Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (21.1959)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

nym od płaszczyzny ściany wał-
kiem — ornament stylizowany w
guście wschodnim; 2) dekoracja
pairitii budynku z refektarzem i ka-
pitularzem, o cechach XVII w., ale
nieco odmiennych od poprzedniej,
belkowanie tu pełne; 3) pozostałe
partie elewacji, pozbawione deko-
racji lub też w charakterze baroku
z początków XVIII w. Stojący w
Unii muru od strony ulicy niewiel-
ki budyneczek opracowany jest pi-
laistrami i nosi cechy baroku.
Oparte na wiadomościach archi-
walnych, literaturze i badaniu mu-
rów odtworzenie dawnego wyglądu
opisanych wyżej budowli sprowadza
się do ustalenia stanu w końcu
XVIII w., w pierwszej jego poło-
wie, oraz w połowie XVII st. W koń-
cu w. XVIII budynek klasztorny
wraz z kościołem tworzył zamknię-
te podwórze. Od strony zachodniej
ciągnęła się przed kościołem fosa
od bramy Łuckiej aż do bagien
nadrzecznych; w narożniku północ-
no-wschodnim całego terenu stała
wielka wieża z ir. 1540, ma naroż-
niku zaś południowo-wschodnim, od
strony ulicy — mniejsza wieża
okrągła. Kościół miał elewacje naw

bocznych podobne do elewacji prez-
biterium. Kruchta -miała znaczenie
obronne i na ścianie zachodniej mia-
ła sarna aimbrazury, wejście zaś do
kościoła mieściło się w ścianie po-
łudniowej kruebty. Górna część fa-
sady ozdobiona była pilasitrami
i zwieńczona szczytem o bogatej
sylwecie z figurą M. Boskiej; da-
chy naw bocznych osłaniały na koń-
cach półszczyty, wieżę wieńczył ba-
rokowy hełm. Do wnętrza dodać
tylko trzeba freski w nawach
i dawne wyposażenie w ołtarze itp.
W gmachu klasztornym należy wy-
mienić dawne połączenia z gmachem
kościelnym oraz to, że dachy były
bardziej strome i kryte gontem.
Stan w połowie wieku różnił się
tym, że kościół nie posiadał jeszcze
fresków, a może i hełmu wieży.
W w. XVII nie było pewnie deko-
racyjnych szczytów, opracowanie
ścian natomiast było już wówczas
takie, jakie częściowo jest zachowa-
ne. Budynek klasztorny był wte-
dy, jak można sądzić, znacznie
mniejszy i oprócz całego skrzydła
wschodniego posiadał tylko dwa
bliższe przęsła skrzydła północne-
go. Reszta została dobudowana pra-

wdopodobnie po pożarze 1720 r., ra-
czej około 1725. Wreszcie mały bu-
dynek (pawilon) w linii muru od
ulicy dawniej posiadał bogato ozdo-
biony szczyt i był, jak się zdaje,
nie tą „kamienną Ikąpilcą”, o któ-
rej wspomina Liber Vice-syndicalis,
była ona bowiem później zniszczo-
na, lecz tym „domem Kalvarii nad
ulicą”, o której w tym samym źró-
dle wspomina się dopiero pod
r. 1803, ale której cechy wyraźnie
wslkazują na epokę baraku, tzn. że
powstać mogła podczas odbudowy
w 1725 względnie nieco po 1764 r.
W zakresie wpływów przeciw-
stawić należy w. XVII i XVIII.
W pierwszym 'bowiem są wyraźne
wpływy Lwowa, szczególnie widocz-
ne w układzie rzutu poziomego i w
przekroju kościoła oraz w dekora-
cji portalu w krucheie i fasad klasz-
tornego gmachu. W dekoracji archi-
tektoinicznej XVIII w. są raczej
wskazówki na północ (Pińsk?).
Architekci są nieznani. Co do
autorstwa fresków, hipotetycznie
wymienić można Stanisława Stroiń-
skiego (fresk nad lukiem tęczowym)
i Prechitla (pozostałe).

