Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI



II. 4. Lublin, Stare Miasto, widok od
CAF, 1969)

strony zach. (Fot.

U. 5. Lublin, Rynek staromiejski, widok od strony
wsch. (Fot. CAF, 1969)

wcześniejszych przypuszczeń wysu-
wanych w związku z najstarszymi
dziejami Lublina przez miejscowych
badaczy — H. Gawareckiego, Cz.
Gawdzika, W. Mullera, Z. Sułow-

skiego, J. Kłoczowskiego i J. Szy-
mańskiego. Poza przytoczonymi ar-
gumentami wymaga dowodów, któ-
rych mogą dostarczyć badania ar-
cheologiczne, zaledwie rozpoczęte w

1968 roku. Znajduje ona jednak
znakomite poparcie w materiale
porównawczym, dotyczącym takich
miast, jak Kraków, Sandomierz,
Wilno, Przemyśl i in.

TADEUSZ CHRZANOWSKI, MARIAN KORNECKI
WOTA SREBRNE. Z BADAŃ NAD SZTUKĄ SARMATYZMU W POLSCE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Krakowskiego w dniu 15.IV.1969 r.)

Prace inwentaryzacyjne prowa-
dzone przez nas na różnych obsza-
rach kraju zwróciły naszą uwagę
na występowanie wielu zespołów
wotów srebrnych, szczególnie na te-
renie województwa bydgoskiego. Te
skromne wyroby, traktowane do-
tychczas co najmniej globalnie i do
pewnego stopnia spychane na mar-
gines zainteresowań naukowych,
przy bliższym rozpoznaniu ujawniły
szereg niewątpliwych wartości za-
równo estetycznych, jak i treścio-
wych. Oczywiście zainteresowanie
wotami nie jest naszą wyłączną do-
meną, gdyż szeroko zakrojone prace
nad tym zagadnieniem prowadzi J.
Olędzki (por. jego artykuł Wota
srebrne, „Polska Sztuka Ludowa”
XXI, 1967 nr 2).
W odróżnieniu od pracy Olędz-
kiego, zajmującej się plakietkami

wotywnymi przede wszystkim jako
zjawiskiem z zakresu wierzeń i
kultu ludowego, a więc niejako od
strony socjologiczno-etnograficznej,
zainteresowaliśmy się przede wszyst-
kim ich związkami z innymi wyro-
bami złotniczymi oraz charakterem
zespołowego występowania w obrę-
bie wystrojów kościelnych. Próbu-
jąc ustalić znaczenie produkcji wo-
tów dla tzw. sztuki sarmatyzmu, o
wiele mniej uwagi poświęciliśmy
zagadnieniu społecznej i psycholo-
gicznej genezy tego zjawiska.
Trudno ustalić, w jakim okresie
wykształca się w Polsce forma pla-
kietki wotywnej. Najstarsze znane
nam datowane zabytki pochodzą
z kościoła w Brzoziu pod Brodnicą
i powstały w latach 1633 i 1638.
Czasowo wyprzedza je zapewne
odosobnione wotum na jednym z

ołtarzy w Zakrzewie (pow. aleksan-
drowski), które, jak sądzić można
z form ornamentalnych, powstało
w samym początku XVII wieku.
Forma plakietki wotywnej wy-
kształciła się niewątpliwie z trady-
cji późnogotyckich i renesansowych
obrazów wotywnych, ale powstanie,
a przede wszystkim rozpowszech-
nienie tego rodzaju wyrobów tkwi
korzeniami w kontrreformacyjnej
ideologii kościoła potrydenckiego,
z jego tendencją do rozbudzania
prywatnej dewocji i tworzenia
miejsc szczególnie otoczonych kul-
tem. To, że liczniej zachowane
wota pochodzą dopiero z drugiej
połowy XVII wieku, uzasadnić moż-
na rabunkami w okresie wojen
szwedzkich, które przede wszystkim
obejmowały przedmioty łatwe do
uniesienia; stąd wyjątkowość wy-

209