DOI Artikel:
Ceptowski, Józef; Ceptowski, Jacek: Michał Zöpf-Ceptowski
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0389
JÓZEF CEPTOWSKI, JACEK CEPTOWSKI
MICHAŁ ZÓPF-CEPTOWSKI
W prasie codziennej a także literaturze fachowej, doty-
czącej sztuki rzeźbiarsko-dekoracyjnej i architektury, pojawia
się raz po raz nazwisko Ceptowicza. Był to mało znany rzeź-
biarz-sztukator, który na przełomie XVIII i XIX w. współ-
pracował z architektem warszawskim Stanisławem Zawadzkim
przy budowie pałaców w Śmiełowie, w Dobrzycy i w Lubos-
troniu. Po raz pierwszy wymienia Ceptowicza niejaki Swidwa
w artykule o pałacu w Śmiełowie:... pałac ma tę rzadką zaletę,
że całkowicie jest dziełem krajowych artystów. Budował go zacny
architekt Stanisław Zawadzki, pokoje malowali Smuglewicze,
a sztukaterie robił Ceptowicz1. Także w opisie pałacu w Lubo-
stroniu wspomniano, że sztukaterie są dziełem biegłego dłuta,
pracy mistrza Polaka,2. Zygmunt Batowski wyraził przypusz-
czenie, że nazwisko Ceptowicz dotyczy kogoś z rodziny Cep-
towskich, znanych rzeźbiarzy i sztukatorów XIX w. w Poz-
naniu3 4. Dopiero jednak Ligia Wilkowa w opracowaniu bio-
gramów rzeźbiarzy Ceptowskich dla nowego Słownika Artys-
tów Polskich i Obcych w Polsce działających4, podaje — za tra-
dycją rodzinną Ceptowskich — pochodzenie ich od sztukatora
Johanna Michaela Zópfa z Bambergu (?) i identyfikuje
sztukatora Ceptowicza ze sztukatorem Michałem Ceptowskim
lub z jego ojcem, tymże Johannem Michaelem Zópfem. W
późniejszych opracowaniach5 autorka ta podaje, że Michał
Ceptowicz (lub Ceptowski), syn Johanna Michaela Zopfa, przy-
był wraz z ojcem, sztukatorem i rzeźbiarzem, około 1775 r. do
Poznania z Raistings w Bawarii jako Mathias Zópf. Wzrastał
i wychowywał się w Polsce, zmienił swe niemieckie nazwisko
i imię na Jan Michał Ceptowicz (Ceptowski). Dwukrotnie
wstępował w związki małżeńskie z Polkami i założył długą dy-
1 ,,Tyg. il.”, 1868, 18.VII.
2 „Przyjaciel Ludu” (Leszno), 1836, nr 39, s. 306.
3 Polski Słownik Biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 229—230,
hasło: Ceptowski Karol.
4 T. I, Warszawa 1971, s. 301—302.
5 L. WILKOWA [w:] Dzieje Wielkopolski, t. II, Poznań 1973, s. 43.
6 Z. OSTROWSKA-KĘBŁOWSKA, Architektura pałacowa drugiej
połowy XVIII w. w Wielkopolsce, Poznań 1969, s. 204.
7 Ur. 1866 w Poznaniu, zm. 1942 w Krakowie. Był wnukiem Michała
Ceptowskiego. Zachowała się tylko kronika z 1926 r.
8 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu (cyt. dalej: WAPP)
akta miasta Poznania, sygn. 8880. s. 20, 1797 r.; — ibidem, sygn. 9765,
s. 41 i 42; — ibidem, Stadt-Feuer-Sozietat zu Posen, sygn. 862. s. 1—3
(il. 1). — Działalność sztukatorską Zópfa w Poznaniu potwierdza prze-
kaz źródłowy podający, że w połowie 1803 r. kierownictwo budowy pierw-
szego teatru na ówczesnym placu wilhelmowskim w Poznaniu zleciło
nastię rzeźbiarzy, których działalność przez cały wiek XIX zwią-
zana była z Poznaniem i Wielkopolską. Powyższe ustalenia
przejęła Zofia Ostrowska-Kębłowska, uważając że sztukator
Michał Ceptowicz jest synem Michała Zopfa z Brambergu.
Spolszczony zmienił nazwisko na Cept, Ceptowicz (jego syno-
wie używali nazwiska Ceptowski)...6.
Dla wyjaśnienia zawikłanych i niejasnych stosunków
zamiennych nazwisk Zópf-Ceptowicz-Ceptowski podjęliśmy
zadanie źródłowego opracowania tego zagadnienia.
Kronika rodzinna Ceptowskich spisana w latach 1901
i 1926 przez Stefana Ceptowskiego, nauczyciela w Poznaniu7,
wskazuje na pochodzenie rodziny od niejakiego Johanna Mi-
chaela Zópfa, urodzonego w Wessobrunn, który emigrował
z miejscowości Raisting w Górnej Bawarii pod Monachium
do Polski i ostatecznie osiedlił się w Poznaniu. Nasze poszu-
kiwania archiwalne potwierdziły tę tradycję (Aneks 1).
