DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Ste̜pień, Halina: O "Wieczornicy ukraińskiej" Maksymiliana Gierymskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0206
HALINA STĘPIEŃ
Tarnowski42, ocenili tę pracę Maksymiliana Gierym-
skiego raczej przychylnie, podnosząc głównie sprawę
światła i poetycznego nastroju. „[...] jest tam prawda
i rzeczywistość, nie ma prozaicznego realizmu”, stwier-
dzał z zadowoleniem Tarnowski. Podobnie napisał
i Antoni Zaleski w krakowskim „Kraju”: „Wieśniacy
w ukraińskich strojach są prawdziwi a estetyczni
zarazem, sposób traktowania ogniowego efektu przy
szarej godzinie zupełnie nowy, mianowicie w cie-
niach... [...] Słuchacze dobrze ugrupowani, ale ten
neologizm w traktowaniu cieni za daleko w nie-
których szczegółach posunięty...” — Ostatecznie jed-
nak konkludował, może po raz pierwszy w Polsce tak
wysoko oceniając kompozycję artysty, który nie miał
za życia szczęścia do krajowych krytyków: „... «Wie-
czornice» mają niezaprzeczone zalety, charakter zu-
pełnie indywidualny i są jednym z najlepszych rodza-
jowych obrazków wystawy, czemu się ze strony
p. Gierymskiego nie dziwimy.”43 Recenzent zaś war-
szawskiego „Tygodnika Illustrowanego” chwaląc w
zasadzie obraz, a przede wszystkim rozwiązanie w nim
problemów światła (w czym wszyscy krytycy byli
zgodni) i kompozycji całości sceny, zarzucał Słusznie
środkowej grupie postaci, że „grzeszy pewną mono-
tonią, sztywnością, a szczególniej jednakowością w
twarzach, czyli po prostu nijakością”44.
Sprzedana za granicą, do zbiorów polskich „Wie-
czornica” weszła dopiero w 20-leciu międzywojennym.
W r. 1927 zakupiona została w Wiedniu przez war-
szawskiego antykwariusza Abe Gutnajera pod tytu-
łem „Opowiadanie babuni”45 i w tym samym roku
jako „Wieczornica” nabyta do zbiorów Muzeum Na-
rodowego w Warszawie.
Zaginiona w czasie ostatniej wojny, być może znaj-
duje się jeszcze w zbiorach prywatnych.
43 A. ZALESKI, Wystawa sztuk pięknych w Krakowie,
r. 1870, „Kraj”, Kraków, 29.IV.1870, nr 98, s. 1.
44 j. w., Wystawa warszawskiego Towarzystwa Zachęty
Sztuk Pięknych, „Tyg. Illustr.” 1872, nr 240, s. 55.
45 „Sztuki Piękne” 1927, nr 8, s. 322, kron. artyst.; „War-
szawianka”, 29.III.1927, nr 87, S. 4.
AU SUJET DE „LA YEILLEE UKRAINIENNE’’ DE MAKSYMILIAN GIERYMSKI
En 1869 eut lieu a Munich la Ire Exposition Inter-
nationale d’Art. C’etait un grand et important ewe-
nement artistiąue qui marąua a Munich le debut de
la tradition des confrontations artistiąues du domaine
de Part contemporain. Lhmportance de la Ire Ex-
position Internationale d’Art etait due surtout a la
participation d’un grand nombre d’artistes etrangers,
et notamment franęais, comme G. Courbet („Les tail-
leurs de pierre” et autres), C. Corot, les „Barbizon-
nais”, J. L. E. Meissonier, E. Manet et autres. Cette
exposition, qui fut une preuve de ,,l’extinction pres-
que complete du courant du classicisme romantigue”
(d’apres les paroles d’un critique allemand) et une
manifestation de la peinture realistę, commenęa une
etape entierement nouvelle dans l’art du milieu mu-
nichois.
C’est a cette exposition precisement que Maksy-
milian Gierymski (1846—1874), qui depuis deux ans
sejournait a Munich en y etudiant Fart, montra 2 ta-
bleaux (a present disparus). Cetaient 1) La neillee
ukrainienne, exposee sous le titre Spinnstube in
Pol en et 2) Le duel de Tarło avec Poniatowski avec
lequel il amoręa la serie, qu’il ne continua qu’en 1871,
de ses chasses dites dans le style „zopf”, a paysage
et a costumes dans le style du rococo.
