Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

KOMUNIKATY

Tych kompozycji kwiatowych dochowało się bar-
dzo mało: dwie w Muzeum Narodowym w Poznaniu
(datowane 1843 i 1844), jedna, z 1850 r., w Muzeum
Narodowym w Warszawie. Warto więc zwrócić uwagę
na dwie następne. Zachowały się w Muzeum Krajo-
znawczym w dalekiej Tulę (nr inw. 320). Są to od-
powiedniki, jeden z nich sygnowany jest „A. Kolasiń-
ski”, drugi — „A. Kolasiński 1843”; oba mierzą po
73 X 61 cm. Ten, który nosi również datę (na stole
rozrzucił artysta owoce) stanowi replikę obrazu poz-
nańskiego 6, różnice są minimalne. Jego pendant jest
analogiczne.
4. MARCIN ZALESKI - WIDOKI TWIERDZ
Na wystawie warszawskiej 1841 r. Zaleski pokazał,
obok kilku słusznie chwalonych wnętrz kościelnych,
„Widok cytadelli w twierdzy Nowo-Georgiewskiej,
z natury”. Obraz przeznaczony był na sprzedaż,, ale
wyceniony na ogromną sumę 6000 złp. Tylko „Obrona
Trembowli” malowana przez Lessera kosztowała jesz-
cze więcej. Obraz Zaleskiego był nie tylko wedutą:
przedstawiał plac w twierdzy Modlińskiej, na nim
zaś tłum ludzi przed cerkwią — procesję, „kilka bata-
lionów wojska”, widzów, karety, gromadki chłopów7.
Nie był w twórczości artysty odosobniony; wiemy, że
około 1840 r. „otrzymał Marcin Zaleski zamówienie
od rządu na wymalowanie zewnętrznych widoków for-
tec Królestwa i Cesarstwa, za którą to pracę zaszczy-
cony został pierścieniem brylantowym”8. Te obrazy
jednak wywiezione zostały do Rosji i nie ujawniły
się dotychczas. Tylko widoki twierdzy Zamość, jeśli
do tej serii należały (co bardzo prawdopodobne) znane
są i wysoko cenione, przede wszystkim jako ważne
przekazy ikonograficzne.
Zachowały się także i pozostałe obrazy Zaleskiego
powstałe w wyniku owego zamówienia rządowego.
Jest ich 14, dużych płócien przechowywanych obecnie
w Muzeum Inżynierii Wojskowej w Leningradzie.
Oto ich wykaz, według określeń i kolejnych numerów
i nwentarza muzealnego:
1. Nr 1444. Twierdza Nowo-Georgiewsk (itj. Modlin).
99 X 190 cm. Podp. i dat. 1839.
2. Nr 1445. Wewnętrzny widok twierdzy Nowo-Geor-
giewsk. 98 X 190 cm. Podp. i dat. 1841.
3. Nr 1446. Widok wnętrza twierdzy Nowo-Georgiewsk.
75 X 133 cm.
4. Nr 1447. Twierdza Nowo-Georgiewsk. 99 X 190 cm.
Podp. i dat. 1839.
5. Nr 1448. Twierdza Nowo-Georgiewsk. 99 X 190 cm.
6. Nr 1449. Widok twierdzy Nowo-Georgiewskiej z ma-
gazynu Banku Polskiego. 100 X 76 cm. Podp. i dat. 1842.
7. Nr 1450. Widok z balkonu kazamatu w twierdzy
Nowo-Georgiewskiej. 94 X 138 cm. Podp.
8. Nr 1451. Widok twierdzy Nowo-Georgiewsk z ma-
gazynu Banku Polskiego. 76 X 100 cm. Podp. i dat. 1848.


U. 4. Antoni Kolasiński, Kwiaty w wazonie, 1843.
Tuła, Muzeum Krajoznawcze. (Fot. Muzeum)

9. Nr 1452. Twierdza Iwangorod (tj. Dęblin). 96 X 191
cm. Podp. i dat. 1846.
10. Nr 1453. Widok wewnętrzny twierdzy Iwangorod.
98 X 190 cm. Podp. i dat. 1846.
11. Nr 1454. Twierdza Brest-Litowsk (tj. Brześć Li-
tewski). 98 X 192 cm. Podp. i dat. 1846.
12. Nr 1455. Twierdza Brest-Litowsk. 98 X 192 cm.
Podp. i dat. 1846.
13. Nr 1456. Twierdza i miasto Bobrujsk w 1812 r.
98 X 191 cm.
14. Nr 1457. Twierdza i miasto Bobrujsk w 1811 r.
98 X 190 cm. Podp. i dat. 1848.
Przynajmniej widoki Modlina i Dęblina zasługują
na publikację i zbadanie z punktu widzenia historii
budownictwa obronnego.
Publikując fotografie i informacje o tych obrazach
polskich z radzieckich zbiorów — traktuję je jako
pierwszy sygnał i pierwszą grupę poloników. Taką
akcję można oczywiście — a pewnie i warto — kon-
tynuować.

6 Repr.: T. DOBROWOLSKI, Nowoczesne malarstwo pol-
skie, I, Wrocław 1957, s. 279.
7 Dane o wystawach podaję za: S. KOZAKIEWICZ, War-

szawskie wystawy sztuk pięknych w latach 1819—1845, Wro-
cław 1952.
8 M. in.: ,,Tyg. Illustr.” 1871, I półr., s. 26.