DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Kwiatkowska, Maria Irena: Hebanowa konsola z Zamku Królewskiego w Warszawie i zagadnienie stylu "à la grecque"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47894#0088
MARIA KWIATKOWSKA
HEBANOWA KONSOLA Z ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE
I ZAGADNIENIE STYLU „A LA GRECQUE”*
Wśród ocalałych mebli pochodzących z XVIII-
-wiecznego wystroju Zamku Warszawskiego, a obec-
nie eksponowanych w Pałacu Łazienkowskim, znaj-
duje się czarna hebanowa konsola, zdobiona bogato
brążami. Wyróżnia ją spośród innych lekkich
i wdzięcznych mebli epoki Stanisława Augusta, ma-
sywna i ciężka budowa. Wykonana jest z drewna dę-
bowego z okładziną hebanową. Oskrzynienie prosto-
kątne z uskokami na narożach dźwigane jest przez
cztery czworograniaste nogi, zwężające się nieznacz-
nie ku dołowi. Nogi te są żłobkowane, z listewkami
z brązu w kanelurach, zakończone u dołu kostką
i bogato zdobioną stopką w kształcie kampanuli
z brązu. Ściany oskrzynienia, zawierającego szufladę,
dekorowane są motywem .meandra e listewek brązo-
wych, a narożniki ■—• rozetami, także z brązu. Wszyst-
kie brązy są złocone. Konsola nie posiada oryginal-
nego blatu. Obecnie przykryta jest blatem z mar-
muru kieleckiego „Morawica”1 (lii. 1).
Konsola ta, do chwili wystawienia jej w Łazien-
kach, znajdowała się w magazynach Muzeum Naro-
dowego w Wilanowie. O historii jej, poza faktem, iż
pochodziła z Zamku Warszawskiego, nic więcej nie
Wiedziano.
Próba ustalenia historii doprowadziła do zidentyfi-
kowania konsoli z meblem występującym w gwaszu
Jana Chrystiana Kamsetzera, przedstawiającym Po-
kój Marmurowy na Zamku Warszawskim 2 (ił. 2). Ry-
sunek Kamsetzóra sporządzony został, jak przypusz-
cza Natalia Batowska, bezpośrednio po jego przyjeź-
dzie do Warszawy, a więc w latach 1773—743. Mło-
demu architektowi powierzono odrysowalnie nowo
uformowanego pokoju będącego wówczas, jak należy
sądzić, dumą Stanisława Augusta.
Poza przekazem rysunkowym odnoszącym się do
konsoli istnieją również wiadomości pisane, wyjaśnia-
jące jej historię. Przede wszystkim należy wymienić:
„Expens na restaurację Pokoju Marmurowego w Zam-
* Artykuł niniejszy był referowany na Seminarium Dzie-
jów Kultury Artystycznej UW prowadzonym przez prof. dra
Władysława Tomkiewicza.
1 Konserwacja przeprowadzona w r. 1964 przez artystę
rzeźbiarza Jana Cykowskiego. Muz. w Łazienkach, nr inw.
MŁ 494.
2 Gab. Ryc. BUW, Zb. Król., T. 189, nr 17.
ku Warszawskim nastąpioną 1771 roku”'1, wymienia-
jący szczegółowo prace rzemieślników zatrudnionych
przy urządzaniu Pokoju Marmurowego. Tak więc do-
wiadujemy się, że jedną z prac stolarza Bekierta były
„nogi do stolika marmurowego z drzewa [...] dębo-
wego z szufladką wysuwającą się według modelu da-
nego zrobione, drzewem hebanowym po wierzchu wy-
klejane”. Modeli dla odlania ozdób z brązu dla kon-
soli dostarczył snycerz Contesse, co zostało drobiazgo-
wo wyliczone: „1 kwadrat na model do stolika dla
brunzera potrzebny, 1 postumencik pod nogę tegoż
stolika, także dla modelu zrobiony, 1 sztuka kwiatu
adinstar gwoździa służyć do tegoż stolika mająca, na
model zrobiona, 21 łokci listwy rżniętej”. Zaś Gippert
brązownik otrzymał pieniądze za „adorancję do sto-
lika w Marmurowym Pokoju będącego, mosiężną
w ogniu dobrze pozłacaną”. Blat konsoli wykonano
z marmuru „koloru zielonawego”, co pokazuje gwasz
Kamsetzera.