En ce qui concerne le tableau „La ueillee ukrai-
nienne” representant un theme de genre, Henryk
Piątkowski, un des monographes peu nombreux de
Gierymski, est d’avis qu’il differe des autres oeuvres
de cet artiste — toutes faisant preuve d’une conse-
quence dans son developpement artistique — et que
de ce fait il eveille d’inexplicables doutes.
L’article present tente d’elucider la „dissem-
blance” de ce tableau; dans ses considerations Fau-
teur part d’un fragment d’une lettre de Maksymilian
Gierymski ou celui-ci ecrit que ce qui 1’interesse
surtout dans „Le neillee' ukrainienne” c’est ,,1’effet
que produit dans la nuit la lumiere venant de la
cheminee”.
Ce tableau doit etre considere comme tableau
a figures le plus „munichois” de M. Gierymski. En
meme temps, malgre son appartenance au milieu de
la „peinture munichoise”, il trahit encore d’autres
liens et ressemblances. Le theme semble indiquer Jó-
zef Brandt, artiste sejournant a Munich et lie d’ami-
tie avec Gierymski. Certains modes de traiter le sujet
et aussi la maniere de presenter certains personnages
font penser aux cartons d’Artur Grottger pour lequel
Gierymski avait beaucoup d’estime. Mais la compo-
sition de cette scene dhnterieur comprenant un grand
nombre de personnages, fait supposer que le peintre
avait ete influence par 1’artiste hongrois Mihaly Mun-
kacsy qui a cette epoque se trouvait a Munich. II
semble que le „caractere munichois” de ce tableau
est du justement a Fart de Munkacsy dont la ver-
sion plus picturale, plus riche au point de vue arti-
stiąue, etait plus proche a Maksymilian Gierymski
que Fart des peintres bavarois et allemands.
Puisqu’il n’existe que des reproductions graphi-
ques de ce tableau disparu, assez raides et deformant
1’original, datees du XIXe siecle, 1’auteur s’est servi,
pour en faire Fanalyse, de photographies de 2 etudes
ayant precede Fexecution de l’oeuvre en ąuestion.
On y aperęoit comment se transformait la conception
de Fartiste, comment la liberte et la legerete de la
composition cedaient la place a une raideur conven-
tionnelle et a une stricte correction. „La veillee
ukrainienne”, achetee en 1927, se trouvait jusqu’a 1939
dans les collections du Musee National de Varsovie
et elle disparut pendant la guerre. Peut-etre qu’elle
existe dans quelque collection privee.
198
Tarnowski42, ocenili tę pracę Maksymiliana Gierym-
skiego raczej przychylnie, podnosząc głównie sprawę
światła i poetycznego nastroju. „[...] jest tam prawda
i rzeczywistość, nie ma prozaicznego realizmu”, stwier-
dzał z zadowoleniem Tarnowski. Podobnie napisał
i Antoni Zaleski w krakowskim „Kraju”: „Wieśniacy
w ukraińskich strojach są prawdziwi a estetyczni
zarazem, sposób traktowania ogniowego efektu przy
szarej godzinie zupełnie nowy, mianowicie w cie-
niach... [...] Słuchacze dobrze ugrupowani, ale ten
neologizm w traktowaniu cieni za daleko w nie-
których szczegółach posunięty...” — Ostatecznie jed-
nak konkludował, może po raz pierwszy w Polsce tak
wysoko oceniając kompozycję artysty, który nie miał
za życia szczęścia do krajowych krytyków: „... «Wie-
czornice» mają niezaprzeczone zalety, charakter zu-
pełnie indywidualny i są jednym z najlepszych rodza-
jowych obrazków wystawy, czemu się ze strony
p. Gierymskiego nie dziwimy.”43 Recenzent zaś war-
szawskiego „Tygodnika Illustrowanego” chwaląc w
zasadzie obraz, a przede wszystkim rozwiązanie w nim
problemów światła (w czym wszyscy krytycy byli
zgodni) i kompozycji całości sceny, zarzucał Słusznie
środkowej grupie postaci, że „grzeszy pewną mono-
tonią, sztywnością, a szczególniej jednakowością w
twarzach, czyli po prostu nijakością”44.
Sprzedana za granicą, do zbiorów polskich „Wie-
czornica” weszła dopiero w 20-leciu międzywojennym.
W r. 1927 zakupiona została w Wiedniu przez war-
szawskiego antykwariusza Abe Gutnajera pod tytu-
łem „Opowiadanie babuni”45 i w tym samym roku
jako „Wieczornica” nabyta do zbiorów Muzeum Na-
rodowego w Warszawie.
Zaginiona w czasie ostatniej wojny, być może znaj-
duje się jeszcze w zbiorach prywatnych.
