DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Recenzje
DOI article:Miłobędzki, Adam: Leon Baptysta Alberti "Ksiąg dziesięć o sztuce budowania": Tłumaczyła Irena Biegańska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1960, s. 322, 9 nlb
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45619#0180
RECENZJE
LEON BAPTYSTA ALBERTI „KSIĄG DZIESIĘĆ O SZTUCE BUDOWANIA”.
Tłumaczyła Irena Biegańska.Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1960,
s. 322, 9 nlb.
Kult form klasycznych, wypływający z akademic-
kiej orientacji oficjalnej architektury 1. 1950-ych, po-
wodował, że jej projektanci zwracali się ku dawnym
traktatom i podręcznikom architektonicznym, poszu-
kując w nich podstaw nauki o porządkach. Tym
przede wszystkim praktycznym potrzebom aktualnej
twórczości zawdzięczają badacze historii architektury
nie tylko spolszczenie wzornika porządków Vignoli
(1955), ale również traktatów Witruwiusza (1956)
i Palladia (1955), w których reguły proporcji belkowa-
nia i kolumny nie wysuwają się bynajmniej na pierw-
sze miejsce. Państwowe Wydawnictwo Naukowe stwo-
rzyło z reedycji tych dzieł wartościową serię wydaw-
niczą, której czwarta i niestety końcowa pozycja —
De re aedificatoria L. B. Albertiego ukazała się ostat-
nio. Opracowanie tych tomów nie jest jednolite.
Różnią się zakresem, zawartością i Charakterem wstę-
pów, czy ewentualnych uwag edytorskich. Wzornik
Vignoli zaopatrzony został ponadto w komentarz rze-
czowy, który przydałby się bardzo i przy innych to-
mach serii, traktat Witruwiusza — w rysunkowe re-
konstrukcje opisów. Reedycja traktatu Albertiego za-
wiera oprócz tłumaczenia tekstu i poprzedzającego je
wstępu wyodrębnioną część ilustracyjną — plany
i fotografie architektonicznych dzieł wielkiego huma-
nisty, powstałych już po napisaniu jego traktatu i bę-
dących realnym wcieleniem sformułowanych w nim
idei i praktycznych wskazówek. Dla czynnego archi-
tekta roku 1960 lektura De re aedificatoria stać się
może co najwyżej intelektualną rozrywką a nie źród-
łem twórczych inspiracji, stąd też ocena tego wydaw-
nictwa musi przyjąć punkt widzenia innego jego
odbiorcy: badacza — specjalisty w dziedzinie historii
doktryn artystycznych, kultury, czy architektury,
ewentualnie studenta którejś z tych dyscyplin.
1 O znikomym oddziaływaniu traktatu Albertigo w Anglii
XVIII w. pisze najwybitniejszy współczesny badacz jej
architektury John Summerson (Architecture in Bri-
taln 1530 to 1830, London 1953, s. 208—209); podobne stano-
Tekst polskiego tłumaczenia, odznaczający się
wieloma walorami stylistycznymi, wymaga recenzji
filologa obznajmionego z subtelnościami XV-wiecznej
łaciny. Tu należy jedynie z żalem podkreślić, że jest
to przekład z drugiej ręki — nie z oryginału łaciń-
skiego lecz z „wulgaty” Cosimo Bartoliego, opubliko-
wanej po włosku w sto lat po jego napisaniu (w do-
datku tłumaczenia dokonano na przedruku Leoniego
z XVIII W.). Poprzedzający tekst wstęp pióra Kazi-
mierza Dziewońskiego, obszerny i wyczerpujący,
oprócz zwykłych objaśnień edytorskich zawiera cha-
rakterystykę Albertiego oraz jego wszechstronnej dzia-
łalności, omawia też pozycję De re aedificatoria
w rozwoju myśli i praktyki architektonicznej od
ąuattrocenta po w. XIX. Można tu tylko dyskutować
przesadną ocenę wpływu tego traktatu w Anglii
w. XVIII, który w rzeczywistości mimo ukazania się
tłumaczenia Leoniego, był dość ograniczony i napewno
nieporównywalny z oddziaływaniem pisarskiej i archi-
tektonicznej twórczości Palladiał.
Poważniejszym mankamentem, obniżającym nauko-
wą rangę polskiej reedycji, jest brak dodania do
wstępu wykazu wyjątkowo licznych opracowań nauko-
wych, wielostronnie i dogłębnie analizujących trak-
tat Albertiego (wykaz ten zresztą należałoby ograni-
czyć jedynie do fundamentalnych oraz najnowszych
pozycji). Braku tego nawet w części nie wyrównuje
zestawiona przy końcu tomu „Literatura dotycząca
dzieł architektonicznych Albertiego”, swym przypad-
kowym doborem a i sposobem cytowania (np. wy-
mienienie akurat VII wydania Burckhardta) nie przy-
nosząca zaszczytu wydawnictwu. Zdziwienie budzi
uznanie za zasadniczą pozycję bibliograficzną encyklo-
pedii Brockhausa (wyd. 1907), czy popularnej, mało
poważnej książki I. B. Michałowskiego, która do ba-
dań nad Albertim literalnie nic nie wnosi. Nowo-
wisko zajmuje D. R. Coffin w recenzji nowej reedycji
tłumaczenia Leoniego (,,The Art Bulletin”, XXXVIII,
1956, S. 57).
