DOI Artikel:
Sulerzyska, Teresa: Ryciny Cornelisa van Dalen w siedemnastowiecznych drukach gdańskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0351
RYCINY CORNELISA VAN DALEN W DRUKACH GDAŃSKICH XVII W.
II. 9. Cornelis van Dalen I, Karta tytułowa do:
A. Matthaeus, De iudiciis disputationes, Utrecht
1645. (Fot. Rijksmuseum, Amsterdam)
II. 10. Frans Allen, Karta tytułowa do: J. Nixdorff,
Compendium processus iudiciarii, Gdańsk 1655. (Fot.
Bibl. Gdańska PAN)
(sławny obraz Domenichina z potrójną harfą), dziwaczne
i teatralne mające wzbudzić podziw i zdumienie lub archaizo-
wane, ewokujące odległą starożytność. Na rycinie Dalena
została dość dokładnie przedstawiona harfa tzw. typu gotyc-
kiego.
Na frontispisach rytowanych przez Dalena nie znajdujemy
na ogół nazwiska innego artysty, stąd można wnioskować, że
był on również autorem ich różnorodnych kompozycji. Spoty-
kamy tam wyeksponowane pojedyncze postacie, lub kilka
figur wokół centralnej tytulatury, to znów rozbudowane sceny
figuralne, tematy i motywy zaczerpnięte ze świata alegorii,
mitologii, historii czy też współczesnych mu realiów. Artysta
stosuje zarówno surowe formy architektoniczne jak i bogate de-
koracyjne kartusze, proste tablice inskrypcyjne i napisy na
tkaninach trzymanych przez putta. Zręczny rysownik i wy-
trawny technik modelujący często długimi, giętkimi kreskami,
osiągał nieraz znaczną delikatność i swobodę cięcia, którymi
odznaczają się i frontispisy gdańskie.
Dalsze badania nad książką gdańską ujawnią być może
jeszcze inne nieznane prace van Dalena. Na tym miejscu
chciałabym rewindykować na rzecz tego artysty rycinę już
publikowaną i przypisaną ostatnio C.C1. Duysendowi, tj. kartę
tytułową do dzieła Jakuba Sobieskiego, Commentariorum
Chotinensis belli libri tres, wydanego z rękopisu w r. 1646 na-
kładem księgarza gdańskiego Jerzego Forstera, dla nas inte-
resującą jako przyczynek do ikonografii Wazów (il. 5)25.
Wydaje się, że zarówno względy stylistyczne-techniczne jak
i sygnatura C. V.D. sculp. przemawiają za związaniem tej ryci-
ny z van Dalenem, który takiego monogramu niejednokrotnie
używał (por. ił.8). Diariusz opisuje dramatyczne wydarzenia
„czterdziestodniowej wojny” chocimskiej 1621 r. zakończonej
traktatem pokojowym zawartym 9 października26. Młody
Sobieski, wówczas wojewodzie lubelski, brał w niej udział jako
jeden z kilku komisarzy sejmowych przydanych hetmanowi
J. Karolowi Chodkiewiczowi i uczestniczył w rokowaniach
pokojowych z sułtanem Osmanem II. Powstrzymanie u progu
25 TREIDEROWA, Przyczynek, o.c., s. 12—13. Autorka interpretuje
sygnaturę jako Cornelis Van Duysend, choć na razie nie znany jest przy-
kład oznaczania jego rycin takim monogramem. Spotkałam go natomiast
na dziewięciu frontispisach C. van Dalen. — KOMŻA, o.c., s. 68, powta-
rzając tę atrybucję, zauważa, iż karta ta odbiega od wyżej wymienionych
rycin Duysenda. — Miedzioryt i akwaforta, 190 x 148 mm (płyta). Sam
druk uchodzi tradycyjnie za tłoczony w Holandii. Forster dedykował go
Jerzemu Ossolińskiemu, kanclerzowi w. kor.
