Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0032
JERZY MIZIOŁEK
bazyliki watykańskiej ku promienistej tarczy kosmicznego
słońca.
W podsumowaniu przedstawionych w tym artykule roz-
ważań, stwierdzić można, że sceny Powtórnego Przyjścia Syna
Człowieczego, w których występują związki z symboliką so-
larną należeć mogły do bardziej rozpowszechnionych tematów
sztuki pierwszego tysiąclecia. Nie łatwo wciąż jednak odpo-
wiedzieć na pytanie czy przedstawienia te powstały, by
przeciwstawić się pogańskiej idolatrii, czy dlatego, że zna-
komicie obrazowały ideę Chrystusa jako światłości świata
i wprowadzały jednocześnie w misterium Jego boskości.
Można jednak przypuszczać, że chodziło zarówno o pierwszy,
jak i drugi aspekt. Sądzić też można wreszcie, że wyobrażenia
Chrystusa jako Słońca w Drugim Przyjściu zyskały taką
popularność, gdyż uświadamiały piękną prawdę, że po śmierci
Sprawiedliwi świecić będą jak słońce (Mat., 13, 43). Zdają się
to poświadczać Komentarze do Apokalipsy Prymazjusza
z Hadrumentum i Alcuina, którzy odwołują się do tej obiet-
nicy omawiając znany passus Janowej Księgi Objawienia
(1, 16): a oblicze jego jak słońce...204
Kraków, Uniwersytet, Instytut Historii Sztuki
Postscriptum
Już po redakcyjnym opracowaniu tego artykułu udało
się odnaleźć kilka tekstów, które zdają się umacniać propo-
nowaną tu solarną interpretację mozaiki w S. Paolo fuori
le mura. Św. Hieronim w komentarzu do słów proroctwa
Izajasza (60, 19-—20): Nie będzie u ciebie więcej słońce świat-
łością... ale będzie tobie Pan światłością wieczną... Nie zajdzie
więcej słońce twoje... bo Pan będzie tobie światłością wieczną
i skończą się dni smutku twego..., napisał: Et hoc capitulo
cogimur omnia quae dicta sunt et dicenda, ad ultimum referre
tempus. Quando caelo terrague transeuntibus, solis ac lunae
cessabit officium. Et erit Dominus ipse lumen perpetuum...
Quibus breuiter respondendum est, quod pseudo prophetis
et peccatoribus sol occidit meridie, et e contrario timentibus
Dominum oritur sol iustitiae (cyt. wg Hieronymus Opera
Corpus Christianorum 73 A, Opera Ezegetica 2,2, Turnho ti
1963, s. 704). Por. też tekst Św. Augustyna (De Ciritate Dei,
XX, 27): Gdy chodzi o odróżnienie nagród i kar, oddzielające
sprawiedliwych od niesprawiedliwych, a pod naszym słońcem
w tym marnym życiu nie dające się zobaczyć, to kiedy pod słońcem
sprawiedliwości w objawieniu przyszłego życia stanie się jasne,
wtedy też niewątpliwie nastąpi sąd jakiego nigdy przedtem
nie bylo) cyt. wg Św. AUGUSTYN, O Państwie Bożym.
Przeł. W. Kornatowski, t. II, Warszawa 1977, s. 494).
Największe bodaj znaczenie dla prowadzonych tu poszu-
kiwań ma fragment Komentarza do Apokalipsy (I, 4) Pry-
mazjusza z Hadrumentum, który choć tworzył w VI w.
opierał się na, zaginionym obecnie, Komentarzu do Apokalipsy
Tykoniusza (IV w.). Tekst Prymazjusza (Patrologia Latina
68, szp. 814) jest następujący: ...ecce vidi thronum positum
in caelo, et super thronum sedentem... Et arcus, inguit, erat
in circuiti throni, similis risui smaragdino. Arcus, guoniam
post diluuium securtitatis praecessit iudicio, nunc Ecclesiae
ad propitiandum Deum connenietur aptatur. Nam cum nubes
imbriferae splendore solis fuerint radiatae, arcus speciem
reddunt, ad cujus comparationem cum sanctorum animae
Sole justitiae, guod est Christus, fuerint illustratae, eorum
intercessu Dininitas propitiari dignatur. Et in circuitiu throni,
sedilia niginti guattor, in quibus seniores sedentes erant viginti
guattor, circumamicti veste alba. Zob. również interesujący
tekst Tykoniusza w jego Liber de septem regulis (Regula
VII — Patrologia Latina, 18, Szp. 57—58), w którym Chrys-
tus nazwany jest Słońcem wiecznym.
