DOI article:
Miscellanea
DOI article:Wiliński, Stanisław: Zygmunt Stary jako Salomon: z listów Erazma z Rotterdamu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0046
M1SC ELLANEA
STANISŁAW WILIŃSKI
ZYGMUNT STARY JAKO SALOMON
Z LISTÓW ERAZMA Z ROTTERDAMU*
Pamięci Prof. dra Michała Walickiego
W dniu 1 września 1531 roku Erazm z Rotterdamu
pisał z Fryburga do Seweryna Bonera: „Obserwuję
z radością, że owo szczęście, którego Platon życzył
ustrojem państwowym, przypadła w udziale Waszej
Polsce, państwu w którym najwybitniejsi mężowie są
wielbicielami filozofi... [...] ...Filozofia jest dla mnie
ową mądrością, którą Salomon nazywał droższą od
wszystkich klejnotów, o nią przede wszystkich błagał
Boga. Właściwości tej filozofii polegają na tym, że
człowiek dzięki niej lepiej może ułożyć sobie własne
osobiste życie, a także będzie pożyteczny Ojczyźnie
i w czasie wojny i w czasie pokoju. Wspaniały przy-
kład takiej właśnie filozofii ma przesławne Królestwo
Polskie w osobie swego sternika króla Zygmunta”Ł
W r. 1529 Seweryn Boner sporządził umowę z Ber-
reccim o wykonanie — między innymi — tonda
z płaskorzeźbą Salomona2. W „rotundas salomoni” —
jak to określono w umowie — biblijnemu władcy na-
dano rysy wielkiego Jagiellona3. Co wpłynęło na ową
identyfikację Zygmunta z Salomonem?
W 1531 r. tondo z Salomonem zostało już umiesz-
czone w kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu i Erazm
słowami swego listu cytowanym powyżej potwierdza
jakby post factum słuszność identyfikacji króla z Sa-
lomonem 4. Jednakże już treść listu Erazma z dnia
28 sierpnia 1528 r. adresowanego do Zygmunta Sta-
rego sugeruje, że być może Erazm był inicjatorem tej
identyfikacji5. W liście tym przedstawił Erazm pew-
nego rodzaju „instytucje” Salomona akcentując jego
znaczenie jako sprawiedliwego sędziego, pomijając na-
tomiast fakt budowy świątyni przez biblijnego wład-
cę 6. Zygmunt Stary został przedstawiony na medalio-
* Artykuł jest streszczeniem wygłoszonych odczytów:
1. na Posiedzeniu Naukowym Komitetu Nauk o Sztuce PAN
w Warszawie w dn. 6.IV.1965 r. (streszczenie pt. Nad rene-
sansem wawelskim, „Roczn. Hist. Sztuki PAN”, t. VII, Wro-
cław— Warszawa-Kraków 1969, s. 384-385; 2. na Journśes
Intemationales de 1’Histoire de l’Art w Budapeszcie 4—8.V.
1965 (streszczenie pt. II Rinascimento del Wawel, „Acta Hi-
storiae Artium”, Academiae Scientiarum Hungaricae, t. XIH,
fasc. 1/3, Budapest 1967, s. 133-136.
1 Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami,
przekł. i opr. M. CYTOWSKA, Warszawa 1965, s. 201 i 202,
przyp. 5; - numery listów wg P. S. ALLEN, H. M. ALLEN,
W. H. GARROD, Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami,
Oxford 1906-1958, Nr 2533.
2 S. S. KOMORNICKI, Kaplica Zygmuntowska w Katedrze
krakowskiej, „Rozpr. Kom. Hist. Kult, i Sztuki, Tow. Nauk.
na Wawelu 1517-1533. „Rocznik Krakowski” XXIII, 1932, s. 76
i 78; — Z. HORNUNG, Mauzoleum Zygmunta I w katedrze
Warsz.” I, 1949; - L. KALINOWSKI, Treści artystyczne
i Ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, [w:] Studia do dziejów
Wawelu, t. II, Kraków 1961, s. 69; - A. BOCHNAK, Kaplica
Zygmuntowska, Warszawa 1960, s. 19; — umowa zawarta zo-
stała w dn. 6.II.1529 r., medaliony z Dawidem i Salomonem
miały być: „podobne do owych, na których wyobrażenia
czterech ewangelistów w tejże kaplicy ten sam Bartłomiej
wymyślił i wyrzeźbił”.
3 S. LORENTZ, Nagrobek Zygmunta I w mauzoleum wa-
welskim, „Biul. Hist. Sztuki” XV, 1953, nr 3—4, s. 31; —
H. KOZAKIEWICZOWA, Z badań nad Bartłomiejem Berrec-
cim, tamże XXIII, 1961, nr 4, s. 322-326.
4 Korespondencja..., jw., s. 201—202; — ALLEN, Nr 2539.
5 Tamże, s. 132-135; - ALLEN, Nr 2034.
6 KALINOWSKI, jw., s. 74 „W Kaplicy Zygmuntowskiej,
ujęty portretowo jest zapewne uosobieniem mądrości
i sprawiedliwości, jednakże nie te przymioty zadecydowały
o jego wyborze i nadaniu mu rysów Zygmunta Starego.”;
oraz s. 76, przyp. 27; - ERAZM z Rotterdamu, Miła wojna
dla tych co jej nie znają. Rozmowy. Przełożyła i opracowała
M. CYTOWSKA, Warszawa 1969, s. 40 i przyp 30. Erazm pod-
kreśla budowę przez Salomona świątyni „Wyobrażeniem
Chrystusa byt Salomon, władca hebrajski, miłujący pokój.
