico, D. Lucia-
ni, Treviso-Milano 1991, s. 7-12.
81
on - również jako publicysta - niezmordowanym szermierzem idei ochro-
ny krajobrazu, której teoretyczne podstawy również formułował, co po-
zwala nań spojrzeć jako na wczesnego przedstawiciela tzw. estetyki eko-
logicznej8.
Jego poglądy zebrane w dwóch książkach, Ontologia i teleologia ogro-
du oraz Krajobraz i estetyka9, należy uznać za najbardziej systematyczną
próbę uprawiania „filozofii ogrodu”, tzn. próbę wykazania, że ogród ma
znaczenie filozoficzne, a ogrodnictwo to działanie filozoficzne10. Ponieważ
koncepcje Assunta klarowały się przede wszystkim w latach 70. XX w.,
przez co odzwierciedlają określony sposób myślenia o kulturze (np.
masowej), oraz stanowią reakcję na swoistą sytuację kulturalną Włoch
z okresu boomu gospodarczego (skutkującego m.in. budową autostrad
i gwałtowną urbanizacją), mogłoby się wydawać, że po półwieczu nie-
uchronnie musiały stracić na aktualności. Tak jednak nie jest. Wynika to
nie tylko z samej koncepcji Assunta, ale także z trafnie postawionej prze-
zeń diagnozy, która sprawdza się również dzisiaj, mimo że zdano sobie
sprawę z błędów popełnionych w okresie, do którego się odnosił. Walory
jego koncepcji wychodzą również na jaw, gdy zestawi się ją ze współczes-
nymi filozoficznymi ujęciami problematyki ogrodów. Posługując się od-
miennym idiomem, a na dodatek dysponując o wiele większą wrażliwo-
ścią historyczną, Assunto dochodzi do podobnych wniosków co autorzy
współcześni, czy to wtedy, gdy próbują oni określić, czym jest ogród, czy
to gdy odnoszą sztukę ogrodową do innych sztuk, czy to wówczas, gdy
8 P. d’Angelo, Per urta critica dell’estetica ecologica, (w:) La natura tra Oriente e Occi-
dente. Atti del Convegno Nazionale dell’Associazione Italiana Studi di Estetica (A.I.S.E.),
a cura di R. Tronçon, L. Editrice, Milano 1996, s. 119-127.
9 Ontologia e teleologia del giardino, Milano (I wyd.: 1988; li wyd.: 1994; wznowienie:
2009); Il paesaggio e l’estetica, Napoli 1973 (Palermo (I wyd.: 1994, II wyd.: 2005)); omó-
wienie jego poglądów można znaleźć m.in. w: R. Milani, L’arte del paesaggio, il Mulino,
Bologna, 2001; M.V. Ferriolo, Transformare in giardino il mondo: Rosario Assunto e l’etica
della contemplazione, (w:) Luoghi. Forma e vita di giardini e di paesaggi (Premio Interna-
zionale Carlo Scarpa per il Giardino, 1990-1999), a cura di D. Luciani, Fondazione Be-
netton Studi Ricerche / Canova, Treviso 2001, s. 58-69; R. Assunto, Retour au jardin . Essais
pour une philosophie de la nature, 1976-1987, textes reunis, traduits de l’italien et pré-
sentés par H. Brunon, Besançon 2003; myśli Assunta poświęcono także kilka konferencji
naukowych, zob.: Rosario Assunto e le estetiche del Novecento. Atti del Convegno nazionale
di studi, 24-25 gennaio 2003, a cura di F. Mercadante, P. Zanetov, Palermo (2007); Il giar-
dino: mito estetico di Rosario Assunto, a cura di Marisa Sedita Migliore, Caltanisetta
2000; A Rosario Assunto. In memoriam, Palermo 1995; koncepcją Assunta zająłem się tak-
że w: Ogród - przestrzeń między filozofią i naturą, (w:) Przestrzenie późnej nowoczesności,
red. I. Lorenc, M. Salwa, Łódź 2011, s. 265-275.
10 R. Assunto, Il giardinaggio come operazione filosofica, (w:) Paradisi ritrovati. Espe-
rienze e proposte per il governo del paesaggio e del giardino, a cura di M. Cunico, D. Lucia-
ni, Treviso-Milano 1991, s. 7-12.