Sztukator Johann Michael Zópf (podpisywał się Michael
Zóbf lub Zóbft) pojawia się w źródłach archiwalnych miasta
Poznania z r. 1797 jako właściciel posesji ogrodowej na Półwsi
133 (obecnie ul. B. Krysiewicza 6)8. Tam też zamieszkiwali
i pracowali jego synowie urodzeni w Raistingu: Mathias vel
Michał, ur. 21 lutego 1765 r. i Kreszens vel Józef, ur. 24
sierpnia 1769 r., jako już spolszczeni Ceptowscy z rodzinami.
Kolejne długotrwałe nasze poszukiwania archiwalne ustaliły,
że droga Michała Zopfa vel Czefta vel Cepa, syna Johanna
Michaela Zópf(t)a, wiodła przez Pawłowice9, gdzie pracując
z przerwami w latach 1790-—95 zapewne z ojcem i z młodszym
bratem Józefem w pałacu Maksymiliana Mielżyńskiego
jemu i rzeźbiarzowi Jastrzembskiemu wykonanie prac rzeźbiarsko-sztuka
torskich dla ozdoby tego gmachu (H. EHRENBERG, Das Posener Theater
„Zeitschrift d. hist. Gesellschaft f. d. Provinz Posen” IX, 1894; — por.
Dzieje Wielkopolski, o.c., s. 33—35). Przyjąć jednak można, że prace
te zamiast sędziwego, 73-letniego ojca wykonał w dużej mierze w gipsstube
na Półwsi 133, syn Michał, od 8 lat spolszczony Ceptowski.Dalszy ostatni
ślad źródłowy, dotyczący tegoż chyba Jana Michała Zóbf(t)a, to zapis w
w księdze zmarłych k. św. Jana na Komandorii, rejestrujący pochówek
w dniu 13.XI.1807 r. zwłok Matiasa Sepfta sive Septowskiego, lat 78 (?),
zmarłego na Nowej Kolonii pod Nowym Młynem. Wiek zmarłego i miejsce
zgonu w okolicy Marynopola odpowiadają materiałom źródłowym rodziny
Zópfów i Ceptowskich. (Lib. mort. Eccl. S*’ Joannis, Posnaniae, 1795—
—1817, dies 13 novembr. 1807, Arch. Archidiec. w Poznaniu, cyt. dalej:
AA-Diec.P).
9 WAPP, Zesp. maj. Pawłowice, sygn. 718, s. 54, 1795; — ibidem,
sygn. 715, s. 43, 1790 (il. 2):— ibidem, sygn. 719, s. 48, 1795 (il. 3).
369
MICHAŁ ZÓPF-CEPTOWSKI
W prasie codziennej a także literaturze fachowej, doty-
czącej sztuki rzeźbiarsko-dekoracyjnej i architektury, pojawia
się raz po raz nazwisko Ceptowicza. Był to mało znany rzeź-
biarz-sztukator, który na przełomie XVIII i XIX w. współ-
pracował z architektem warszawskim Stanisławem Zawadzkim
przy budowie pałaców w Śmiełowie, w Dobrzycy i w Lubos-
troniu. Po raz pierwszy wymienia Ceptowicza niejaki Swidwa
w artykule o pałacu w Śmiełowie:... pałac ma tę rzadką zaletę,
że całkowicie jest dziełem krajowych artystów. Budował go zacny
architekt Stanisław Zawadzki, pokoje malowali Smuglewicze,
a sztukaterie robił Ceptowicz1. Także w opisie pałacu w Lubo-
stroniu wspomniano, że sztukaterie są dziełem biegłego dłuta,
pracy mistrza Polaka,2. Zygmunt Batowski wyraził przypusz-
czenie, że nazwisko Ceptowicz dotyczy kogoś z rodziny Cep-
towskich, znanych rzeźbiarzy i sztukatorów XIX w. w Poz-
naniu3 4. Dopiero jednak Ligia Wilkowa w opracowaniu bio-
gramów rzeźbiarzy Ceptowskich dla nowego Słownika Artys-
tów Polskich i Obcych w Polsce działających4, podaje — za tra-
dycją rodzinną Ceptowskich — pochodzenie ich od sztukatora
Johanna Michaela Zópfa z Bambergu (?) i identyfikuje
sztukatora Ceptowicza ze sztukatorem Michałem Ceptowskim
lub z jego ojcem, tymże Johannem Michaelem Zópfem. W
późniejszych opracowaniach5 autorka ta podaje, że Michał
Ceptowicz (lub Ceptowski), syn Johanna Michaela Zopfa, przy-
był wraz z ojcem, sztukatorem i rzeźbiarzem, około 1775 r. do
Poznania z Raistings w Bawarii jako Mathias Zópf. Wzrastał
i wychowywał się w Polsce, zmienił swe niemieckie nazwisko
i imię na Jan Michał Ceptowicz (Ceptowski). Dwukrotnie
wstępował w związki małżeńskie z Polkami i założył długą dy-
1 ,,Tyg. il.”, 1868, 18.VII.