166
LEON BAPTYSTA ALBERTI „KSIĄG DZIESIĘĆ O SZTUCE BUDOWANIA”.
Tłumaczyła Irena Biegańska.Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1960,
s. 322, 9 nlb.
Kult form klasycznych, wypływający z akademic-
kiej orientacji oficjalnej architektury 1. 1950-ych, po-
wodował, że jej projektanci zwracali się ku dawnym
traktatom i podręcznikom architektonicznym, poszu-
kując w nich podstaw nauki o porządkach. Tym
przede wszystkim praktycznym potrzebom aktualnej
twórczości zawdzięczają badacze historii architektury
nie tylko spolszczenie wzornika porządków Vignoli
(1955), ale również traktatów Witruwiusza (1956)
i Palladia (1955), w których reguły proporcji belkowa-
nia i kolumny nie wysuwają się bynajmniej na pierw-
sze miejsce. Państwowe Wydawnictwo Naukowe stwo-
rzyło z reedycji tych dzieł wartościową serię wydaw-
niczą, której czwarta i niestety końcowa pozycja —
De re aedificatoria L. B. Albertiego ukazała się ostat-
nio. Opracowanie tych tomów nie jest jednolite.
Różnią się zakresem, zawartością i Charakterem wstę-
pów, czy ewentualnych uwag edytorskich. Wzornik
Vignoli zaopatrzony został ponadto w komentarz rze-
czowy, który przydałby się bardzo i przy innych to-
mach serii, traktat Witruwiusza — w rysunkowe re-
konstrukcje opisów. Reedycja traktatu Albertiego za-
wiera oprócz tłumaczenia tekstu i poprzedzającego je
wstępu wyodrębnioną część ilustracyjną — plany
i fotografie architektonicznych dzieł wielkiego huma-
nisty, powstałych już po napisaniu jego traktatu i bę-
dących realnym wcieleniem sformułowanych w nim
idei i praktycznych wskazówek. Dla czynnego archi-
tekta roku 1960 lektura De re aedificatoria stać się
może co najwyżej intelektualną rozrywką a nie źród-
łem twórczych inspiracji, stąd też ocena tego wydaw-
nictwa musi przyjąć punkt widzenia innego jego
odbiorcy: badacza — specjalisty w dziedzinie historii
doktryn artystycznych, kultury, czy architektury,
ewentualnie studenta którejś z tych dyscyplin.
1 O znikomym oddziaływaniu traktatu Albertigo w Anglii
XVIII w. pisze najwybitniejszy współczesny badacz jej
architektury John Summerson (Architecture in Bri-
taln 1530 to 1830, London 1953, s. 208—209); podobne stano-
Tekst polskiego tłumaczenia, odznaczający się
wieloma walorami stylistycznymi, wymaga recenzji
filologa obznajmionego z subtelnościami XV-wiecznej
łaciny. Tu należy jedynie z żalem podkreślić, że jest
to przekład z drugiej ręki — nie z oryginału łaciń-
skiego lecz z „wulgaty” Cosimo Bartoliego, opubliko-
wanej po włosku w sto lat po jego napisaniu (w do-
datku tłumaczenia dokonano na przedruku Leoniego
z XVIII W.). Poprzedzający tekst wstęp pióra Kazi-
mierza Dziewońskiego, obszerny i wyczerpujący,
oprócz zwykłych objaśnień edytorskich zawiera cha-
rakterystykę Albertiego oraz jego wszechstronnej dzia-
łalności, omawia też pozycję De re aedificatoria
w rozwoju myśli i praktyki architektonicznej od
ąuattrocenta po w. XIX. Można tu tylko dyskutować
przesadną ocenę wpływu tego traktatu w Anglii
w. XVIII, który w rzeczywistości mimo ukazania się
tłumaczenia Leoniego, był dość ograniczony i napewno
nieporównywalny z oddziaływaniem pisarskiej i archi-
tektonicznej twórczości Palladiał.
Poważniejszym mankamentem, obniżającym nauko-
wą rangę polskiej reedycji, jest brak dodania do
wstępu wykazu wyjątkowo licznych opracowań nauko-
wych, wielostronnie i dogłębnie analizujących trak-
tat Albertiego (wykaz ten zresztą należałoby ograni-
czyć jedynie do fundamentalnych oraz najnowszych
pozycji). Braku tego nawet w części nie wyrównuje
zestawiona przy końcu tomu „Literatura dotycząca
dzieł architektonicznych Albertiego”, swym przypad-
kowym doborem a i sposobem cytowania (np. wy-
mienienie akurat VII wydania Burckhardta) nie przy-
nosząca zaszczytu wydawnictwu. Zdziwienie budzi
uznanie za zasadniczą pozycję bibliograficzną encyklo-
pedii Brockhausa (wyd. 1907), czy popularnej, mało
poważnej książki I. B. Michałowskiego, która do ba-
dań nad Albertim literalnie nic nie wnosi. Nowo-
wisko zajmuje D. R. Coffin w recenzji nowej reedycji
tłumaczenia Leoniego (,,The Art Bulletin”, XXXVIII,
1956, S. 57).
166