26 Zob. także: Jakuba Sobieskiego pamiętnik wojny chocimskiej ksiąg
troje przełożył z łacińskiego, życiorysem autora i objaśnieniami uzupełnił
331
II. 9. Cornelis van Dalen I, Karta tytułowa do:
A. Matthaeus, De iudiciis disputationes, Utrecht
1645. (Fot. Rijksmuseum, Amsterdam)
II. 10. Frans Allen, Karta tytułowa do: J. Nixdorff,
Compendium processus iudiciarii, Gdańsk 1655. (Fot.
Bibl. Gdańska PAN)
(sławny obraz Domenichina z potrójną harfą), dziwaczne
i teatralne mające wzbudzić podziw i zdumienie lub archaizo-
wane, ewokujące odległą starożytność. Na rycinie Dalena
została dość dokładnie przedstawiona harfa tzw. typu gotyc-
kiego.
Na frontispisach rytowanych przez Dalena nie znajdujemy
na ogół nazwiska innego artysty, stąd można wnioskować, że
był on również autorem ich różnorodnych kompozycji. Spoty-
kamy tam wyeksponowane pojedyncze postacie, lub kilka
figur wokół centralnej tytulatury, to znów rozbudowane sceny
figuralne, tematy i motywy zaczerpnięte ze świata alegorii,
mitologii, historii czy też współczesnych mu realiów. Artysta
stosuje zarówno surowe formy architektoniczne jak i bogate de-
koracyjne kartusze, proste tablice inskrypcyjne i napisy na
tkaninach trzymanych przez putta. Zręczny rysownik i wy-
trawny technik modelujący często długimi, giętkimi kreskami,
osiągał nieraz znaczną delikatność i swobodę cięcia, którymi
odznaczają się i frontispisy gdańskie.
Dalsze badania nad książką gdańską ujawnią być może
jeszcze inne nieznane prace van Dalena. Na tym miejscu
chciałabym rewindykować na rzecz tego artysty rycinę już
publikowaną i przypisaną ostatnio C.C1. Duysendowi, tj. kartę
tytułową do dzieła Jakuba Sobieskiego, Commentariorum
Chotinensis belli libri tres, wydanego z rękopisu w r. 1646 na-
kładem księgarza gdańskiego Jerzego Forstera, dla nas inte-
resującą jako przyczynek do ikonografii Wazów (il. 5)25.
Wydaje się, że zarówno względy stylistyczne-techniczne jak
i sygnatura C. V.D. sculp. przemawiają za związaniem tej ryci-
ny z van Dalenem, który takiego monogramu niejednokrotnie
używał (por. ił.8). Diariusz opisuje dramatyczne wydarzenia
„czterdziestodniowej wojny” chocimskiej 1621 r. zakończonej
traktatem pokojowym zawartym 9 października26. Młody
Sobieski, wówczas wojewodzie lubelski, brał w niej udział jako
jeden z kilku komisarzy sejmowych przydanych hetmanowi
J. Karolowi Chodkiewiczowi i uczestniczył w rokowaniach
pokojowych z sułtanem Osmanem II. Powstrzymanie u progu
25 TREIDEROWA, Przyczynek, o.c., s. 12—13. Autorka interpretuje
sygnaturę jako Cornelis Van Duysend, choć na razie nie znany jest przy-
kład oznaczania jego rycin takim monogramem. Spotkałam go natomiast
na dziewięciu frontispisach C. van Dalen. — KOMŻA, o.c., s. 68, powta-
rzając tę atrybucję, zauważa, iż karta ta odbiega od wyżej wymienionych
rycin Duysenda. — Miedzioryt i akwaforta, 190 x 148 mm (płyta). Sam
druk uchodzi tradycyjnie za tłoczony w Holandii. Forster dedykował go
Jerzemu Ossolińskiemu, kanclerzowi w. kor.
26 Zob. także: Jakuba Sobieskiego pamiętnik wojny chocimskiej ksiąg
troje przełożył z łacińskiego, życiorysem autora i objaśnieniami uzupełnił
331