Prawdomówność powyższych przekazów potwier-
dziły opisy inwentarzowe. W inwentarzu mebli zam-
kowych z 1793 r. przy Pokoju Marmurowym czy-
tamy: „1 stół marmurowy na postumencie czarnym,
drewnianym bronzem suto adornowanym”5. Wzmian-
kę tę, może niezbyt przekonywaj ącą, popiera inny,
bardziej szczegółowy opis konsoli (zamieszczony w In-
wentarzu Generalnym Zamku Warszawskiego z r.
1795: „Dessus le dit trumeau une table guarre de
bois d’ebene d 4 pieds, garnie des dessins a la grec-
que de cuiure jaune avec des rosons et 4 sabots de
cuwre dore en or moulu, avec un dessus de marbre
vert antiąue” 6.
Czarna hebanowa konsola swą masywnością for-
my i kolorem nawiązując do charakteru mebli epoki
Ludwika XIV, świetnie pasowała do atmosfery po-
koju dekorowanego czarnym marmurem dębickim po-
chodzącym z apartamentów Władysława IV. Wnętrze
3 N. BATOWSKA, Jan Chrystian Kamsetzer, masz,
w Arch. PAN, III/2.
i AGAD, Zbiór Popielów, t. 230, s. 188 i inn.
5 AGAD, Arch. Ks. J. Poniatowskiego', A/69: Inwentarz
meblów w Zamku JKMci i Rzplitej znajdujących się, spi-
sany 1793 roku, s. 18.
o AGAD, Arch. Ks. J. Poniatowskiego, A/71: Inventaire
generał des meubles et effets mobiliers, placer qui sont
dans le Chateau de Varsovie, fait en mars 1795, s. 15.
80
HEBANOWA KONSOLA Z ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE
I ZAGADNIENIE STYLU „A LA GRECQUE”*
Wśród ocalałych mebli pochodzących z XVIII-
-wiecznego wystroju Zamku Warszawskiego, a obec-
nie eksponowanych w Pałacu Łazienkowskim, znaj-
duje się czarna hebanowa konsola, zdobiona bogato
brążami. Wyróżnia ją spośród innych lekkich
i wdzięcznych mebli epoki Stanisława Augusta, ma-
sywna i ciężka budowa. Wykonana jest z drewna dę-
bowego z okładziną hebanową. Oskrzynienie prosto-
kątne z uskokami na narożach dźwigane jest przez
cztery czworograniaste nogi, zwężające się nieznacz-
nie ku dołowi. Nogi te są żłobkowane, z listewkami
z brązu w kanelurach, zakończone u dołu kostką
i bogato zdobioną stopką w kształcie kampanuli
z brązu. Ściany oskrzynienia, zawierającego szufladę,
dekorowane są motywem .meandra e listewek brązo-
wych, a narożniki ■—• rozetami, także z brązu. Wszyst-
kie brązy są złocone. Konsola nie posiada oryginal-
nego blatu. Obecnie przykryta jest blatem z mar-
muru kieleckiego „Morawica”1 (lii. 1).
Konsola ta, do chwili wystawienia jej w Łazien-
kach, znajdowała się w magazynach Muzeum Naro-
dowego w Wilanowie. O historii jej, poza faktem, iż
pochodziła z Zamku Warszawskiego, nic więcej nie
Wiedziano.
