DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Mytariewa, Kira W.: O dwóch odnalezionych monumentalnych kompozycjach Franciszka Smuglewicza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0041
O DWÓCH KOMPOZYCJACH F. SMUGLEWICZA
Ta olbrzymia kompozycja ma 6,40 m wysokości,
3,85 m szerokości i przy tych wymiarach jest wyko-
nana na jednolitym płótnie bez szwów.
Figury, znacznie przewyższające wymiary natural-
ne, namalowane są z rozmachem, czuje się w nich
malarza o zdecydowanej ręce, posiadającego zawodowe
przygotowanie i doświadczenie, potrzebne przy malo-
waniu wielkich kompozycji. Wnikliwe zbadanie dzieła
pozwala wysnuć przypuszczenie, że artysta tworzył je
w pośpiechu, nie mając dokładnie opracowanych szki-
ców.
Warstwa farby położona jest cienko, w niektórych
partiach prześwieca spod niej grunt i rysunek, a w
wielu fragmentach można zauważyć podwójny kontur.
Poprawki w rysunku oraz fakt, że w tle miejscami
występują zarysy początkowych, zmienionych później
pozycji głów, rąk, nóg itd., pozwalają stwierdzić, że
malarz w poszukiwaniu najbardziej przekonywające-
go wyrazu i związania postaci ze sobą, wielu zmian do-
konał bezpośrednio w trakcie pracy nad wielkim płót-
nem.
W pierwszym stadium prac restauracyjnych pop-
rawki te wżbudziły duże zainteresowanie, gdyż są-
dzono, że są to późniejsze przemalowania restaurator-
skie. Jednakże z czasem domysły te upadły, stało się
bowiem oczywiste, że obraz od czasu namalowania nie
był poddawany żadnym zasadniczym zabiegom kon-
serwatorskim. Natomiast przekonanie, że Smuglewicz
wiele przemalowywał sam, ponieważ oikres poprze-
dzający malowanie Archanioła Michała był bardzo
krótki i malarz przystąpił do wykonania zamówienia
bez poważniejszego wstępnego przygotowania, znaj-
duje potwierdzenie w materiałach archiwalnych do-
tyczących budowy i wystroju dekoracyjnego zamku
Micha j ło wskiego.
W Centralnym Państwowym Archiwum Historycz-
nym (Leningrad), w zespole Gabinetu Jego Cesarskiej
Mości są listy i rachunki, z których wynika, że kom-
pozycja Archanioł Michał do cerkwi zamkowej była
zamówiona u rzymskiego malarza Józefa Calvesa. Oto
co na ten temat mówi dokument podpisany przez kie-
rującego budową zamku Michajłowskiego architekta
dworu carskiego Vincenzo Brennę: Dwa tysiące sku-
dów rzymskich, które panowie Linio z towarz. wy-
płacili w Rzymie malarzowi Józefowi Caluesowi, prze-
znaczone były na zapłatę za pra.cę, zamówioną u te-
go malarza do plafonu Galerii Obrazów zamku Mi-
chajłowskiego, mającego przedstawiać Parnas [...] oraz
za obraz do cerkwi wspomnianego zamku, wyobraża-
jący św. archanioła Michała, który ma być wysoki na
10 arszynów a szeroki na 5 i malowany olejno2. Doku-
ment nosi datę 12 czerwca 1798 r.
A więc w r. 1798 wypłacono ,,Clvesowi” w Rzymie
na poczet dwóch zamówionych obrazów 2000 skudów,
jednakże nie mamy żadnych wiadomości o wykonaniu
zamówionych dzieł ani śladu po nich. Ze szczegółowe-
go opisu dekoracji zamku, sporządzonego przez Au-
gusta Kotzebue w r. 1801 dowiadujemy się, że strop
Wielkiej Sali Marmurowej pczostaje nadal czysty, a
2 Centralnyj Gosudarstwiennyj Istoriczeskij Archiw SSR,
fond 468, opis 43, god 1798, dieło nr 514, list 7.
Malarz Józef „Calves” to najpewniej pracujący w Rzy-
mie Giuseppe Cades (1750—1799), z którym dwór petersbur-
ski utrzymywał kontakty. Wg THIEME-BECKERA, t. V
Leipzig 1911, Cades malował dla Katarzyny dwa obrazy z
dziejów Aleksandra Wielkiego, caryca zaś próbowała ar-
tystę ściągnąć na swój dwór. Cades, zmarły w grudniu
1799 r. nie zdołał zapewne -wykonać zamówienia, które w r.
1800 przekazano Smuglewiczowi.
