Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (39.1977)

JAN GHRANICKI
1906—1976


Dnia 11V1976 zmarł Jan Ghranicki historyk sztuki, jeden
z najwybitniejszych muzeologów w Polsce, działacz zasłużony
szczególnie dla Gdańska i Pomorza w najtrudniejszych latach
odbudowy kultury polskiej na tym teren je, twórca i wielo-
letni dyrektor Muzeum Pomorskiego, podniesionego następnie
do rangi Muzeum Narodowego.
Jan Ghranicki odbywał studia przed wojną w Krakowie
i następnie we Lwowie, gdzie też rozpoczynał pracę w muzeal-
nictwie. Po zakończeniu wojny objął dyrekturę Muzeum Po-
morskiego w Gdańsku, które wymagało odbudowy i organiza-
cji od podstaw, zarówno gmachu jak zbiorów i galerii. Jego

działalność zrosła się z historią tego muzeum, które stworzy
i prowadził przez lat dwadzieścia pięć, włączając się równo-
cześnie w życie kulturalne Pomorza i kraju. Brał udział w pra-
cach Komitetu Organizacyjnego Festiwalów Plastyki w Sopo-
cie, był członkiem Rady Naukowej Gdańskiej Biblioteki PAN,
Komisji dyplomowej PWSSP. Był także stałym członkiem
Rady Muzealnej i konserwatorskiej przy Ministrze kultury i
sztuki, uczestniczył w Zarządzie Głównym SHS jako założyciel
i prezes oddziału gdańskiego, brał udział w międzynarodowych
akcjach muzealnych, rewindykacji zabytków, zjazdach na-
ukowych, uczestniczył w pracach IGOM, pełnił funkcję polskie-
go przedstawiciela w Międzynarodowym Komitecie Muzeów
Sztuki Zdobniczej. Był doskonałym znawcą ceramiki świato-
wej, jego publikacje obejmują głównie ceramikę pomorską.
Kreśląc sylwetkę Jana Chranickiego trzeba ją widzieć
przede wszystkim na tle Muzeum Pomorskiego w kolejnych
fazach jego rozwoju. Budowa pomieszczeń i urządzeń, koncep-
cja muzeum i ekspozycji, gromadzenie zbiorów, organizacja
podopiecznych placówek kulturalnych na terenie Pomorza —
— były wynikiem ofiarnej pracy Dyrektora, w którą wkładał
całą energię, własne twórcze pomysły i wciąż pogłębianą
wiedzę.
Gmach przeznaczony na muzeum był zabytkową budowlą
gotyckiego klasztoru, która wymagała odbudowy i adaptacji.
Wznoszono stropy i ściany działowe, klatki schodowe, za-
kładano instalacje. Trzeba było -wyposażyć pracownie i maga-
zyny w odpowiednie urządzenia, sale wystawowe, w sprzęt
wystawienniczy. Pomieszczenia przeznaczone na galerię współ-
czesną budowano od nowa. Dyrektor pracował nad projektami
sal, stelażu i oświetlenia, czuwał nad wykonaniem każdego
szczegółu budowy i urządzeń.
Koncepcja muzeum polegała na zobrazo-waniu ,,klimatu
artystycznego” właściwego dla Gdańska i Pomorza w różnych
epokach historycznych. Wyodrębniona galeria malarstwa
polskiego XIX i XX w. miała prezentować dzieła artystów
z terenu całej Polski ze szczególnym uwzględnieniem tych, któ-
rzy po wojnie osiedlili się na Wybrzeżu.
Przedwojenne zbiory Muzeum gdańskiego częściowo oca-
lałe po wojnie powiększały się przez gromadzenie dzieł sztuki
pochodzących ze zrujnowanych budowli zabytkowych woj.
gdańskiego oraz drogą zakupów i depozytów. Prowadzono
konserwację rzemiosła artystycznego i obrazów w założonej
w tym celu muzealnej pracowni konserwatorskiej. W głównym
gmachu mieściły się zbiory sztuki: zabytki dawnej sztuki
pomorskiej od wczesnego gotyku do końca XVIII w., za-
bytki sztuki niderlandzkiej, krajów kulturowo związanych
z Pomorzem gdańskim, a także galeria malarstwa polskiego.
Ponadto z gromadzonych obiektów powstały działy: etnogra-
ficzny i archeologiczny, które umieszczono w oddzielnych bu-

110