Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0162
IZABELLA GALICKA
II. 25. Tarczyn, kościół paraf., sklepienie, 1 tercja X VI w.
Fot. S. Deptuszewski.
II. 26. Krysie, kościół paraf., wspornik sklepienia, ok. 1481.
Fot. W. Rogaliński.
wieszonym na konsolce. W dwułucznych wnękach, zamknię-
tych najczęściej półkoliście (ale i ostrołukowo), sytuowano
portale wiodące z prezbiterium do zakrystii49. Wnęki zam-
knięte półkolistym trójłuczem obramiają portale wejściowe
— • główne lub boczne50. Spotykamy również portale w po-
jedynczych wnękach, znacznie wyższych od otworu wejścia,
zwieńczonych ostrołukowo, półkoliście lub prostokątnie51.
Unikalną formą jest portal zamknięty lukiem kotarowym
w kaplicy kościoła pobenedyktyńskiego w Szczepankowie.
W tymże kościele w portalu prowadzącym do zakrystii wy-
stępuje wnęka o luku w ośli grzbiet, rzadko stosowana na
Mazowszu w 1 poł. wieku XVI52. Obie te formy zaczerpnięte
są z architektury Pomorza i Wielkopolski.
W kilku kościołach mazowieckich znajdują się importo-
wane portale wykonane z piaskowca. Naśladownictwem
„wielkopolskich" portali z tzw. kamienicy książąt mazowiec-
kich w Warszawie są uproszczone prostokątne portale w koś-
ciele w Sierzchowych, w obramieniach z krzyżujących się
lasek. Znacznie bardziej prymitywny jest piaskowcowy portal
z wieku XV o formie siodłowej w kościele w Miszewie Muro-
wanym. Natomiast w tzw. portalu opata Kuli z 1529 r.
w klasztorze czerwińskim nastąpiła fuzja późnogotyckich
form obramienia z renesansowym nadprożem.
Okna — najczęściej przekształcane w późniejszych wiekach
w celu powiększenia — zwieńczone bywały ostrołukowo lub
półkoliście, a obramienia fazowane lub profilowane.
Ważnym elementem zdobniczym są wnęki — płytkie
i głębokie, zwieńczone ostrołukowo, półkoliście, dwulucznie
lub zwielokrotnionymi lukami nadwieszonymi na konsolkach.
Rozczłonkowują one zarówno elewacje, jak ściany wewnętrzne
kościołów. We wnętrzu przeznaczono bywały m.in. na sedilia,
a także traktowane jako obramienia polichromii53. Wnęki
i okna były również elementami służącymi do dekoracyjnych
rozwiązań elewacji, zwłaszcza krótszych. Na Mazowszu sto-
sowano rodzaj „triady", złożonej z wysokiego okna lub wnęki
pośrodku, flankowanych dwiema niższymi wnękami albo
oknami54. Ten system wskazuje wyraźnie na Ziemię Cheł-
mińską i Warmię jako na obszar inspiracji czy zapożyczenia.
156
II. 25. Tarczyn, kościół paraf., sklepienie, 1 tercja X VI w.
Fot. S. Deptuszewski.
II. 26. Krysie, kościół paraf., wspornik sklepienia, ok. 1481.
Fot. W. Rogaliński.
wieszonym na konsolce. W dwułucznych wnękach, zamknię-
tych najczęściej półkoliście (ale i ostrołukowo), sytuowano
portale wiodące z prezbiterium do zakrystii49. Wnęki zam-
knięte półkolistym trójłuczem obramiają portale wejściowe
— • główne lub boczne50. Spotykamy również portale w po-
jedynczych wnękach, znacznie wyższych od otworu wejścia,
zwieńczonych ostrołukowo, półkoliście lub prostokątnie51.
Unikalną formą jest portal zamknięty lukiem kotarowym
w kaplicy kościoła pobenedyktyńskiego w Szczepankowie.
W tymże kościele w portalu prowadzącym do zakrystii wy-
stępuje wnęka o luku w ośli grzbiet, rzadko stosowana na
Mazowszu w 1 poł. wieku XVI52. Obie te formy zaczerpnięte
są z architektury Pomorza i Wielkopolski.
W kilku kościołach mazowieckich znajdują się importo-
wane portale wykonane z piaskowca. Naśladownictwem
„wielkopolskich" portali z tzw. kamienicy książąt mazowiec-
kich w Warszawie są uproszczone prostokątne portale w koś-
ciele w Sierzchowych, w obramieniach z krzyżujących się
lasek. Znacznie bardziej prymitywny jest piaskowcowy portal
z wieku XV o formie siodłowej w kościele w Miszewie Muro-
wanym. Natomiast w tzw. portalu opata Kuli z 1529 r.
w klasztorze czerwińskim nastąpiła fuzja późnogotyckich
form obramienia z renesansowym nadprożem.
Okna — najczęściej przekształcane w późniejszych wiekach
w celu powiększenia — zwieńczone bywały ostrołukowo lub
półkoliście, a obramienia fazowane lub profilowane.
Ważnym elementem zdobniczym są wnęki — płytkie
i głębokie, zwieńczone ostrołukowo, półkoliście, dwulucznie
lub zwielokrotnionymi lukami nadwieszonymi na konsolkach.
Rozczłonkowują one zarówno elewacje, jak ściany wewnętrzne
kościołów. We wnętrzu przeznaczono bywały m.in. na sedilia,
a także traktowane jako obramienia polichromii53. Wnęki
i okna były również elementami służącymi do dekoracyjnych
rozwiązań elewacji, zwłaszcza krótszych. Na Mazowszu sto-
sowano rodzaj „triady", złożonej z wysokiego okna lub wnęki
pośrodku, flankowanych dwiema niższymi wnękami albo
oknami54. Ten system wskazuje wyraźnie na Ziemię Cheł-
mińską i Warmię jako na obszar inspiracji czy zapożyczenia.
156