Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

KORESPONDENCJE

POLEMIKI

S. A. WYSOCKI
W SPRAWIE KOMPOZYCJI EUNDACYJNEJ SOE11 KIJOWSKIEJ

Przypominając założenia dotychczasowych rekon-
strukcji zespołowego portretu fundacyjnego w Sofii
Kijowskiej, przedstawiającego fundatora katedry Ja-
rosława Mądrego wraz z członkami rodziny, autor
krytycznie ocenia ostatnią próbę przedstawioną przez
A. Poppego („Biul. Hist. Sztuki” XXX, 1968, nr 1,
s. 3—29) i broni zaproponowanego przez siebie
w 1967 r. układu figur (tamże, ił. 9 b). W odtwarza-
nym przez A. Poppego układzie uznać należy za za-
sadne lokowanie postaci męskich na prawo, żeńskich
zaś na lewo od Chrystusa. Takie rozmieszczenie zgod-
ne jest z głównym motywem przedstawionej przez
autora rekonstrukcji, choć zabrakło tu konsekwencji
w dopatrywaniu się wśród wizerunków ściany połud-
niowej jednej postaci żeńskiej. Analiza kroju szat nie
daje do tego podstawy. Błędne jest również identy-
fikowanie zachowanych na pilastrach fragmentów ma-
lowideł (które bynajmniej nie pozwalają wnosić
o wzorze tkaniny szat) z resztkami wizerunków star-
szego syna i starszej córki, skoro należy widzieć tu
samego księcia Jarosława wraz z żoną. Nie można
także zgodzić się z proponowaną przez A. Poppego
wizją odnowienia malowidła fundacyjnego w latach
30—40. XVI w., w szczególności z wypowiadaną już
nieraz przez niego myślą, że postać ojca Jarosława,
św. Włodzimierza, namalowana została dopiero w tym
czasie. Wizerunek Włodzimierza znany z rysunku We-
stervelta, co też zauważył A. Poppe, zawiera nie tylko
elementy właściwe ikonografii świętego księcia w
XVII w., ale także sięgające w. XV (ikona św. Wło-

dzimierza z Nowogrodu, tamże, il. 6 a). Włodzimierz
figurował w roli pośredniczącego między fundatorem
i Chrystusem już w pierwotnym układzie kompozycji
fundacyjnej, a podczas restauracji za Piotra Mohyły
jego wizerunek został jedynie nieco „unowocześnio-
ny”. Istotnego świadectwa przemawiającego za star-
szą datą wizerunku Włodzimierza na fresku funda-
cyjnym Sofii Kijowskiej dostarcza kompozycja fun-
dacyjna z cerkwi Zbawiciela w Berestowie malowana
w 1644 r. przez zaproszonych przez Piotra Mohyłę
malarzy greckich z Athosu, tych samych, którzy
uczestniczyli w pracach restauracyjnych Sofii Kijow-
skiej. Malowidło to (zob. il.) prezentuje ikonograficz-
ny typ Włodzimierza zupełnie inny niż znany nam
z rysunku Westervelta. Za umieszczeniem Włodzimie-
rza w układzie pierwotnym przemawia również
„Słowo o zakonie i łasce bożej” świadczące o rozpo-
wszechnieniu kultu Włodzimierza w Kijowie w 1. po-
łowie XI w. Rozwijający ideę apostolskiej misji księcia
ruskiego autor „Słowa”, Hilarion, jako doradca Ja-
rosława Mądrego miał najpewniej wpływ na program
dekoracji malarskiej katedry kijowskiej i musiał nie-
wątpliwie pomyśleć także o wizerunku Włodzimierza,
znajdując dla niego najstosowniejsze miejsce w kom-
pozycji fundacyjnej między trzymającym model świą-
tyni synem Jarosławem a Chrystusem.
Ograniczając tu swoje uwagi do niektórych istot-
nych spraw spornych, autor spodziewa. się je grun-
towniej uzasadnić w toku dalszych badań.

