Zitierlink:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0026
JERZY MIZIOŁEK
II. 25. Hołd Starców apokaliptycznych, miniatura w Beatusie
z San Milian de Cogolla, Academia w Madrycie. Repr. wg
J. Williams, Manuscrits espagnols..., New York 1977.
II. 26. Rysunek wyk. dla Peiresca w manuskrypcie z 1791,
Bibl. Miejska w Carpentras. Repr. wg Stephany'ego.
stauracji mozaik po pożarze w 1234 r.157 Pierwotnie obiektem
adoracji Starców miał być, usunięty w czasie prac związanych
z zawieszaniem świecznika lub podczas restauracji, apokalip-
tyczny Baranek ukazany w emanującym promienie medalionie
w centrum kopuły. Za tezą tą miał przemawiać fakt, że
pallium pluviale, w które odziany jest Chrystus na rysunku
w dziele Ciampiniego, nie pojawia się w sztuce przed XI w.,
jak i to, że tron, na którym siedzi, nie jest karoliński a romań-
ski. Przedstawienie Baranka mistycznego, nie zaś Chrystusa
w majestacie, spowodowane było oddziaływaniem ikono-
klazmu. Do mozaik akwizgrańskich mają nawiązywać wy-
obrażenia Hołdu Starców z Barankiem umieszczonym w pro-
mienistym clipeusie w Ewangeliarzu z Soissons i w Beatusie
z San Milian de Cogolla. Wiernym zaś ich naśladownictwem
jest przedstawienie w Złotym Kodeksie Karola Łysego, czyli
Ewangeliarzu z opactwa Św. Emmerama w Ratyzbonie
(Staatsbibliothek, Monachium), w którym scena Hołdu
z Barankiem w clipeusie i Starcami wstającymi ze swych
tronów i podnoszącymi w górę korony-ujęta w okrąg-podobna
jest do kompozycji w kopule (il. 28)158.
Teza Schnitzlera skrytykowana została przez znawców
sztuki karolińskiej, m.in. Huberta Schrade159 i Wolfganga
Grapo160, którzy odrzucili rzekomy wpływ koncepcji ikono-
kłastycznych na sztukę cesarstwa karolińskiego około 800 r.
Nadto Schrade zauważył, że romańskie elementy w przedsta-
wieniu Chrystusa, a więc pallium pluviale i tron mogły ulec
przeróbkom w XII lub XIII w. Szereg jednak badaczy sztuki
średniowiecznej, np. Peter Bloch161, Yves Christe162 i Chris-
tian Beutler163, tezę Schnitzlera zaakceptowało. Od czasu
dyskusji nad tą tezą w literaturze podaje się, że w kopule
akwizgrańskiej ukazany był Chrystus na tronie bądź Baranek
w centralnie usytuowanym medalionie164.
Chociaż problem omawianych mozaik trudny jest wciąż
do jednoznacznego wyjaśnienia, to jednak wydaje się, że
umieszczona w centrum kopuły promienista mandorla musiała
zawierać jakieś wyobrażenie, i że był nim zapewne Ba-
ranek165.
Ale czy nie było możliwe, by zarówno przedstawienie
Baranka, jak i Chrystusa na tronie występowało w pierwotnym
programie? Taką możliwość sugeruje wspomniana scena
20
II. 25. Hołd Starców apokaliptycznych, miniatura w Beatusie
z San Milian de Cogolla, Academia w Madrycie. Repr. wg
J. Williams, Manuscrits espagnols..., New York 1977.
II. 26. Rysunek wyk. dla Peiresca w manuskrypcie z 1791,
Bibl. Miejska w Carpentras. Repr. wg Stephany'ego.
stauracji mozaik po pożarze w 1234 r.157 Pierwotnie obiektem
adoracji Starców miał być, usunięty w czasie prac związanych
z zawieszaniem świecznika lub podczas restauracji, apokalip-
tyczny Baranek ukazany w emanującym promienie medalionie
w centrum kopuły. Za tezą tą miał przemawiać fakt, że
pallium pluviale, w które odziany jest Chrystus na rysunku
w dziele Ciampiniego, nie pojawia się w sztuce przed XI w.,
jak i to, że tron, na którym siedzi, nie jest karoliński a romań-
ski. Przedstawienie Baranka mistycznego, nie zaś Chrystusa
w majestacie, spowodowane było oddziaływaniem ikono-
klazmu. Do mozaik akwizgrańskich mają nawiązywać wy-
obrażenia Hołdu Starców z Barankiem umieszczonym w pro-
mienistym clipeusie w Ewangeliarzu z Soissons i w Beatusie
z San Milian de Cogolla. Wiernym zaś ich naśladownictwem
jest przedstawienie w Złotym Kodeksie Karola Łysego, czyli
Ewangeliarzu z opactwa Św. Emmerama w Ratyzbonie
(Staatsbibliothek, Monachium), w którym scena Hołdu
z Barankiem w clipeusie i Starcami wstającymi ze swych
tronów i podnoszącymi w górę korony-ujęta w okrąg-podobna
jest do kompozycji w kopule (il. 28)158.
Teza Schnitzlera skrytykowana została przez znawców
sztuki karolińskiej, m.in. Huberta Schrade159 i Wolfganga
Grapo160, którzy odrzucili rzekomy wpływ koncepcji ikono-
kłastycznych na sztukę cesarstwa karolińskiego około 800 r.
Nadto Schrade zauważył, że romańskie elementy w przedsta-
wieniu Chrystusa, a więc pallium pluviale i tron mogły ulec
przeróbkom w XII lub XIII w. Szereg jednak badaczy sztuki
średniowiecznej, np. Peter Bloch161, Yves Christe162 i Chris-
tian Beutler163, tezę Schnitzlera zaakceptowało. Od czasu
dyskusji nad tą tezą w literaturze podaje się, że w kopule
akwizgrańskiej ukazany był Chrystus na tronie bądź Baranek
w centralnie usytuowanym medalionie164.
Chociaż problem omawianych mozaik trudny jest wciąż
do jednoznacznego wyjaśnienia, to jednak wydaje się, że
umieszczona w centrum kopuły promienista mandorla musiała
zawierać jakieś wyobrażenie, i że był nim zapewne Ba-
ranek165.
Ale czy nie było możliwe, by zarówno przedstawienie
Baranka, jak i Chrystusa na tronie występowało w pierwotnym
programie? Taką możliwość sugeruje wspomniana scena
20