DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Wokół wyposażenia graficznego druków słowiańskich Szwajpolta Fiola
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0236
EWA CHOJECKA
WOKÓŁ WYPOSAŻENIA GRAFICZNEGO DRUKÓW SŁOWIAŃSKICH
SZWAJPOLTA FIOŁA*
W obrębie procesu asymilowahla inspiracji idą-
cych ze sztuki bizantyńskiej w kręgu późnośrednio-
wiecznej Europy łacińskiej należałoby baczniej
przyjrzeć się zjawisku, na ogół mało rozpatrywane-
mu: pojawiających się na obszarze Bałkanów ii środ-
kowo-wschodniej Europy od końca XV w. ośrodków
drukarskich i związanej z nimi twórczości graficz-
nej. Na obszarze tego pogranicza pomiędzy sztuką
zachodnio-łacińską i wschodnią powstawały bowiem
w dziedzinie druków (inkunabułowych interesujące
zjawiska nawarstwiania się elementów bizantyńs-
kich, późnogotyckich, niekiedy także renesansowych.
Przykładowo wymienić tutaj należy bogatą deko-
rację druków mnicha Makarego z Cetinje (1494/5),
łączącą w jednym obrazie bujne, ornamentalne for-
my proweniencji weneckiej z wzorami figuralnymi
wywiedzionymi z serbskiego malarstwa ikonowego
i ściennego1, weneckie druki głagolickie końca XV
* Praca niniejsza w skróconej formie ukaże się w ,,Gu-
tenberg-Jahr buch”, Moguncja 1978 pt. Die graphlsche Am:
stattung von Inkunabeldrucken des Swelpolt Fioł in Kra-
kau. Wyjątek niniejszej rozprawy, dotyczący drzeworytu
Ukrzyżowania, referowany był na międzynarodowym sym-
pozjum organizowanym przez Uniwersytet w Halle w dniach
22—25 marca 1977 pt. Gesellschaftliche und kiinstlerische Be-
deutung des byzantinischen Kunsterportes fur die Ldnder
Mittel- und Osteuropas. Nadto fragmenty pracy przedsta-
wione zostały w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
w grudniu 1977 w referacie pt. Geneza artystyczna ilustra-
cji druków słowiańskich Szwajpolta Fioła.
1 S. RADOJCIĆ, Geschichte der serbischen Kunst, Ber-
lin 1969, s. 113—114; — D. MEDAKOVIĆ, Uber de kunstle-
rische Aussstattung der serbischen gedruckten Biicher des
XV—XVII Jahrhunderts („Gutenberg-Jahrbuch” 1956, s. 145—
—1953); — F. LESCHINKOHL, Serbische Druckerein im Zełt-
raum vom 16. bis zum 18. Jahrhundert („Gutenberg-Jahr-
buch” 1955, s. 140—141); — F. LESCHINKOHL, Ein Beltrag
zur ersten Druckerei Siidosteuropas („Gutenberg-Jahrbuch”
1954, s. 115—120).
2 RADOjClC, o.c., s. 114; — drukarnia Vukovića nie zo-
stała dotąd opracowana. — MEDAKOYIĆ, o.c., passim; —
w., wydania oficyny w Goraźde oraz Bożydara Vu-
kovića w Wenecji z początku XVI w., gdzie wpro-
wadzony został nieznany dotąd gatunek italo-bizan-
tyńskiego wyposażenia drzeworytniczego druków2, i
to zarówno wydań książkowych, jak i ulotnych3.
Do tego samego kręgu zaliczyć wypadnie ilustra-
cje z krakowskich druków słowiańskich Szwajpolta
Fioła, Czynnego tutaj do r. 1491. Mimo iż zabytki te
są najstarszymi przykładami inkunabułowej grafi-
ki książkowej w Polsce, nie zostały dotąd wyczer-
pująco opracowane, zaś dotychczasowe informacje
na ich temat wydają się niepełne i wymagające
miejscami sprosi o wabia. Zespół drzeworytów Fioła
obejmuje: wyobrażenie Ukrzyżowania, dużych roz-
miarów znak drukarski oraz 19 inicjałów i orna-
mentalną winietę (11. 1, 9—11).