C. A. BBICOIIKJin
ITonns, B noncKax nepBOHanaJibHoro iiocTpoeHWH KTUTopcKon KOMnosnpnn
Cocami KneBCKoii. „BłOJIETEIH TKCTOPKW HITYKW” XXX, 1968 nr 1

B nepBOM HOMepe KBapTajibHUKa „BioneTenb hcto-
pww MCKycTBa”, nocBHipeHHoro pa3HbiM BonpocaM
ncKyccTBa IIoJibiiiH XIII—XVII bb., SHanirrejibHoe
Mecro OTBe/jeHO ^peBHepyccKoił TeMaTWKe. Mm HMeeM
b Bn,zjy paboTy Aii^jkoh Honna o ktmtopckom c^pecKe
XI b. Hpocjiasa Bjia^iiMnpoBHHa My,ąporo b KneBCKOil
Cocami. 9ra upo6jieMa okojio era jieT BOJinyeT 3HaT0-
kob zjpeBHepyccKoro ncKyccTBa. Hocjie^Hee Bpewm Gjia-
ro/japa pecraBpapnn JKMBonncn Cocbrn-icKoro co6opa
Sbijin OTKpbiTbi Bce ocTaTKM 3toh KOMno3wpmr. Ilpn
3tom y,qajiocb ycTanoBMTb, hto nepBOHauajibHo rjias-
Hbiił necjD coGopa nepeceKaaia sana^naa crena, r,ąe
Haxo^wjiacb cpe,gHaa nacTb kimtopckow dppecKM. Ho-
Bbie OTKpbiTna no3BOJiwjin c,ąejiaTb nonbiTKn peKOH-
CTpynpoBaTb cjopecKy b nepBOHauajibHOM Bn^e. Cennac
M3BecTHbi peKOHCTpyKpnn: M. K. Kaprepa, B. M.
JlasapeBa, C. A. BbicopKoro, a renepb m A. Ilonina.
B. H. JlaaapeB nepBOHauajibHbiił bha (JipecKn npefl-
CTaBJiaeT ceGe Tax (cm. A. Ilonna, crp. 21a). CnpaBa
ot ijeHTpajibHofł 4>nrypbi-XpncTa Gbijia HSoGpaJKena
cynpyra Hpocjiasa — Mpuna bo rnaBe flonepeił, a cjie-
Ba — CaM KHH3b C MO^ejIbK) XpaMa M CblHOBbHMM. Ha
roJKHOii crene rjiaBHoro Hecfia aBTop pa3MenjaeT (£ai-

rypbi flouepeii khh3h, a Ha cesepnoii — cbinoseń.
ębparMeHTbi d)Mryp, OTKpbiTbie Ha io>KHoił n cesepHoii
miJiacTpax B. H. JlasapeB npnnMCbiBaeT CTapmeii
^onepn n CTapmeMy cbiny.
CoraacHO Haineił peKOHCTpyKpnn (A. Honna,
crp. 21), cjjwrypbi d>pecKn pacnojiarajincb xax pa3
naobopoT, a mrenHo: cnpaBa ot XpncTa — HpocJiaB
c cbiHOBbHMH, a cjieBa — JIpMHa c AOHepsMH. Ha
TOJKHOfł CTeHe, K3K STO nO/JTBepjKAaeTCH pMCyHKOM A.
BaH BecTepdJejib^a (1651 r.) w aKBapejibio <I>. T.
CojiHpeBa (1843 r.), Gbuin H3o6pax<eHbi neTbipe cbina.
a Ha cesepHoił Tpri ^onepn u, bo3mojkho, o/jmh W3
MJia,gmKx cbiHOBen. Ha sana/jHOił CTene MejK/jy Xpn-
CTOM, HpOCJiaBOM M. JIpjlHOM GbIJIJf COOTBeTCTBeHHO
n3o6pax<eHbi: KHH3b Bjia^nMnp m Ojibra — ocoGbi
c KOTopbiMM .ąpeBHepyccKaH JiiiTepaTypnaa Tpa^wpua
CBH3biBaeT npnHHTne xpncTiiaHCTBa na Pycii. ę&par-
MeHTbi d>nryp, OTKpbiTbie na nnjiacTpax chmthcm
ocraTKaMM M3o6pax<eHnM Hpocjiana u WpnHbi, hto
no^TBepjK^aeTca yKaaanHbiM pncynKOM BecTepd)ejib,ąa.
A. Hona b CBoeil paGore paccMaTpnBaeT ynoMany-
Tbie peKOHCTpyKLjHH cbpecKM, flejiaeT pa# saMenaHnił
M b saKJHOHeHwe npe/jjiaraeT cboh BapwaHT. 3a ocnosy

202