DOI article:
Miscellanea
DOI article:Ste̜pień, Halina: O "Wieczornicy ukraińskiej" Maksymiliana Gierymskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0194
HALINA STĘPIEŃ
O „WIECZORNICY UKRAIŃSKIEJ’’ MAKSYMILIANA GIERYMSKIEGO
Na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Glas-
palast, w Monachium w 1869 r., wystąpił z dwoma
obrazami 23-letni Maksymilian Gierymski 1 przeby-
wający tam od 2 lat na studiach. Były to: „Pojedynek
Tarły z Poniatowskim” i „Wieczornica ukraińska”.
(Obydwa obrazy zaginione).
Sama wystawa miała być wydarzeniem wielkiej
wagi dla życia i środowiska artystycznego w Mo-
nachium. Spodziewali się po niej wiele zarówno
uczestniczący w niej artyści, jak i organizatorzy. Wy-
stawa rozpoczynała bowiem ciąg międzynarodowych
konfrontacji artystycznych, które odtąd miały odby-
wać się regularnie w stolicy Bawarii podnosząc jej
rangę i sankcjonując „założoną” przez Wittelsbachów
w XIX w. rolę żywego i przyciągającego — na swój
sposób też i modnego — ośrodka sztuki, dydaktyki
i życia artystycznego.
Wystawa nie tylko spełniła oczekiwania, ale stała
się wydarzeniem, które w sposób zasadniczy oddzia-
łało na dalszy rozwój sztuki monachijskiej, tzw.
„Munchner Malerschule”, i kierunek jej tendencji
i poszukiwań.
Należy przypomnieć, że właśnie na tej wystawie
eksponowano po raz pierwszy w Monachium 7 prac
G. Courbeta (w tym „Kamieniarzy”), że brał w niej
udział C. Corot i francuscy barbizończycy: Rousseau,
Diaz, Daubigny, Dupre, Troyon, że wystawiali J. L. E.
Meissonier, Gerome, H. Yernet, Stevens i Isabey, że
Manet pokazał 2 obrazy, Millet — 1 i że wystawione
zostały pośmiertnie obrazy Delacroix, Ingresa i Dela-
roche’a. Na wystawie tej można też było zobaczyć
prace: Calame’a, Gallaita, Alma Tademy i in.
Z artystów polskich brali w niej udział przebywa-
jący w Monachium i wystawiający razem z artystami
bawarskimi Maksymilian Gierymski, Józef Brandt,
Aleksander Swieszewski, Ludwik Kurella, Juliusz
Kossak i Henryk Redlich, a także January Suchodol-
ski (z Warszawy) i Maksymilian Antoni Piotrowski
(z Królewca).
Tak bogaty, interesujący przekrój wystawy repre-
zentowany przez wybitnych i nowatorskich artystów,
głównie francuskich, uzasadnia H. Uhde-Bernays2
(monachijczyk związany z tamtejszym, nieco już młod-
szym generacyjnie środowiskiem artystycznym i jed-
nocześnie monografista tzw. „Szkoły Monachijskiej”)
bezpośrednimi przyjacielskimi kontaktami stowarzy-
szeń artystycznych i samych artystów francuskich
i bawarskich, które szczególnie zostały pogłębione
w czasie trwania Międzynarodowej Wystawy Sztuki
w Paryżu w 1867 r.
To właśnie pisząc o I Międzynarodowej Wystawie
Sztuki w Monachium Friedrich Pecht, znany nacjo-
nalistyczny i konserwatywny w poglądach, krytyk
niemiecki i monachijski tego okresu, stwierdzał, że:
„główny akcent [wystawy] łeżał [...] w noworozkwit-
łym i nader bogato reprezentowanym nurcie malar-
stwa, który pokazywał życie współczesnych mieszczan
i chłopów, podczas gdy klasycyzm ze swymi antycz-
nymi bohaterami utracił już w sposób uderzający
względy większości [...] Samo Monachium przede
wszystkim, wskazywało na wygaśnięcie klasycyz-
mu [...]”3. Uhde-Bernays cytując Pechta w 37 lat póź-
niej pogłębiał tę wypowiedź, pisząc zwięźle, że na-
stąpiło już „całkowite prawie wygaśnięcie kierunku
romantyczno-klasycystycznego”4. Bezpośrednio zaś
niemal po wystawie, bo w marcu 1870 r., Adam Chmie-
lowski, przybyły niedawno na studia do Monachium
stwierdzał z dezaprobatą: „Co do opinii o sztuce, to
istotna wieża Babel. Już to wszystkim rodzajowym
wystawa w głowie zawróciła, głównie Francuzi [...]
Strach pomyśleć, jak się mody zmieniają”5. Henryk
Piątkowski zaś pisał: „Wrażenie musiało być niemałe,
gdyż od razu ślady pewnych zwrotów uczuć się dały
1 Katalog zur 1 internationalen Kunstausstellung im Kd-
niglichen Glaspalace zu Munchen. 20 Juli - 31 Oktober 1869.
Gierymsky Max in Munchen: (poz.) 858 — Spinnstube in Polen;
990 — Duell zwischen Tarło und Poniatowsky, Episode aus
Polens Geschichte des 18. Jahrhunderts.
2 H. UHDE-BERNAYS, Die Munchner Malerei im nem-
zehnten Jahrhundert, II Teil 1850-1900, Munchen [1925], s. 142.
3 F. PECHT, Geschichte der Munchner Kunst im neun-
zehnten Jahrhundert, Munchen 1888, s. 279.
■1 UHDE-BERNAYS, jw.
5 List Adama Chmielowskiego do Lucjana Siemieńskiego,
Monachium 6.III. [1870]. (cyt. za:) Ks. A. SCHLETZ, Pisma
Adama Chmielowskiego (Brata Alberta), „Nasza Przeszłość”
1965, s. 30.
