Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (39.1977)

ANDRZEJ K. OLSZEWSKI

Wystawa „Rysunki Stanisława Noakowskiego ze zbiorów polskich i radzieckich'1, Warszawa Muzeum
Narodowe 28 czerwca — 5 sierpnia 1976 r. Polsko-radziecka sesja naukowa „Stanisław Noakowski -
Życie i Twórczość”, Warszawa-Łowicz 28—29 czerwca 1976 r.

Dla badaczy i miłośników zawsze fascynującej twórczości
Stanisława Noakowskiego ostatnia wystawa miała znaczenie
szczególne. Nie tylko dlatego, że była to jedna z największych
wystaw artysty, lecz przede wszystkim dzięki pokazaniu jego
prac z bogatych zbiorów rosyjskich. Inwentaryzacji tych
zbiorów (Moskwa, Leningrad) obejmującej 444 pozycje doko-
nali w ciągu 18 lat Stanisława i Tadeusz Witkowscy.
Idea zorganizowania obecnej wystawy i sesji naukowej
powstała przed kilku laty w związku z wystawą Stanisław
Noakowski 1867—1928. Rysunki kreda,, z wykładów w Poli-
technice Warszawskiej ze zbiorów Czesława Olszewskiego oraz
Tadeusza i Stanisławy Witkowskich. Wystawę tę S. i T. Witko-
wscy zorganizowali w ramach współpracy kulturalnej między
SARP-em i Związkiem Architektów ZSRR. Miała ona miejsce
w kwietniu 1973 r. w Moskiewskim Instytucie Architektury
(dawna Szkoła Strogonowska), oraz w rok później w siedzibie
Związku w Leningradzie.
Organizatorami wystawy Rysunki Stanisława Noakowskie-
go ze zbiorów polskich i radzieckich były: Muzeum Narodowe
w Warszawie i Muzeum Architektury im. A.W. Szczusjewa
w Moskwie. Prace wypożyczyły: Muzeum Akademii Sztuk
Pięknych i Państwowe Muzeum Rosyjskie w Leningradzie;
Instytut Architektury, Muzeum Architektury im. A.W. Szczu-
sjewa, Muzeum im. Puszkina, Muzeum Historyczne, Muzeum
Literatury i Muzeum Teatralne w Moskwie; Galerie we Lwo-
wie i w Permie. Ze zbiorów polskich poza zasobami Muzeum
Narodowego w Warszawie wypożyczono rysunki z muzeów
w Bydgoszczy, Bytomiu, Krakowie, Łodzi, Płocku, Poznaniu,
Tarnowie. Ponadto wykorzystano prywatne zbiory w Polsce
i w ZSRR.
Chociaż organizatorom nie udało się eksponować wszyst-
kich 654 wymienionych w katalogu prac, wystawa dawała
piękny i wszechstronny przegląd twórczości artysty. Począ-
wszy od rysunków i wczesnych projektów z lat studiów z pra-
cą klauzurową włącznie (po raz pierwszy zobaczyliśmy Noa-
kowskiego jako „nietypowego” akademika) aż po najbardziej
znane cykle syntetyzujące istotę architektury wszystkich cza-
sów po współczesną włącznie (ta ostatnia wypada zawsze sła-
biej). Zobaczyliśmy więc wizje architektury greckiej, rzym-
skiej i assyryjskiej, na temat olimpiady, architektury włoskiej
(Wenecja i prace z cyklu Italia Fantastica) no i oczywiście
architektury polskiej i rosyjskiej. Starannie opracowany ka-

talog stanowi cenne źródło dla dalszych badań nad twórczoś-
cią artysty. Rysunki ze- zbiorów polskich opracował K. Załęski,
zaś ze zbiorów radzieckich opracowały B.S. Głuskina i T.N.
Nikitina pod kierownictwem S.M. Ziemcowa.
Dwudniowa sesja naukowa „Stanisław Noakowski —
■— Życie i Twórczość”, której organizatorami byli J.N. Soko-
łow (rektor Moskiewskiego Instytutu Architektury) i doc.
dr A. Tomaszewski (Instytut Podstaw Rozwoju Architektury
Politechniki Warszawskiej) odbyła się w obecności rektora
prof. J.S. Sokołowa i rektora P.W. prof. S. Pasynkiewicza
w Warszawie (28 VI) i w Łowiczu (29 VI). Sesja miała chara-
kter kameralny. Referaty wygłoszone przez wybitnych znaw-
ców tematu ukazały w różnych aspektach wkład Noakowskie-
go w kulturę polską i rosyjską. Oto ich tytuły: N.P. Bylinkin—
Znaczenie pedagogiczne rysunków Stanisława Noakowskiego;
W.I. Bałdin —■ Stanisław Noakowski i kultura artystyczna
jego czasów (z powodu nieobecności autora referat odczytał
S.M. Ziemcow); T. Witkowski — Rysunek Stanisława Noakow-
skiego; J. Roguska — Rysunki projektów Stanisława No-
akowskiego; Z. Bieniecki—■ Stanisława Noakowskiego rysunki
bram triumfalnych dla Warszawy; S. Pągowski—Noakowski
w Łowiczu; T. Nikitina — Architektura rosyjska w twórczości
Stanisława Noakowskiego; E. Owsiannikowa •— Wydział Archi-
tektoniczny Szkoły Malarstwa, Rzeźby i Architektury w Moskwie
w początku XX w. Z przyczyn obiektywnych nie wygłosił
swego referatu Warszawa w twórczości Stanisława Noakow-
skiego K. Załęski.
Po zakończeniu sesji uczestnicy zwiedzili Arkadię i Niebo-
rów oraz wysłuchali recitalu Jerzego Maciejewskiego w Żela-
zowej Woli.
Wybór Łowicza jako miejsca drugiego dnia sesji nie wynikł
tylko z faktu, że Noakowski uczęszczał w tym mieście do
Szkoły Realnej (chętnie podszywam się pod prawdziwego
Lowiczanina — pisał w 1927 r.). To właśnie w łowickim Muzeum
dzięki staraniom jego Dyrekcji i niezmordowanej działalności
społecznej arch. Stefana Pągowskiego otwarto w 1972 r. jedną
stałą salę poświęconą Noakowskiemu z myślą o powstaniu
w przyszłości Centrum Wiedzy o Stanisławie Noakowskim.
Twórczość Noakowskiego wymaga coraz szczegółowszych opra-
cowań, z pewnością zaś (materiał omówionej wystawy o tym
świadczy) nowego, pełniejszego wydania katalogu z 1966 r.