Drzeworyt Ukrzyżowania znajduje się na odwro-
cie karty tytułowej Oktoicha, wydanego w r. 14914,
F. LESCHINKOHL, Venedlg, das Druckerzentrum serblscher
Biicher im Mittelalter („Gutenberg-Jahrbuch” 1957, s. 116
nn.); — D. MEDAKOYIĆ, Eine unbekannte Variante eines
serbischen Ktoechos aus dem Jahre 1537 („Gutenberg-Jahr-
buch” 1961, s. 129—135). — Wyjątek stanowi w zakresie dzia-
łalności drukarskiej specjalizującej się w wydawnictwach
słowiańsko-prawosławnych praska oficyna Franciszka Sko-
ryny, gdzie dekoracja graficzna utrzymana jest w stylu
renesansowym bez udziału wzorów wschodnich, por. [L.
BARAZNA], Graujwry Francyska Skaryny, Mińsk 1972, pas-
sim.
3 MEDAKOVIĆ, Eine unbekannte Variante eines serbi-
schen Oktoechos... o.c., s. 129.
4 Bibliograficzne zestawienie i opis wszystkich zacho-
wanych egzemplarzy Oktoicha przeprowadził E. NEMIROV-
SKIJ, Słauische Inkunabeln in kyrilllscher Schrift. Dle Ge-
schichte Ihrer Erforschung und die noch erhaltenen Exem-
płare (Beitrage zur Inkunabelkunde, III Folgę, t. 4, Berlin
1969, s. 83—87); — tenże, Die slaulschen Inkunabeln In
kyrilllscher Schrift. Beschrelbung (Beitrage zur Inkunabel-
kunde, HI Folgę, t. 6, Berlin 1975, s. 76—80); — obecnie za-
chowało się siedem zdefektowanych egzemplarzy Oktoicha.
223
WOKÓŁ WYPOSAŻENIA GRAFICZNEGO DRUKÓW SŁOWIAŃSKICH
SZWAJPOLTA FIOŁA*
W obrębie procesu asymilowahla inspiracji idą-
cych ze sztuki bizantyńskiej w kręgu późnośrednio-
wiecznej Europy łacińskiej należałoby baczniej
przyjrzeć się zjawisku, na ogół mało rozpatrywane-
mu: pojawiających się na obszarze Bałkanów ii środ-
kowo-wschodniej Europy od końca XV w. ośrodków
drukarskich i związanej z nimi twórczości graficz-
nej. Na obszarze tego pogranicza pomiędzy sztuką
zachodnio-łacińską i wschodnią powstawały bowiem
w dziedzinie druków (inkunabułowych interesujące
zjawiska nawarstwiania się elementów bizantyńs-
kich, późnogotyckich, niekiedy także renesansowych.
Przykładowo wymienić tutaj należy bogatą deko-
rację druków mnicha Makarego z Cetinje (1494/5),
łączącą w jednym obrazie bujne, ornamentalne for-
my proweniencji weneckiej z wzorami figuralnymi
wywiedzionymi z serbskiego malarstwa ikonowego
i ściennego1, weneckie druki głagolickie końca XV
* Praca niniejsza w skróconej formie ukaże się w ,,Gu-
tenberg-Jahr buch”, Moguncja 1978 pt. Die graphlsche Am:
stattung von Inkunabeldrucken des Swelpolt Fioł in Kra-
kau. Wyjątek niniejszej rozprawy, dotyczący drzeworytu
Ukrzyżowania, referowany był na międzynarodowym sym-
pozjum organizowanym przez Uniwersytet w Halle w dniach
22—25 marca 1977 pt. Gesellschaftliche und kiinstlerische Be-
deutung des byzantinischen Kunsterportes fur die Ldnder
Mittel- und Osteuropas. Nadto fragmenty pracy przedsta-
wione zostały w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk
w grudniu 1977 w referacie pt. Geneza artystyczna ilustra-
cji druków słowiańskich Szwajpolta Fioła.
