Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (32.1970)

STANISŁAWA SAWICKA


II. 6. Sw. Piotr. Ms. C. 181, fol.
183v°


II. 7. Inicjał S i ornament mar-
ginalny. Ms. C. 181, fol. 184

modlitewnika, natomiast na fol. 222—223 jest dopisana
później (w XVII w.?) modlitwa małżonka12.
Już kalendarz modlitewnika daje pewne wskazów-
ki co do określenia jego proweniencji. Obok świętych
ogólnie czczonych, wyróżnionych w kalendarzu minią,
występuje w kwietniu święto „Adalberti episcopi et
martiris, S. Georgii. S. Marcii”; w maju „S. Stanislai
episcopi et martiris”, -w lipcu wymieniono „Allezy
conf.”, 4 marca „Translatio s. Wenceslai” i 9 marca
„Cirilli et Methody” (trzy ostatnie bez podkreślenia
minią). W październiku wyróżniono święto „s. Hed-
vigis duplex i Translatio s. Adalberti”. W listopa-
dzie — „Ludmille virg. et martiris”. W litanii Lud-
miła jest wspomniana przed Brygidą, Wojciechem,
Florianem, Stanisławem i Wacławem. Nierównie wię-
cej i ważniejszych danych do proweniencji rękopisu
dostarczają teksty modlitw.
Dekoracja rękopisu
Dekoracja rękopisu polega na miniaturach cało-
stronicowych oraz na ornamencie marginalnym i o-
zdobnych inicjałach. Nadto na ostatniej z pięciu, u-
mieszczonych na początku kart (oznaczonej rzymską
cyfrą V) wklejono całostronicową miniaturę o cha-
rakterze frontispisu: dwaj „dzicy ludzie” trzymają
kartusz herbowy.
Najważniejszym elementem dekoracji tego maleń-
kiego modlitewnika są miniatury umieszczane zawsze
na stronie verso przed odpowiadającym im tekstem.
Zachowało się ich sześć, trzy bowiem zostały wy-
cięte (przed fol. 134, 182 i 225). Poza tym 17 kart jest
et pro omnibus michi [!] bona facientibus swe viventibus
sive defunctis ut sit illis salus sanitas et refectio corporis
anime dux et uiaticum lucerna lucentes et ardens [...]” etc.
12 Modlitwa ta nie ma nic wspólnego z właściwą treścią
i z okresem powstania modlitewnika — jest jednak dość
charakterystyczna dla swej szczerości naiwnej, nie pozba-
wionej odcienia humoru; wpisana została zapewne w XVII w.
prawdopodobnie jeszcze w Polsce, zanim rękopis w nie-

ozdobionych inicjałami powiązanymi z dekoracją mar-
ginalną. W tekście znajdują się jeszcze barwne ini-
cjały ozdobne, uzupełnione tylko piórkowymi wąsami
wychodzącymi na margines i mniejsze inicjałki, wy-
konane minią i błękitem, często z piórkowym orna-
mentem w formie pęków promieni. Złoto płatkowe
występuje zarówno w tle inicjałów, jak i w orna-
mentyce marginalnej (w zwojach gałązek i w formie
złotej kropki lub łezki).
Miniatury figuralne
(fol. 13v) Dawid, przyklękając na jedno kolano,
modli się wznosząc dłonie do Boga-Ojca ukazującego
się na obłoku (il. 2). Złoty płaszcz Dawida z orna-
mentem granatowym, cieniowanym karminem i ob-
cisła różowa pończocha barwnym kontrastem na tle
w zielonej tonacji utrzymanego pejzażu, mocniej wy-
dobywają postać klęczącego na pierwszym planie kró-
la i leżącą na ziemi obok harfę. Czerwony płaszcz
Boga-Ojca i nimb złoty promienisty w formie krzyża
odcinają się mocną plamą od widniejących na dal-
szym planie pejzażu błękitnych gór i miasta. Na
chmurkach i w tle pejzażowym widoczne złote retusze
pędzlem. Ramka obejmująca miniaturę wykonana jest
ze złota płatkowego, otacza ją piórkowy ornament
(wym. z samą ramką: 7X4 cm). Miniatura jest ilu-
stracją psalmu „Domine ne in furorę tuo arguas me
necgue in ira tua corripias me [...]”. Charakterystycz-
ne i raczej rzadko spotykane jest przedstawienie
Boga-Ojca trzymającego miecz na pół wyciągnięty
z pochwy.
wiadomych okolicznościach dostał się — wg notatki na
fol. 1 — do Norymberg!.
Dwie te karty były zapewne puste — być może w innym
miejscu kodeksu i może przy oprawianiu zostały tu umiesz-
szczone. W każdym razie rękopis przefoliowano później,
włączając do numeracji obie ta karty i pomijając trzy
wycięte.

264