Zitierlink:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0018
JERZY MIZIOŁEK
II. 13. Rekonstrukcja mozaik w Hagios Gcorgios w Salonikach. Repr. mg Sotiriou.
mentem wyobrażeń Solis Invicti. Występował jednak nie tylko
w przedstawieniach tego bóstwa, ale także np. w wyobraże-
niacli personifikacji Prowincji i miast99. Pojawia się również
w sztuce chrześcijańskiej, np. w scenach Wskrzeszenia Łazarza
(katakumby Kaliksta)100, Nauczania (S. Aquilino)101, Traditio
Legis (o czym niżej). Czy wobec tego w obrazie Chrystusa
w Salonikach widzieć należy związek z symboliką solarną?
Zdają się na to wskazywać jeszcze inne, nie dostrzeżone dotąd
w tym przedstawieniu, elementy.
Źródeł artystycznych on awianego obrazu szukać należy
nie tylko w wyobrażeniach Apollina i późnoantycznego Solis
Invicti, ale przede wszystkim w przedstawieniacli greckiego
Heliosa, które zresztą, jak można przypuszczać, były naśla-
dowane w wizerunkach Słońca w czasach rzymskich102.
Najważniejszym ośrodkiem kultu Słońca w Grecji była
wyspa Rodos, dla której Lizyp wykonał tak słynną w staro-
żytności grupę rzeźbiarską — Kwadrygę Heliosa103. Jeszcze
bardziej znanym dziełem ukazującym boga światła był
odlany przez Charesa z Lindos około 290 r. przed Chr. tzw.
Kolos rodyjski, który stał się nowym typem ikonograficznym
Heliosa w formie wohio stojącej statuy104. Ikonografia Kolo-
sa, pomimo licznych studiów, jakie mu poświęcono, nie jest
wciąż w wielu punktach wyjaśniona. Właściwie zupełnie
pewne jest tylko to, że ukazany był w pozycji stojącej. Istnieją
wszakże racjonalne hipotezy głoszące, że trzymał w lewej ręce
włócznię lub berło i był przyodziany w długi himation spły-
wający z pleców do ziemi105. Jest też prawdopodobne, że
wznosił do góry prawą rękę106. Mniej lub bardziej wierne — jak
w podanym opisie - — ■ wyobrażenia Kolosa pojawiać się będą
w sztuce aż po czasy późnego antyku. Jak sugeruje Zofia
Sztetyłło, już w III w. przed Chr., lub na początku następnego,
garncarz z Synopy nad Morzem Czarnym stemplował swoje
naczynia pieczęcią z wizerunkiem Heliosa z podniesioną do
góry szerokim gestem prawicą i lewą zgiętą w łokciu i opusz-
czoną wzdłuż korpusu (il. I5)107. Świetnego przykładu przed-
stawienia tego bóstwa, a nadto jeszcze bliższego podanemu
12
II. 13. Rekonstrukcja mozaik w Hagios Gcorgios w Salonikach. Repr. mg Sotiriou.
mentem wyobrażeń Solis Invicti. Występował jednak nie tylko
w przedstawieniach tego bóstwa, ale także np. w wyobraże-
niacli personifikacji Prowincji i miast99. Pojawia się również
w sztuce chrześcijańskiej, np. w scenach Wskrzeszenia Łazarza
(katakumby Kaliksta)100, Nauczania (S. Aquilino)101, Traditio
Legis (o czym niżej). Czy wobec tego w obrazie Chrystusa
w Salonikach widzieć należy związek z symboliką solarną?
Zdają się na to wskazywać jeszcze inne, nie dostrzeżone dotąd
w tym przedstawieniu, elementy.
Źródeł artystycznych on awianego obrazu szukać należy
nie tylko w wyobrażeniach Apollina i późnoantycznego Solis
Invicti, ale przede wszystkim w przedstawieniacli greckiego
Heliosa, które zresztą, jak można przypuszczać, były naśla-
dowane w wizerunkach Słońca w czasach rzymskich102.
Najważniejszym ośrodkiem kultu Słońca w Grecji była
wyspa Rodos, dla której Lizyp wykonał tak słynną w staro-
żytności grupę rzeźbiarską — Kwadrygę Heliosa103. Jeszcze
bardziej znanym dziełem ukazującym boga światła był
odlany przez Charesa z Lindos około 290 r. przed Chr. tzw.
Kolos rodyjski, który stał się nowym typem ikonograficznym
Heliosa w formie wohio stojącej statuy104. Ikonografia Kolo-
sa, pomimo licznych studiów, jakie mu poświęcono, nie jest
wciąż w wielu punktach wyjaśniona. Właściwie zupełnie
pewne jest tylko to, że ukazany był w pozycji stojącej. Istnieją
wszakże racjonalne hipotezy głoszące, że trzymał w lewej ręce
włócznię lub berło i był przyodziany w długi himation spły-
wający z pleców do ziemi105. Jest też prawdopodobne, że
wznosił do góry prawą rękę106. Mniej lub bardziej wierne — jak
w podanym opisie - — ■ wyobrażenia Kolosa pojawiać się będą
w sztuce aż po czasy późnego antyku. Jak sugeruje Zofia
Sztetyłło, już w III w. przed Chr., lub na początku następnego,
garncarz z Synopy nad Morzem Czarnym stemplował swoje
naczynia pieczęcią z wizerunkiem Heliosa z podniesioną do
góry szerokim gestem prawicą i lewą zgiętą w łokciu i opusz-
czoną wzdłuż korpusu (il. I5)107. Świetnego przykładu przed-
stawienia tego bóstwa, a nadto jeszcze bliższego podanemu
12