43 A. ZALESKI, Wystawa sztuk pięknych w Krakowie,
r. 1870, „Kraj”, Kraków, 29.IV.1870, nr 98, s. 1.
44 j. w., Wystawa warszawskiego Towarzystwa Zachęty
Sztuk Pięknych, „Tyg. Illustr.” 1872, nr 240, s. 55.
45 „Sztuki Piękne” 1927, nr 8, s. 322, kron. artyst.; „War-
szawianka”, 29.III.1927, nr 87, S. 4.
AU SUJET DE „LA YEILLEE UKRAINIENNE’’ DE MAKSYMILIAN GIERYMSKI
En 1869 eut lieu a Munich la Ire Exposition Inter-
nationale d’Art. C’etait un grand et important ewe-
nement artistiąue qui marąua a Munich le debut de
la tradition des confrontations artistiąues du domaine
de Part contemporain. Lhmportance de la Ire Ex-
position Internationale d’Art etait due surtout a la
participation d’un grand nombre d’artistes etrangers,
et notamment franęais, comme G. Courbet („Les tail-
leurs de pierre” et autres), C. Corot, les „Barbizon-
nais”, J. L. E. Meissonier, E. Manet et autres. Cette
exposition, qui fut une preuve de ,,l’extinction pres-
que complete du courant du classicisme romantigue”
(d’apres les paroles d’un critique allemand) et une
manifestation de la peinture realistę, commenęa une
etape entierement nouvelle dans l’art du milieu mu-
nichois.
C’est a cette exposition precisement que Maksy-
milian Gierymski (1846—1874), qui depuis deux ans
sejournait a Munich en y etudiant Fart, montra 2 ta-
bleaux (a present disparus). Cetaient 1) La neillee
ukrainienne, exposee sous le titre Spinnstube in
Pol en et 2) Le duel de Tarło avec Poniatowski avec
lequel il amoręa la serie, qu’il ne continua qu’en 1871,
de ses chasses dites dans le style „zopf”, a paysage
et a costumes dans le style du rococo.
En ce qui concerne le tableau „La ueillee ukrai-
nienne” representant un theme de genre, Henryk
Piątkowski, un des monographes peu nombreux de
Gierymski, est d’avis qu’il differe des autres oeuvres
de cet artiste — toutes faisant preuve d’une conse-
quence dans son developpement artistique — et que
de ce fait il eveille d’inexplicables doutes.
L’article present tente d’elucider la „dissem-
blance” de ce tableau; dans ses considerations Fau-
teur part d’un fragment d’une lettre de Maksymilian
Gierymski ou celui-ci ecrit que ce qui 1’interesse
surtout dans „Le neillee' ukrainienne” c’est ,,1’effet
que produit dans la nuit la lumiere venant de la
cheminee”.
Ce tableau doit etre considere comme tableau
a figures le plus „munichois” de M. Gierymski. En
meme temps, malgre son appartenance au milieu de
la „peinture munichoise”, il trahit encore d’autres
liens et ressemblances. Le theme semble indiquer Jó-
zef Brandt, artiste sejournant a Munich et lie d’ami-
tie avec Gierymski. Certains modes de traiter le sujet
et aussi la maniere de presenter certains personnages
font penser aux cartons d’Artur Grottger pour lequel
Gierymski avait beaucoup d’estime. Mais la compo-
sition de cette scene dhnterieur comprenant un grand
nombre de personnages, fait supposer que le peintre
avait ete influence par 1’artiste hongrois Mihaly Mun-
kacsy qui a cette epoque se trouvait a Munich. II
semble que le „caractere munichois” de ce tableau
est du justement a Fart de Munkacsy dont la ver-
sion plus picturale, plus riche au point de vue arti-
stiąue, etait plus proche a Maksymilian Gierymski
que Fart des peintres bavarois et allemands.
Puisqu’il n’existe que des reproductions graphi-
ques de ce tableau disparu, assez raides et deformant
1’original, datees du XIXe siecle, 1’auteur s’est servi,
pour en faire Fanalyse, de photographies de 2 etudes
ayant precede Fexecution de l’oeuvre en ąuestion.
On y aperęoit comment se transformait la conception
de Fartiste, comment la liberte et la legerete de la
composition cedaient la place a une raideur conven-
tionnelle et a une stricte correction. „La veillee
ukrainienne”, achetee en 1927, se trouvait jusqu’a 1939
dans les collections du Musee National de Varsovie
et elle disparut pendant la guerre. Peut-etre qu’elle
existe dans quelque collection privee.
198