ALICJA KURZĄTKOWSKA
ZESPÓŁ PAŁACOWY W ŁABUNIACH NA TLE DZIAŁALNOŚCI
ARTYSTYCZNEJ JAKUBA ZAMOJSKIEGO

(Streszczenie referatu wygłoszonego
Wieś Łabunie położona jest we
wschodniej części Wyżyny Lubel-
skiej, przy szosie Lublin—Tomaszów,
będącej wycinkiem dawnego traktu
lwowskiego.
Zespół pałacowy usytuowany jest
na wschód od drogi. Wokół osi
rozwinięte zostały: dziedziniec ho-
norowy otoczony oficynami, pałac
będący centralnym elementem za-
łożenia, połączony pierwotnie ćwierć-
kolistymi galeriami z oficynami oraz
park. Zabudowania gospodarcze
zamknięte w czworobok wznoszą się
na południowy zachód od „cour
d'honneur”. Stanowią je: od stro-
ny dziedzińca oficyna .połączona
murem i bramą z „kasztelanką”,
długi budynek stajni między „ka-
sztelanką” i analogicznym pawi-
lonem w narożniku zachodnim,
z pozostałych zaś stron mur z bra-
mą w kierunku parku.
Pałac murowany z cegły i otyn-
kowany jest dwukondyginacjowy
(przyziemie i wysoki parter) z czte-
rokondygnacjowym ryzalitem środ-
kowym i trójikondygn acjowymi ry-

na zebraniu naukowym Oddziału
zaliitami na osiach elewacji bocz-
nych. Dach mansardowy z ośmioma
luikamami przerwany został na osi
głównej i poprzecznej ryzalitami.
Rzut pałacu jest pięcioosiowy,
ściśle symetryczny, zbliżony do pro-
stokąta z wydatnym trójbocznym
ryzalitem środkowym i płytkimi
ryzalitami bocznymi.
Przeciwległe elewacje pałacu są
identyczne i posiadają podziały pi-
lastrowo-ramowe, przy czym przy-
ziemie potraktowane zostało jako
cokół. Centralną część pałacu obie-
ga dokoła attyka w formie ogzym-
sowanej foalustradiki z owalnymi
prześwitami. Oś główną akcentują
dwa portale — od dziedzińca i od
ogrodu — o dynamicznych formach,
z lizenowymi, skośnie ustawionymi
ościeżami i falisto wygiętym gzym-
sem.
Pałac w Łabuniach, dobrach
dziedzicznych Zamojskich nie wcho-
dzących w Skład ordynacją wysta-
wiony został z fundacji Jana Ja-
kuba, wojewody podolskiego. Bu-
dowa w miejscu istniejącego tu

Lubelskiego w dniu 22.IV.1958 r.)
dworu rozpoczęta została w 1744 r.
według projektu — jak to 'ostatnio
dowiódł Jerzy Kowalczyk — Jerze-
go Kawę. W okresie konfederacji
barskiej w rezydencji łabuńskiej
stacjonowały wojska rosyjskie. Po
opuszczeniu pałacu przez „Moska-
łów” przeprowadzono w latach
1772—'1781 gruntowny remont. Roz-
poczęto go od wzmocnienia samych
murów, które następnie pokryto
z zewlnątrz barwnymi malowaniami
używając takich kolorów, jak zie-
mia zielona angielska, ziemia zie-
lona, ugier jasny, cynober.
Wewnątrz restaurowano nadnisz-
czone boazerie i obicia pokoi pa-
łacowych. Prace malarskie wykony-
wał brat Józef z konwentu Trynd-
tarzy. Obok niego wymieniony jest
w aktach malarz Niziński.
Równocześnie remontowano ofi-
cyny dworskie oraz szereg innych
obiektów, jak kordegarda, „dwor-
ki na murawie”, oranżeria i letnia
cukiernia, których nie dało się nie-
stety umiejscowić lub zidentyfiko-
wać z dziś istniejącymi. Na dużą

400