2 „Przyjaciel Ludu” (Leszno), 1836, nr 39, s. 306.
3 Polski Słownik Biograficzny, t. III, Kraków 1937, s. 229—230,
hasło: Ceptowski Karol.
4 T. I, Warszawa 1971, s. 301—302.
5 L. WILKOWA [w:] Dzieje Wielkopolski, t. II, Poznań 1973, s. 43.
6 Z. OSTROWSKA-KĘBŁOWSKA, Architektura pałacowa drugiej
połowy XVIII w. w Wielkopolsce, Poznań 1969, s. 204.
7 Ur. 1866 w Poznaniu, zm. 1942 w Krakowie. Był wnukiem Michała
Ceptowskiego. Zachowała się tylko kronika z 1926 r.
8 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu (cyt. dalej: WAPP)
akta miasta Poznania, sygn. 8880. s. 20, 1797 r.; — ibidem, sygn. 9765,
s. 41 i 42; — ibidem, Stadt-Feuer-Sozietat zu Posen, sygn. 862. s. 1—3
(il. 1). — Działalność sztukatorską Zópfa w Poznaniu potwierdza prze-
kaz źródłowy podający, że w połowie 1803 r. kierownictwo budowy pierw-
szego teatru na ówczesnym placu wilhelmowskim w Poznaniu zleciło
nastię rzeźbiarzy, których działalność przez cały wiek XIX zwią-
zana była z Poznaniem i Wielkopolską. Powyższe ustalenia
przejęła Zofia Ostrowska-Kębłowska, uważając że sztukator
Michał Ceptowicz jest synem Michała Zopfa z Brambergu.
Spolszczony zmienił nazwisko na Cept, Ceptowicz (jego syno-
wie używali nazwiska Ceptowski)...6.
Dla wyjaśnienia zawikłanych i niejasnych stosunków
zamiennych nazwisk Zópf-Ceptowicz-Ceptowski podjęliśmy
zadanie źródłowego opracowania tego zagadnienia.
Kronika rodzinna Ceptowskich spisana w latach 1901
i 1926 przez Stefana Ceptowskiego, nauczyciela w Poznaniu7,
wskazuje na pochodzenie rodziny od niejakiego Johanna Mi-
chaela Zópfa, urodzonego w Wessobrunn, który emigrował
z miejscowości Raisting w Górnej Bawarii pod Monachium
do Polski i ostatecznie osiedlił się w Poznaniu. Nasze poszu-
kiwania archiwalne potwierdziły tę tradycję (Aneks 1).
Sztukator Johann Michael Zópf (podpisywał się Michael
Zóbf lub Zóbft) pojawia się w źródłach archiwalnych miasta
Poznania z r. 1797 jako właściciel posesji ogrodowej na Półwsi
133 (obecnie ul. B. Krysiewicza 6)8. Tam też zamieszkiwali
i pracowali jego synowie urodzeni w Raistingu: Mathias vel
Michał, ur. 21 lutego 1765 r. i Kreszens vel Józef, ur. 24
sierpnia 1769 r., jako już spolszczeni Ceptowscy z rodzinami.
Kolejne długotrwałe nasze poszukiwania archiwalne ustaliły,
że droga Michała Zopfa vel Czefta vel Cepa, syna Johanna
Michaela Zópf(t)a, wiodła przez Pawłowice9, gdzie pracując
z przerwami w latach 1790-—95 zapewne z ojcem i z młodszym
bratem Józefem w pałacu Maksymiliana Mielżyńskiego
jemu i rzeźbiarzowi Jastrzembskiemu wykonanie prac rzeźbiarsko-sztuka
torskich dla ozdoby tego gmachu (H. EHRENBERG, Das Posener Theater
„Zeitschrift d. hist. Gesellschaft f. d. Provinz Posen” IX, 1894; — por.
Dzieje Wielkopolski, o.c., s. 33—35). Przyjąć jednak można, że prace
te zamiast sędziwego, 73-letniego ojca wykonał w dużej mierze w gipsstube
na Półwsi 133, syn Michał, od 8 lat spolszczony Ceptowski.Dalszy ostatni
ślad źródłowy, dotyczący tegoż chyba Jana Michała Zóbf(t)a, to zapis w
w księdze zmarłych k. św. Jana na Komandorii, rejestrujący pochówek
w dniu 13.XI.1807 r. zwłok Matiasa Sepfta sive Septowskiego, lat 78 (?),
zmarłego na Nowej Kolonii pod Nowym Młynem. Wiek zmarłego i miejsce
zgonu w okolicy Marynopola odpowiadają materiałom źródłowym rodziny
Zópfów i Ceptowskich. (Lib. mort. Eccl. S*’ Joannis, Posnaniae, 1795—
—1817, dies 13 novembr. 1807, Arch. Archidiec. w Poznaniu, cyt. dalej:
AA-Diec.P).
9 WAPP, Zesp. maj. Pawłowice, sygn. 718, s. 54, 1795; — ibidem,
sygn. 715, s. 43, 1790 (il. 2):— ibidem, sygn. 719, s. 48, 1795 (il. 3).
369