DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Lorentz, Stanisław: Architekt Efraim Szreger. Pochodzenie i pierwsza praca
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0148
STANISŁAW LORENT2
IZ. 2. Widok kościoła ewangelicko-agusburskiego w Toruniu od strony Rynku wykonany ok. r. 1785.
Archiwum Miejskie w Toruniu.
masowskich w Warszawie i Skierniewicach. Zaginęły
w czasie ostatniej wojny z wywiezionego przez Niem-
ców i w części tylko rewindykowanego Gabinetu Ry-
cin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie projekty
budowli w Skierniewicach, plansze pomiarowe willi
Albani w Rzymie i budynku w Spa, projekt tronu
oraz widok kościoła Dominikanów Obserwantów, wy-
konany w czasie jego rozbiórki przez Vogla.
Przed kilku laty przewidywane było ogłoszenie mo-
nografii w „Roczniku Historii Sztuki PAN”. Ponieważ
nie doszło to do skutku pracę publikuję rozdziałami1.
*
* *
Rodzina Szregerów pochodziła z Saksonii. Do Pol-
ski przybył ojciec Efraima, Michał Szreger, i osiadł
w Toruniu przed 1712 r. Dnia 12 maja 1712 r. ożenił
się z Anną Krystyną z Trotzów, wdową po kupcu
i obywatelu toruńskim Stefanie Grauingerze, pocho-
dzącą z gdańskiej rodziny kupieckiej, osiadłej w To-
runiu również dopiero w pierwszych latach XVIII w.2
Michał Szreger, — obywatel toruński, z zawodu han-
dlarz winem, szybko utorował sobie drogę do patryc-
jatu miejskiego: w 1720 r. został ławnikiem przedmieś-
cia toruńskiego, w 1723 r. — ławnikiem starego miasta,
a w 1738 r. został mianowany skarbnikiem i pozosta-
wał na tym stanowisku aż do śmierci w 1757 r.3 Mi-
mo że godności burmistrza nie osiągnął, odegrał jed-
nak w Toruniu wybitną rolę — w 1735 r. reprezento-
wał miasto na sejmiku generalnym w Malborku; wy-
jeżdżał w sprawach miejskich do Warszawy do króla
w końcu 1734 r.; był nawet komisarzem wojennym
miasta w czasie zatargu ze szlachcicem Konopką
w 1743 r.; znacznie też przyczynił się do. odbudowy
ratusza w 1722 r. i do budowy staromiejskiego kościo-
ła ewangelicko-augsburskiego4.
i Dotąd ogłosiłem: Architekt Wizytek z lat 1754—1762,
„Biuil. Hist. Sztuki” XXI, (1959, nr 3/4, s. 376—383; — Z dzie-
jów architektury warszawskiej XVIII wieku, tamże XXII,
1960, nr 3, s. 239—253; — Skierniewice w okresie klasycyzmu,
„Kwant. Arch. i Urb.” VI, 1961, z. 1, s. 3—22; — Z dziejów
katedry gnieźnieńskiej w XVIII wieku, tamże, z. 2,
s. 153—161; — Materiały do historii kościoła karmelitów bo-
sych na Krakowskim Przedmieściu, „Rocz. Warsz.” III 1962,
s. 26—41; — Wczesne prace Szregera w kolegiacie łowickiej
[w:] Księga ku czci Prof. M. Walickiego (Wyd. WAF,
w druku).
a Archiwum staromiejskiego kościoła ewang.-augsb. w
Toruniu, Księga Ślubów, r. 1712, pag. 306.
3 Źródłem wiadomości o patrycjacie toruńskim jest
Summarische Entrurff Des Geerhten und Gelehrten Thorus
Jakóba Henryka (ZERNECKE’go, wyd. w Toruniu w r. 1712.
Znane mi isą dwa egzemplarze tej kromki, zawierające rę-
kopiśmienne uzupełnienia: jeden — uzupełniony do r. 1790,
znajdował się przed wojną w Książnicy Miejskiej im. Ko-
pernika w Toruniu — ten pochodził z dawnej biblioteki ra-
tuszowej, drugi — uzupełniany do r. 1756, znajdował się
w bibliotece staromiejskiego kościoła ewang.-augsb. w To-
runiu. Oba egzemplarze w rękopiśmiennych uzupełnienia cli
zawierają wzmianki o Michale i Efraimie SCHROEGERZE.