26
bazyliki watykańskiej ku promienistej tarczy kosmicznego
słońca.
W podsumowaniu przedstawionych w tym artykule roz-
ważań, stwierdzić można, że sceny Powtórnego Przyjścia Syna
Człowieczego, w których występują związki z symboliką so-
larną należeć mogły do bardziej rozpowszechnionych tematów
sztuki pierwszego tysiąclecia. Nie łatwo wciąż jednak odpo-
wiedzieć na pytanie czy przedstawienia te powstały, by
przeciwstawić się pogańskiej idolatrii, czy dlatego, że zna-
komicie obrazowały ideę Chrystusa jako światłości świata
i wprowadzały jednocześnie w misterium Jego boskości.
Można jednak przypuszczać, że chodziło zarówno o pierwszy,
jak i drugi aspekt. Sądzić też można wreszcie, że wyobrażenia
Chrystusa jako Słońca w Drugim Przyjściu zyskały taką
popularność, gdyż uświadamiały piękną prawdę, że po śmierci
Sprawiedliwi świecić będą jak słońce (Mat., 13, 43). Zdają się
to poświadczać Komentarze do Apokalipsy Prymazjusza
z Hadrumentum i Alcuina, którzy odwołują się do tej obiet-
nicy omawiając znany passus Janowej Księgi Objawienia
(1, 16): a oblicze jego jak słońce...204
Kraków, Uniwersytet, Instytut Historii Sztuki
Postscriptum
Już po redakcyjnym opracowaniu tego artykułu udało
się odnaleźć kilka tekstów, które zdają się umacniać propo-
nowaną tu solarną interpretację mozaiki w S. Paolo fuori
le mura. Św. Hieronim w komentarzu do słów proroctwa
Izajasza (60, 19-—20): Nie będzie u ciebie więcej słońce świat-
łością... ale będzie tobie Pan światłością wieczną... Nie zajdzie
więcej słońce twoje... bo Pan będzie tobie światłością wieczną
i skończą się dni smutku twego..., napisał: Et hoc capitulo
cogimur omnia quae dicta sunt et dicenda, ad ultimum referre
tempus. Quando caelo terrague transeuntibus, solis ac lunae
cessabit officium. Et erit Dominus ipse lumen perpetuum...
Quibus breuiter respondendum est, quod pseudo prophetis
et peccatoribus sol occidit meridie, et e contrario timentibus
Dominum oritur sol iustitiae (cyt. wg Hieronymus Opera
Corpus Christianorum 73 A, Opera Ezegetica 2,2, Turnho ti
1963, s. 704). Por. też tekst Św. Augustyna (De Ciritate Dei,
XX, 27): Gdy chodzi o odróżnienie nagród i kar, oddzielające
sprawiedliwych od niesprawiedliwych, a pod naszym słońcem
w tym marnym życiu nie dające się zobaczyć, to kiedy pod słońcem
sprawiedliwości w objawieniu przyszłego życia stanie się jasne,
wtedy też niewątpliwie nastąpi sąd jakiego nigdy przedtem
nie bylo) cyt. wg Św. AUGUSTYN, O Państwie Bożym.
Przeł. W. Kornatowski, t. II, Warszawa 1977, s. 494).
Największe bodaj znaczenie dla prowadzonych tu poszu-
kiwań ma fragment Komentarza do Apokalipsy (I, 4) Pry-
mazjusza z Hadrumentum, który choć tworzył w VI w.
opierał się na, zaginionym obecnie, Komentarzu do Apokalipsy
Tykoniusza (IV w.). Tekst Prymazjusza (Patrologia Latina
68, szp. 814) jest następujący: ...ecce vidi thronum positum
in caelo, et super thronum sedentem... Et arcus, inguit, erat
in circuiti throni, similis risui smaragdino. Arcus, guoniam
post diluuium securtitatis praecessit iudicio, nunc Ecclesiae
ad propitiandum Deum connenietur aptatur. Nam cum nubes
imbriferae splendore solis fuerint radiatae, arcus speciem
reddunt, ad cujus comparationem cum sanctorum animae
Sole justitiae, guod est Christus, fuerint illustratae, eorum
intercessu Dininitas propitiari dignatur. Et in circuitiu throni,
sedilia niginti guattor, in quibus seniores sedentes erant viginti
guattor, circumamicti veste alba. Zob. również interesujący
tekst Tykoniusza w jego Liber de septem regulis (Regula
VII — Patrologia Latina, 18, Szp. 57—58), w którym Chrys-
tus nazwany jest Słońcem wiecznym.
26