Cnocie tej zawdzięczał wybudowanie świątyni. Dawidowi
38
STANISŁAW WILIŃSKI
ZYGMUNT STARY JAKO SALOMON
Z LISTÓW ERAZMA Z ROTTERDAMU*
Pamięci Prof. dra Michała Walickiego
W dniu 1 września 1531 roku Erazm z Rotterdamu
pisał z Fryburga do Seweryna Bonera: „Obserwuję
z radością, że owo szczęście, którego Platon życzył
ustrojem państwowym, przypadła w udziale Waszej
Polsce, państwu w którym najwybitniejsi mężowie są
wielbicielami filozofi... [...] ...Filozofia jest dla mnie
ową mądrością, którą Salomon nazywał droższą od
wszystkich klejnotów, o nią przede wszystkich błagał
Boga. Właściwości tej filozofii polegają na tym, że
człowiek dzięki niej lepiej może ułożyć sobie własne
osobiste życie, a także będzie pożyteczny Ojczyźnie
i w czasie wojny i w czasie pokoju. Wspaniały przy-
kład takiej właśnie filozofii ma przesławne Królestwo
Polskie w osobie swego sternika króla Zygmunta”Ł
W r. 1529 Seweryn Boner sporządził umowę z Ber-
reccim o wykonanie — między innymi — tonda
z płaskorzeźbą Salomona2. W „rotundas salomoni” —
jak to określono w umowie — biblijnemu władcy na-
dano rysy wielkiego Jagiellona3. Co wpłynęło na ową
identyfikację Zygmunta z Salomonem?
W 1531 r. tondo z Salomonem zostało już umiesz-
czone w kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu i Erazm
słowami swego listu cytowanym powyżej potwierdza
jakby post factum słuszność identyfikacji króla z Sa-
lomonem 4. Jednakże już treść listu Erazma z dnia
28 sierpnia 1528 r. adresowanego do Zygmunta Sta-
rego sugeruje, że być może Erazm był inicjatorem tej
identyfikacji5. W liście tym przedstawił Erazm pew-
nego rodzaju „instytucje” Salomona akcentując jego
znaczenie jako sprawiedliwego sędziego, pomijając na-
tomiast fakt budowy świątyni przez biblijnego wład-
cę 6. Zygmunt Stary został przedstawiony na medalio-
* Artykuł jest streszczeniem wygłoszonych odczytów:
1. na Posiedzeniu Naukowym Komitetu Nauk o Sztuce PAN
w Warszawie w dn. 6.IV.1965 r. (streszczenie pt. Nad rene-
sansem wawelskim, „Roczn. Hist. Sztuki PAN”, t. VII, Wro-
cław— Warszawa-Kraków 1969, s. 384-385; 2. na Journśes
Intemationales de 1’Histoire de l’Art w Budapeszcie 4—8.V.
1965 (streszczenie pt. II Rinascimento del Wawel, „Acta Hi-
storiae Artium”, Academiae Scientiarum Hungaricae, t. XIH,
fasc. 1/3, Budapest 1967, s. 133-136.
1 Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami,
przekł. i opr. M. CYTOWSKA, Warszawa 1965, s. 201 i 202,
przyp. 5; - numery listów wg P. S. ALLEN, H. M. ALLEN,
W. H. GARROD, Opus epistolarum Des. Erasmi Roterodami,
Oxford 1906-1958, Nr 2533.
2 S. S. KOMORNICKI, Kaplica Zygmuntowska w Katedrze
krakowskiej, „Rozpr. Kom. Hist. Kult, i Sztuki, Tow. Nauk.
na Wawelu 1517-1533. „Rocznik Krakowski” XXIII, 1932, s. 76
i 78; — Z. HORNUNG, Mauzoleum Zygmunta I w katedrze
Warsz.” I, 1949; - L. KALINOWSKI, Treści artystyczne
i Ideowe Kaplicy Zygmuntowskiej, [w:] Studia do dziejów
Wawelu, t. II, Kraków 1961, s. 69; - A. BOCHNAK, Kaplica
Zygmuntowska, Warszawa 1960, s. 19; — umowa zawarta zo-
stała w dn. 6.II.1529 r., medaliony z Dawidem i Salomonem
miały być: „podobne do owych, na których wyobrażenia
czterech ewangelistów w tejże kaplicy ten sam Bartłomiej
wymyślił i wyrzeźbił”.
3 S. LORENTZ, Nagrobek Zygmunta I w mauzoleum wa-
welskim, „Biul. Hist. Sztuki” XV, 1953, nr 3—4, s. 31; —
H. KOZAKIEWICZOWA, Z badań nad Bartłomiejem Berrec-
cim, tamże XXIII, 1961, nr 4, s. 322-326.
4 Korespondencja..., jw., s. 201—202; — ALLEN, Nr 2539.
5 Tamże, s. 132-135; - ALLEN, Nr 2034.
6 KALINOWSKI, jw., s. 74 „W Kaplicy Zygmuntowskiej,
ujęty portretowo jest zapewne uosobieniem mądrości
i sprawiedliwości, jednakże nie te przymioty zadecydowały
o jego wyborze i nadaniu mu rysów Zygmunta Starego.”;
oraz s. 76, przyp. 27; - ERAZM z Rotterdamu, Miła wojna
dla tych co jej nie znają. Rozmowy. Przełożyła i opracowała
M. CYTOWSKA, Warszawa 1969, s. 40 i przyp 30. Erazm pod-
kreśla budowę przez Salomona świątyni „Wyobrażeniem
Chrystusa byt Salomon, władca hebrajski, miłujący pokój.
Cnocie tej zawdzięczał wybudowanie świątyni. Dawidowi
38