4 K. G. FRATORIUS, Thorner Ehrentempel oder Ver-
zeichnisz der Burgemeister und Rathmdnner der Stadt
138
IZ. 2. Widok kościoła ewangelicko-agusburskiego w Toruniu od strony Rynku wykonany ok. r. 1785.
Archiwum Miejskie w Toruniu.
masowskich w Warszawie i Skierniewicach. Zaginęły
w czasie ostatniej wojny z wywiezionego przez Niem-
ców i w części tylko rewindykowanego Gabinetu Ry-
cin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie projekty
budowli w Skierniewicach, plansze pomiarowe willi
Albani w Rzymie i budynku w Spa, projekt tronu
oraz widok kościoła Dominikanów Obserwantów, wy-
konany w czasie jego rozbiórki przez Vogla.
Przed kilku laty przewidywane było ogłoszenie mo-
nografii w „Roczniku Historii Sztuki PAN”. Ponieważ
nie doszło to do skutku pracę publikuję rozdziałami1.
*
* *
Rodzina Szregerów pochodziła z Saksonii. Do Pol-
ski przybył ojciec Efraima, Michał Szreger, i osiadł
w Toruniu przed 1712 r. Dnia 12 maja 1712 r. ożenił
się z Anną Krystyną z Trotzów, wdową po kupcu
i obywatelu toruńskim Stefanie Grauingerze, pocho-
dzącą z gdańskiej rodziny kupieckiej, osiadłej w To-
runiu również dopiero w pierwszych latach XVIII w.2
Michał Szreger, — obywatel toruński, z zawodu han-
dlarz winem, szybko utorował sobie drogę do patryc-
jatu miejskiego: w 1720 r. został ławnikiem przedmieś-
cia toruńskiego, w 1723 r. — ławnikiem starego miasta,
a w 1738 r. został mianowany skarbnikiem i pozosta-
wał na tym stanowisku aż do śmierci w 1757 r.3 Mi-
mo że godności burmistrza nie osiągnął, odegrał jed-
nak w Toruniu wybitną rolę — w 1735 r. reprezento-
wał miasto na sejmiku generalnym w Malborku; wy-
jeżdżał w sprawach miejskich do Warszawy do króla
w końcu 1734 r.; był nawet komisarzem wojennym
miasta w czasie zatargu ze szlachcicem Konopką
w 1743 r.; znacznie też przyczynił się do. odbudowy
ratusza w 1722 r. i do budowy staromiejskiego kościo-
ła ewangelicko-augsburskiego4.
i Dotąd ogłosiłem: Architekt Wizytek z lat 1754—1762,
„Biuil. Hist. Sztuki” XXI, (1959, nr 3/4, s. 376—383; — Z dzie-
jów architektury warszawskiej XVIII wieku, tamże XXII,
1960, nr 3, s. 239—253; — Skierniewice w okresie klasycyzmu,
„Kwant. Arch. i Urb.” VI, 1961, z. 1, s. 3—22; — Z dziejów
katedry gnieźnieńskiej w XVIII wieku, tamże, z. 2,
s. 153—161; — Materiały do historii kościoła karmelitów bo-
sych na Krakowskim Przedmieściu, „Rocz. Warsz.” III 1962,
s. 26—41; — Wczesne prace Szregera w kolegiacie łowickiej
[w:] Księga ku czci Prof. M. Walickiego (Wyd. WAF,
w druku).
a Archiwum staromiejskiego kościoła ewang.-augsb. w
Toruniu, Księga Ślubów, r. 1712, pag. 306.
3 Źródłem wiadomości o patrycjacie toruńskim jest
Summarische Entrurff Des Geerhten und Gelehrten Thorus
Jakóba Henryka (ZERNECKE’go, wyd. w Toruniu w r. 1712.
Znane mi isą dwa egzemplarze tej kromki, zawierające rę-
kopiśmienne uzupełnienia: jeden — uzupełniony do r. 1790,
znajdował się przed wojną w Książnicy Miejskiej im. Ko-
pernika w Toruniu — ten pochodził z dawnej biblioteki ra-
tuszowej, drugi — uzupełniany do r. 1756, znajdował się
w bibliotece staromiejskiego kościoła ewang.-augsb. w To-
runiu. Oba egzemplarze w rękopiśmiennych uzupełnienia cli
zawierają wzmianki o Michale i Efraimie SCHROEGERZE.
4 K. G. FRATORIUS, Thorner Ehrentempel oder Ver-
zeichnisz der Burgemeister und Rathmdnner der Stadt
138