1 S. RADOJCIĆ, Geschichte der serbischen Kunst, Ber-
lin 1969, s. 113—114; — D. MEDAKOVIĆ, Uber de kunstle-
rische Aussstattung der serbischen gedruckten Biicher des
XV—XVII Jahrhunderts („Gutenberg-Jahrbuch” 1956, s. 145—
—1953); — F. LESCHINKOHL, Serbische Druckerein im Zełt-
raum vom 16. bis zum 18. Jahrhundert („Gutenberg-Jahr-
buch” 1955, s. 140—141); — F. LESCHINKOHL, Ein Beltrag
zur ersten Druckerei Siidosteuropas („Gutenberg-Jahrbuch”
1954, s. 115—120).
2 RADOjClC, o.c., s. 114; — drukarnia Vukovića nie zo-
stała dotąd opracowana. — MEDAKOYIĆ, o.c., passim; —
w., wydania oficyny w Goraźde oraz Bożydara Vu-
kovića w Wenecji z początku XVI w., gdzie wpro-
wadzony został nieznany dotąd gatunek italo-bizan-
tyńskiego wyposażenia drzeworytniczego druków2, i
to zarówno wydań książkowych, jak i ulotnych3.
Do tego samego kręgu zaliczyć wypadnie ilustra-
cje z krakowskich druków słowiańskich Szwajpolta
Fioła, Czynnego tutaj do r. 1491. Mimo iż zabytki te
są najstarszymi przykładami inkunabułowej grafi-
ki książkowej w Polsce, nie zostały dotąd wyczer-
pująco opracowane, zaś dotychczasowe informacje
na ich temat wydają się niepełne i wymagające
miejscami sprosi o wabia. Zespół drzeworytów Fioła
obejmuje: wyobrażenie Ukrzyżowania, dużych roz-
miarów znak drukarski oraz 19 inicjałów i orna-
mentalną winietę (11. 1, 9—11).
Drzeworyt Ukrzyżowania znajduje się na odwro-
cie karty tytułowej Oktoicha, wydanego w r. 14914,
F. LESCHINKOHL, Venedlg, das Druckerzentrum serblscher
Biicher im Mittelalter („Gutenberg-Jahrbuch” 1957, s. 116
nn.); — D. MEDAKOYIĆ, Eine unbekannte Variante eines
serbischen Ktoechos aus dem Jahre 1537 („Gutenberg-Jahr-
buch” 1961, s. 129—135). — Wyjątek stanowi w zakresie dzia-
łalności drukarskiej specjalizującej się w wydawnictwach
słowiańsko-prawosławnych praska oficyna Franciszka Sko-
ryny, gdzie dekoracja graficzna utrzymana jest w stylu
renesansowym bez udziału wzorów wschodnich, por. [L.
BARAZNA], Graujwry Francyska Skaryny, Mińsk 1972, pas-
sim.
3 MEDAKOVIĆ, Eine unbekannte Variante eines serbi-
schen Oktoechos... o.c., s. 129.
4 Bibliograficzne zestawienie i opis wszystkich zacho-
wanych egzemplarzy Oktoicha przeprowadził E. NEMIROV-
SKIJ, Słauische Inkunabeln in kyrilllscher Schrift. Dle Ge-
schichte Ihrer Erforschung und die noch erhaltenen Exem-
płare (Beitrage zur Inkunabelkunde, III Folgę, t. 4, Berlin
1969, s. 83—87); — tenże, Die slaulschen Inkunabeln In
kyrilllscher Schrift. Beschrelbung (Beitrage zur Inkunabel-
kunde, HI Folgę, t. 6, Berlin 1975, s. 76—80); — obecnie za-
chowało się siedem zdefektowanych egzemplarzy Oktoicha.
223