Próba ustalenia historii doprowadziła do zidentyfi-
kowania konsoli z meblem występującym w gwaszu
Jana Chrystiana Kamsetzera, przedstawiającym Po-
kój Marmurowy na Zamku Warszawskim 2 (ił. 2). Ry-
sunek Kamsetzóra sporządzony został, jak przypusz-
cza Natalia Batowska, bezpośrednio po jego przyjeź-
dzie do Warszawy, a więc w latach 1773—743. Mło-
demu architektowi powierzono odrysowalnie nowo
uformowanego pokoju będącego wówczas, jak należy
sądzić, dumą Stanisława Augusta.
Poza przekazem rysunkowym odnoszącym się do
konsoli istnieją również wiadomości pisane, wyjaśnia-
jące jej historię. Przede wszystkim należy wymienić:
„Expens na restaurację Pokoju Marmurowego w Zam-
* Artykuł niniejszy był referowany na Seminarium Dzie-
jów Kultury Artystycznej UW prowadzonym przez prof. dra
Władysława Tomkiewicza.
1 Konserwacja przeprowadzona w r. 1964 przez artystę
rzeźbiarza Jana Cykowskiego. Muz. w Łazienkach, nr inw.
MŁ 494.
2 Gab. Ryc. BUW, Zb. Król., T. 189, nr 17.
ku Warszawskim nastąpioną 1771 roku”'1, wymienia-
jący szczegółowo prace rzemieślników zatrudnionych
przy urządzaniu Pokoju Marmurowego. Tak więc do-
wiadujemy się, że jedną z prac stolarza Bekierta były
„nogi do stolika marmurowego z drzewa [...] dębo-
wego z szufladką wysuwającą się według modelu da-
nego zrobione, drzewem hebanowym po wierzchu wy-
klejane”. Modeli dla odlania ozdób z brązu dla kon-
soli dostarczył snycerz Contesse, co zostało drobiazgo-
wo wyliczone: „1 kwadrat na model do stolika dla
brunzera potrzebny, 1 postumencik pod nogę tegoż
stolika, także dla modelu zrobiony, 1 sztuka kwiatu
adinstar gwoździa służyć do tegoż stolika mająca, na
model zrobiona, 21 łokci listwy rżniętej”. Zaś Gippert
brązownik otrzymał pieniądze za „adorancję do sto-
lika w Marmurowym Pokoju będącego, mosiężną
w ogniu dobrze pozłacaną”. Blat konsoli wykonano
z marmuru „koloru zielonawego”, co pokazuje gwasz
Kamsetzera.
Prawdomówność powyższych przekazów potwier-
dziły opisy inwentarzowe. W inwentarzu mebli zam-
kowych z 1793 r. przy Pokoju Marmurowym czy-
tamy: „1 stół marmurowy na postumencie czarnym,
drewnianym bronzem suto adornowanym”5. Wzmian-
kę tę, może niezbyt przekonywaj ącą, popiera inny,
bardziej szczegółowy opis konsoli (zamieszczony w In-
wentarzu Generalnym Zamku Warszawskiego z r.
1795: „Dessus le dit trumeau une table guarre de
bois d’ebene d 4 pieds, garnie des dessins a la grec-
que de cuiure jaune avec des rosons et 4 sabots de
cuwre dore en or moulu, avec un dessus de marbre
vert antiąue” 6.
Czarna hebanowa konsola swą masywnością for-
my i kolorem nawiązując do charakteru mebli epoki
Ludwika XIV, świetnie pasowała do atmosfery po-
koju dekorowanego czarnym marmurem dębickim po-
chodzącym z apartamentów Władysława IV. Wnętrze
3 N. BATOWSKA, Jan Chrystian Kamsetzer, masz,
w Arch. PAN, III/2.
i AGAD, Zbiór Popielów, t. 230, s. 188 i inn.
5 AGAD, Arch. Ks. J. Poniatowskiego', A/69: Inwentarz
meblów w Zamku JKMci i Rzplitej znajdujących się, spi-
sany 1793 roku, s. 18.
o AGAD, Arch. Ks. J. Poniatowskiego, A/71: Inventaire
generał des meubles et effets mobiliers, placer qui sont
dans le Chateau de Varsovie, fait en mars 1795, s. 15.
80