DOI issue:
Teoretyczno-historyczne perspektywy fotografii
DOI article:Czekalski, Stanisław: Talbotowski paradygmat wizualności fotografii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43310#0021
Talbotowski paradygmat wizualności fotografii
19
styczny wątek narosłego wokół dagerotypii dyskursu o nadzwyczajnej precy-
zji obrazu, dotyczący zdolności odtwarzania „najdrobniejszych ubytków i za-
rysowań w ścianach budynków" (Morse), „każdego wyszczerbienia w narożu
każdego kamienia" budowli (Herschel w liście do Talbota). Eksponowanym
w komentarzu tematem tego pierwszego zdjęcia na kartach książki jest właś-
nie ściana budynku prezentująca ślady zniszczenia swojej powierzchni. Zna-
mienne jednak, że ów temat, w odniesieniu do dagerotypii ściśle kojarzony
z jej quasi-teleskopowymi możliwościami dotarcia obrazem do najdrobniej-
szych szczegółów obiektów widocznych w oddali, tutaj przeniesiony został na
najbliższy plan obrazu, na którym poszczerbiona ściana gmachu prezentuje
się frontalnie, za sprawą organizacji kadru, w ścisłej wizualnej przyległości do
powierzchni fotografii przy lewym jej brzegu. Z kolei perspektywiczny widok
ulicy - temat tak bardzo kojarzący się z osławionymi Daguerre'owskimi zdję-
ciami Paryża - tutaj ujęty został w sierocie na tyle ostrym, że nie pozwala on
przyjrzeć się ścianie budynku prostopadłej do tej, którą widać na wprost, i oce-
nić, czy równie szczegółowo przedstawiałby się obraz jej powierzchni z więk-
szej odległości. Jak zauważył Larry J. Schaaf, perspektywa ulicy na fotografii
Talbota prezentuje się głównie jako obszar gry efektów światła i cienia* * * * * * 33. Do-
dajmy, że owa gra przejmuje prymat nad detaliczną widocznością poddanych
jej ścian budynków, a szczególną uwagę zwraca na siebie tam, gdzie cień za-
budowań po prawej stronie rzuca się poszarpanym konturem na rozświetloną
powierzchnię bruku, przypominając tym samym zasadę powstania fotografii
jako rzutu wydobytych w podobny sposób zarysów architektury na płasz-
czyznę światłoczułego papieru. Jednocześnie optyczne odniesienie tej strefy
obrazu do jego płaszczyzny buduje nienaruszony perspektywicznym ujęciem
ściany biegnącej wzdłuż ulicy, lecz utrzymany dokładnie w horyzontalnej li-
nii przebieg gzymsu nad pierwszą kondygnacją, który, co więcej, pokrywa się
z poziomą osią pola obrazowego. W linii prostopadłej natomiast rysuje się sy-
metria względem pionowej osi obrazu, ustanowiona między narożną krawę-
dzią budynku na planie pierwszym a krawędzią zamykającą z drugiej strony
perspektywiczny widok jego elewacji. Rysunek cieniem na powierzchni bru-
ku, dialogujący z perspektywą ulicy, a kompozycyjnie eksponowany w efekcie
demonstracyjnego wręcz podporządkowania kadm nie funkcji możliwie re-
Agency of Natural Chemistry, wpis z maja 2016 na blogu projektu William Henry Fox Talbot
Catalogue..., <http://foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk/the-mysterious-agency-of-natural-chemi-
stry/> [dostęp: 30 stycznia 2017]. Omawiane tutaj zdjęcie oryginalne, wraz z komentarzem
Talbota, dostępne jest na stronie internetowej Luminous-Lint. Photography: History, Evolu¬
tion and Analysis pod adresem: <http://wwwluminous-lint.com/app/vexhibit/_PROCESS_
Calotype_02/6/3/87753080387183187210595165/> [dostęp: 30 stycznia 2017].
33 Ibidem.
19
styczny wątek narosłego wokół dagerotypii dyskursu o nadzwyczajnej precy-
zji obrazu, dotyczący zdolności odtwarzania „najdrobniejszych ubytków i za-
rysowań w ścianach budynków" (Morse), „każdego wyszczerbienia w narożu
każdego kamienia" budowli (Herschel w liście do Talbota). Eksponowanym
w komentarzu tematem tego pierwszego zdjęcia na kartach książki jest właś-
nie ściana budynku prezentująca ślady zniszczenia swojej powierzchni. Zna-
mienne jednak, że ów temat, w odniesieniu do dagerotypii ściśle kojarzony
z jej quasi-teleskopowymi możliwościami dotarcia obrazem do najdrobniej-
szych szczegółów obiektów widocznych w oddali, tutaj przeniesiony został na
najbliższy plan obrazu, na którym poszczerbiona ściana gmachu prezentuje
się frontalnie, za sprawą organizacji kadru, w ścisłej wizualnej przyległości do
powierzchni fotografii przy lewym jej brzegu. Z kolei perspektywiczny widok
ulicy - temat tak bardzo kojarzący się z osławionymi Daguerre'owskimi zdję-
ciami Paryża - tutaj ujęty został w sierocie na tyle ostrym, że nie pozwala on
przyjrzeć się ścianie budynku prostopadłej do tej, którą widać na wprost, i oce-
nić, czy równie szczegółowo przedstawiałby się obraz jej powierzchni z więk-
szej odległości. Jak zauważył Larry J. Schaaf, perspektywa ulicy na fotografii
Talbota prezentuje się głównie jako obszar gry efektów światła i cienia* * * * * * 33. Do-
dajmy, że owa gra przejmuje prymat nad detaliczną widocznością poddanych
jej ścian budynków, a szczególną uwagę zwraca na siebie tam, gdzie cień za-
budowań po prawej stronie rzuca się poszarpanym konturem na rozświetloną
powierzchnię bruku, przypominając tym samym zasadę powstania fotografii
jako rzutu wydobytych w podobny sposób zarysów architektury na płasz-
czyznę światłoczułego papieru. Jednocześnie optyczne odniesienie tej strefy
obrazu do jego płaszczyzny buduje nienaruszony perspektywicznym ujęciem
ściany biegnącej wzdłuż ulicy, lecz utrzymany dokładnie w horyzontalnej li-
nii przebieg gzymsu nad pierwszą kondygnacją, który, co więcej, pokrywa się
z poziomą osią pola obrazowego. W linii prostopadłej natomiast rysuje się sy-
metria względem pionowej osi obrazu, ustanowiona między narożną krawę-
dzią budynku na planie pierwszym a krawędzią zamykającą z drugiej strony
perspektywiczny widok jego elewacji. Rysunek cieniem na powierzchni bru-
ku, dialogujący z perspektywą ulicy, a kompozycyjnie eksponowany w efekcie
demonstracyjnego wręcz podporządkowania kadm nie funkcji możliwie re-
Agency of Natural Chemistry, wpis z maja 2016 na blogu projektu William Henry Fox Talbot
Catalogue..., <http://foxtalbot.bodleian.ox.ac.uk/the-mysterious-agency-of-natural-chemi-
stry/> [dostęp: 30 stycznia 2017]. Omawiane tutaj zdjęcie oryginalne, wraz z komentarzem
Talbota, dostępne jest na stronie internetowej Luminous-Lint. Photography: History, Evolu¬
tion and Analysis pod adresem: <http://wwwluminous-lint.com/app/vexhibit/_PROCESS_
Calotype_02/6/3/87753080387183187210595165/> [dostęp: 30 stycznia 2017].
33 Ibidem.