Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (39.1977)

TERESA SULERZYSKA


i7 Lvgd. BATAVOIŁ.
| Apud .FranciGum Hegerum.

Florvs Polonicys j
5eix
Polonicae Hiftonse
ćpitpmc TŁiwa. j

-rt i ’ 4 » .< 1

II. 11. Karta tytułowa do: J. Pastorius, Fłorus
P olonicus, Lejda, F. Heger, 1641. (Fot. Bibl.
Uniw. w Warszawie)


11. 12. Wolff gang Hartmann, Karta tytułowa do:
J. Pastorius, Fłorus P olonicus, Gdańsk, A.
Hunefełd, (1651?). (Fot. Bibl. Uniw. w War-
szawie )

Polski militarnej potęgi Turcji, zagrażającej całej chrześci-
jańskiej Europie, okryło kampanię chocimską wielką sławą,
zwłaszcza wobec żywych jeszcze wspomnień niedawnej klęski
cecorskiej. Zrodziło też obfitą literaturę uwieczniającą te wy-
padki w opisach wierszem i prozą, po polsku i po łacinie, w
przekładach na języki obce27. Omawiana tu rycina tytułowa
ma charakter apoteozy tego zwycięstwa eksponującej jego
„triumfatorów” w postaci ówczesnego monarchy polskiego
oraz jego następcy, aktualnie panującego w 1646 r. Siedząca
na tle panoplii, na szczycie cokołu z tytułem dzieła, Victoria
trzyma w szeroko rozłożonych rękach wieńce laurowe ponad
głowami Zygmunta III i rycerza w zbroi, w którym należy
domyślać się Władysława IV. Obaj oni depczą powalonych
na ziemię Turków. Oddzielony wąski pas u dołu ryciny wypeł-

Władysław SYROKOMLA, Petersburg 1854; — Pamiętniki o wyprawie
Chocimskiej r. 1621 Jana hrabi z Ostroroga, Prokopa Zbigniewskiego, Sta-
nisława Lubomirskiego i Jakóba Sobieskiego ... zebrał Żegota PAULI, Kra-
ków 1853;—A. WERYHA DAROWSKI, Wojna Chocimską, 1621 roku, Lwów
1864; — .1. TRETIAK, Historia wojny chocimskiej (1621), Kraków 1921.
— Jakub Sobieski (1588—1646) został mianowany w 1628 r. krajczym
koronnym, w 1638 wojewodą bełzkim, w 1646 kasztelanem krakowskim
27 TRETIAK, o.c., s. 1—5.
28 J. RU SZCZYCÓWNA, Portrety Zygmunta III i jego rodziny, „Roczn.
Muz. Naród, w Warszawie” XIII, cz. 1, 1969, s. 244, ii. 58; — Sztuka dworu

nia scena triumfu królewskiego. W wizerunku Zygmunta III,
przedstawionego w koronie, z berłem, w kapie i z łańcuchem
Złotego Runa, autor karty posłużył się najpewniej akwafortą
Jonasa Suyderhoefa z popiersiem króla w stroju koronacyj-
nym, wykonaną w 1637 r. według portretu holenderskiego
malarza i grafika Pietera Soutmana (il. 7)28, wprowadzając
tylko drobne zmiany jak np. dodanie zapięcia na pętle. Resztę
postaci dokomponował natomiast w sposób już zupełnie do-
wolny ubierając króla w rodzaj krótkiej sukni przed kolana
i wysokie wywinięte buty29. Wieńczony przez Victorię rycerz
jest przepasany szarfą dowódcy. Głównodowodzącym siłami
zbrojnymi w wyprawie chocimskiej był hetman wielki litewski
Jan Karol Chodkiewicz, a po jego śmierci w obozie dnia 24
września buławę przejął Stanisław Lubomirski. Nominalnie
Wazów w Polsce. Wystawa w Zamku Królewskim na Wawelu maj-czerwiec
1976. Katalog, Kraków 1976, nr 154.
29 Istnieją przedstawienia Zygmunta III w całej postaci, na których
nosi on podobne szaty i insygnia jak na frontispisie, ale zawsze pod kapą
długą suknię sięgającą kostek. Por. Portret nieokreślonego malarza z kręgu
Rubensa (Monachium) lub rycinę Schelte a Bolswert Alegoria rządów
Zygmunta III. — RUSZCZYCÓWNA, o.c., s. 242—246. 252—253, il. 56
63;— Sztuka dworu Wazów, o.c., nr kat. 30, 60, il. 14, 25. Nieco krótszą
suknię zapiętą na pętlice i guziki nosi Zygmunt III na. fantazyjnym wize-
runku zamieszczonym na karcie tytułowej do: S. NEUGEBAUER, Icones
et vitae principium ac regum Poloniae, Frankfurt n/M 1620.

332