186
O „WIECZORNICY UKRAIŃSKIEJ’’ MAKSYMILIANA GIERYMSKIEGO
Na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Glas-
palast, w Monachium w 1869 r., wystąpił z dwoma
obrazami 23-letni Maksymilian Gierymski 1 przeby-
wający tam od 2 lat na studiach. Były to: „Pojedynek
Tarły z Poniatowskim” i „Wieczornica ukraińska”.
(Obydwa obrazy zaginione).
Sama wystawa miała być wydarzeniem wielkiej
wagi dla życia i środowiska artystycznego w Mo-
nachium. Spodziewali się po niej wiele zarówno
uczestniczący w niej artyści, jak i organizatorzy. Wy-
stawa rozpoczynała bowiem ciąg międzynarodowych
konfrontacji artystycznych, które odtąd miały odby-
wać się regularnie w stolicy Bawarii podnosząc jej
rangę i sankcjonując „założoną” przez Wittelsbachów
w XIX w. rolę żywego i przyciągającego — na swój
sposób też i modnego — ośrodka sztuki, dydaktyki
i życia artystycznego.
Wystawa nie tylko spełniła oczekiwania, ale stała
się wydarzeniem, które w sposób zasadniczy oddzia-
łało na dalszy rozwój sztuki monachijskiej, tzw.
„Munchner Malerschule”, i kierunek jej tendencji
i poszukiwań.
Należy przypomnieć, że właśnie na tej wystawie
eksponowano po raz pierwszy w Monachium 7 prac
G. Courbeta (w tym „Kamieniarzy”), że brał w niej
udział C. Corot i francuscy barbizończycy: Rousseau,
Diaz, Daubigny, Dupre, Troyon, że wystawiali J. L. E.
Meissonier, Gerome, H. Yernet, Stevens i Isabey, że
Manet pokazał 2 obrazy, Millet — 1 i że wystawione
zostały pośmiertnie obrazy Delacroix, Ingresa i Dela-
roche’a. Na wystawie tej można też było zobaczyć
prace: Calame’a, Gallaita, Alma Tademy i in.
Z artystów polskich brali w niej udział przebywa-
jący w Monachium i wystawiający razem z artystami
bawarskimi Maksymilian Gierymski, Józef Brandt,
Aleksander Swieszewski, Ludwik Kurella, Juliusz
Kossak i Henryk Redlich, a także January Suchodol-
ski (z Warszawy) i Maksymilian Antoni Piotrowski
(z Królewca).
Tak bogaty, interesujący przekrój wystawy repre-
zentowany przez wybitnych i nowatorskich artystów,
głównie francuskich, uzasadnia H. Uhde-Bernays2
(monachijczyk związany z tamtejszym, nieco już młod-
szym generacyjnie środowiskiem artystycznym i jed-
nocześnie monografista tzw. „Szkoły Monachijskiej”)
bezpośrednimi przyjacielskimi kontaktami stowarzy-
szeń artystycznych i samych artystów francuskich
i bawarskich, które szczególnie zostały pogłębione
w czasie trwania Międzynarodowej Wystawy Sztuki
w Paryżu w 1867 r.
To właśnie pisząc o I Międzynarodowej Wystawie
Sztuki w Monachium Friedrich Pecht, znany nacjo-
nalistyczny i konserwatywny w poglądach, krytyk
niemiecki i monachijski tego okresu, stwierdzał, że:
„główny akcent [wystawy] łeżał [...] w noworozkwit-
łym i nader bogato reprezentowanym nurcie malar-
stwa, który pokazywał życie współczesnych mieszczan
i chłopów, podczas gdy klasycyzm ze swymi antycz-
nymi bohaterami utracił już w sposób uderzający
względy większości [...] Samo Monachium przede
wszystkim, wskazywało na wygaśnięcie klasycyz-
mu [...]”3. Uhde-Bernays cytując Pechta w 37 lat póź-
niej pogłębiał tę wypowiedź, pisząc zwięźle, że na-
stąpiło już „całkowite prawie wygaśnięcie kierunku
romantyczno-klasycystycznego”4. Bezpośrednio zaś
niemal po wystawie, bo w marcu 1870 r., Adam Chmie-
lowski, przybyły niedawno na studia do Monachium
stwierdzał z dezaprobatą: „Co do opinii o sztuce, to
istotna wieża Babel. Już to wszystkim rodzajowym
wystawa w głowie zawróciła, głównie Francuzi [...]
Strach pomyśleć, jak się mody zmieniają”5. Henryk
Piątkowski zaś pisał: „Wrażenie musiało być niemałe,
gdyż od razu ślady pewnych zwrotów uczuć się dały
1 Katalog zur 1 internationalen Kunstausstellung im Kd-
niglichen Glaspalace zu Munchen. 20 Juli - 31 Oktober 1869.
Gierymsky Max in Munchen: (poz.) 858 — Spinnstube in Polen;
990 — Duell zwischen Tarło und Poniatowsky, Episode aus
Polens Geschichte des 18. Jahrhunderts.
2 H. UHDE-BERNAYS, Die Munchner Malerei im nem-
zehnten Jahrhundert, II Teil 1850-1900, Munchen [1925], s. 142.
3 F. PECHT, Geschichte der Munchner Kunst im neun-
zehnten Jahrhundert, Munchen 1888, s. 279.
■1 UHDE-BERNAYS, jw.
5 List Adama Chmielowskiego do Lucjana Siemieńskiego,
Monachium 6.III. [1870]. (cyt. za:) Ks. A. SCHLETZ, Pisma
Adama Chmielowskiego (Brata Alberta), „Nasza Przeszłość”
1965, s. 30.
186