II. 2. F. Smuglewicz, Archanioł Michał strącający
szatanów do piekieł, fragment
11. 3. F. Smuglewicz, Archanioł Michał strącający
szatanów do piekieł, fragment
33
Ta olbrzymia kompozycja ma 6,40 m wysokości,
3,85 m szerokości i przy tych wymiarach jest wyko-
nana na jednolitym płótnie bez szwów.
Figury, znacznie przewyższające wymiary natural-
ne, namalowane są z rozmachem, czuje się w nich
malarza o zdecydowanej ręce, posiadającego zawodowe
przygotowanie i doświadczenie, potrzebne przy malo-
waniu wielkich kompozycji. Wnikliwe zbadanie dzieła
pozwala wysnuć przypuszczenie, że artysta tworzył je
w pośpiechu, nie mając dokładnie opracowanych szki-
ców.
Warstwa farby położona jest cienko, w niektórych
partiach prześwieca spod niej grunt i rysunek, a w
wielu fragmentach można zauważyć podwójny kontur.
Poprawki w rysunku oraz fakt, że w tle miejscami
występują zarysy początkowych, zmienionych później
pozycji głów, rąk, nóg itd., pozwalają stwierdzić, że
malarz w poszukiwaniu najbardziej przekonywające-
go wyrazu i związania postaci ze sobą, wielu zmian do-
konał bezpośrednio w trakcie pracy nad wielkim płót-
nem.
W pierwszym stadium prac restauracyjnych pop-
rawki te wżbudziły duże zainteresowanie, gdyż są-
dzono, że są to późniejsze przemalowania restaurator-
skie. Jednakże z czasem domysły te upadły, stało się
bowiem oczywiste, że obraz od czasu namalowania nie
był poddawany żadnym zasadniczym zabiegom kon-
serwatorskim. Natomiast przekonanie, że Smuglewicz
wiele przemalowywał sam, ponieważ oikres poprze-
dzający malowanie Archanioła Michała był bardzo
krótki i malarz przystąpił do wykonania zamówienia
bez poważniejszego wstępnego przygotowania, znaj-
duje potwierdzenie w materiałach archiwalnych do-
tyczących budowy i wystroju dekoracyjnego zamku
Micha j ło wskiego.
W Centralnym Państwowym Archiwum Historycz-
nym (Leningrad), w zespole Gabinetu Jego Cesarskiej
Mości są listy i rachunki, z których wynika, że kom-
pozycja Archanioł Michał do cerkwi zamkowej była
zamówiona u rzymskiego malarza Józefa Calvesa. Oto
co na ten temat mówi dokument podpisany przez kie-
rującego budową zamku Michajłowskiego architekta
dworu carskiego Vincenzo Brennę: Dwa tysiące sku-
dów rzymskich, które panowie Linio z towarz. wy-
płacili w Rzymie malarzowi Józefowi Caluesowi, prze-
znaczone były na zapłatę za pra.cę, zamówioną u te-
go malarza do plafonu Galerii Obrazów zamku Mi-
chajłowskiego, mającego przedstawiać Parnas [...] oraz
za obraz do cerkwi wspomnianego zamku, wyobraża-
jący św. archanioła Michała, który ma być wysoki na
10 arszynów a szeroki na 5 i malowany olejno2. Doku-
ment nosi datę 12 czerwca 1798 r.
A więc w r. 1798 wypłacono ,,Clvesowi” w Rzymie
na poczet dwóch zamówionych obrazów 2000 skudów,
jednakże nie mamy żadnych wiadomości o wykonaniu
zamówionych dzieł ani śladu po nich. Ze szczegółowe-
go opisu dekoracji zamku, sporządzonego przez Au-
gusta Kotzebue w r. 1801 dowiadujemy się, że strop
Wielkiej Sali Marmurowej pczostaje nadal czysty, a
2 Centralnyj Gosudarstwiennyj Istoriczeskij Archiw SSR,
fond 468, opis 43, god 1798, dieło nr 514, list 7.
Malarz Józef „Calves” to najpewniej pracujący w Rzy-
mie Giuseppe Cades (1750—1799), z którym dwór petersbur-
ski utrzymywał kontakty. Wg THIEME-BECKERA, t. V
Leipzig 1911, Cades malował dla Katarzyny dwa obrazy z
dziejów Aleksandra Wielkiego, caryca zaś próbowała ar-
tystę ściągnąć na swój dwór. Cades, zmarły w grudniu
1799 r. nie zdołał zapewne -wykonać zamówienia, które w r.
1800 przekazano Smuglewiczowi.
II. 2. F. Smuglewicz, Archanioł Michał strącający
szatanów do piekieł, fragment
11. 3. F. Smuglewicz, Archanioł Michał strącający
szatanów do piekieł, fragment
33