Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

KOMUNIKATY

ANDRZEJ ROTTERMUND

NOWE PRZEKAZY IKONOGRAFICZNE
DO KAPLICY POTOCKICH (D. PADN1EWSK1CH) W KATEDRZE NA WAWELU

W zbiorach Działu Grafiki Polskiej Muzeum Naro-
dowego w Warszawie przechowywany jest rysunek
przedstawiający rzut i dwa przekroje późnorenesan-
sowej kaplicy. Rysunek pochodzi z dawnych zbiorów
Potockich z Krzeszowicx. Jest to szkicowy rysunek
inwentaryzacyjny kaplicy Potockich w katedrze wa-
welskiej w Krakowie.
Rysunek powstał w związku z nową, gruntowną
przebudową kaplicy przeprowadzoną w latach 1832—40
według projektu wiedeńskiego architekta Piotra No-
bilego. Autorem rysunku jest architekt Franciszek
Maria Lanci2. Sądzę, że rysunek Lanciego łączyć na-
leży z początkami przebudowy kaplicy Potockich,
która rozpoczęła się w 1832 r.
Rzut dolny obejmuje kaplicę wraz z przylegającą
do niej wieżą oraz niewielkie pomieszczenie archi-
wum. Opatrzony jest legendą: numerem 1 oznaczono
nagrobek, numerem 2 oznaczono archiwum, nume-
rem 3 klatkę schodową prowadzącą na wieżę, nu-
merem 4 schody prowadzące do krypty, numerem 5
ołtarz, a numerem 6 wejście do kaplicy.
Pierwszy przekrój poprzeczny pokazuje ścianę po-
łudniową i oznaczony na rzucie numerem 1 nagrobek.
Jest to grobowiec Julii z Lubomirskich Potockiej,
znany nam też z rysunku Zygmunta Vogla. Rysunek
Vogla był do tej pory jedynym przekazem ikonogra-
ficznym dotyczącym wnętrza kaplicy Padniewskiego
sprzed przebudowy klasycystycznej. Nie obejmował
jednak nagrobka biskupa Filipa Padniewskiego (wi-
doczna jest tylko jedna herma), a o architekturze
wnętrza kaplicy dawał tylko fragmentaryczne wy-
obrażenie. Nagrobek Julii z Lubomirskich Potockiej,
usunięto z kaplicy w toku przebudowy w latach
1832—40, a na jego miejscu ustawiono ołtarz 3. Zagadką
pozostaje los usuniętego nagrobka reprezentującego
dość popularny schemat nagrobka klasycystycznego
z postacią kobiety w żałobie plączącej przy trumnie
lub przy złamanej kolumnie.
Drugi przekrój poprzeczny pokazuje ścianę za-
chodnią kaplicy i nagrobek biskupa Filipa Padniew-
skiego.
Te trzy rysunki dają obraz kaplicy nieskażonej
przebudową z lat 1832—40. Założona była na planie

kwadratu, nakryta kopułą na bębnie, zwieńczona la-,
tarnią. Ściany kaplicy oddzielone są od ścian tarczo-
wych belkowaniem (z pominięciem architrawu). Trud-
no czytelne motywy dekoracyjne fryzu interpretować
można jako pary kroksztynów, między którymi znaj-
dują się uskrzydlone główki. Ściany tarczowe pozba-
wiono dekoracji, a w pendentywach umieszczono
w kartuszach herb Padniewskiego. Bęben kopuły
z szesnastoma muszlowymi konchami poprzedzielano
dorycko-toskańskimi kolumienkami. Cztery rzędy ka-
setonów z rozetami zdobią podniebienie czaszy ko-
puły, wyżej wznosi się ośmioboczna latarnia zwień-
czona krzyżem. Na ścianie południowej widać prosto-
kątną, zakończoną półkoliście wnękę z okrągłym
oknem pośrodku. Obramienie wnęki tworzy kompo-
zycję w formie serliany. Po przebudowie kaplica
otrzymała nową obudowę ścian, w których przepro-
wadzono wysokie, półkoliście zamknięte wnęki. Wnęki
te przerywają belkowanie i wkraczają w strefę ścian
tarczowych. Poza tym usunięto dawną dekorację re-
nesansową i zastąpiono ją późnoklasycystyczną deko-
racją ze stiuku i brązu.
Najciekawszym punktem inwentaryzacji sporzą-
dzonej przez Franciszka Marię Lanciego jest przeka-
zanie nam wyglądu nagrobka biskupa Filipa Pad-
niewskiego przed przebudową. Do nowego klasycy-
stycznego wnętrza manierystyczny nagrobek biskupa
Padniewskiego był za szeroki i nie mieścił się w prze-
znaczonej na niego wnęce. Nobili uklasycznia nagro-
bek rozbierając ujmujące nagrobek skrajne skrzydła,
odrzuca wolutki stanowiące przejścia między kondyg-
nacjami wyższymi i odrzuca stojące po bokach anioł-

1 A. ROTTERMUND, Katalog Rysunków Architektonicz-
nych ze Zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, poz. 273
S. 63.
2 J. SZABŁOWSKI (pod kierunkiem), Katalog Zabytków
Sztuki w Polsce, t. IV, Miasto Kraków, cz. I, Wawel, War-
szawa 1965, S. 79.
3 Rysunek Z. Vogla powstał w latach 1802-1804. Por.
K. SROCZYŃSKA, Zygmunt Vogel rysownik gabinetowy Sta-
nisława Augusta, Wrocław 1969, s. 184-185, poz. 250.

199