Citation link:
https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bhs1987/0229
LISTY DO REDAKCJI
LIST DO REDAKCJI W SPRAWIE DIALOGÓW RZYMSKICH FRANCISCA DE HOLLANDA
Ukazał się drugi tom cennej antologii tekstów zebranych
przez Jana Białostockiego pt. Teoretycy, pisarze i artyści
o sztuce 1500—1600 (Warszawa 1985). Zasługuje ona na obszer-
ne omówienie, zanim jednak to nastąpi pragnę zwrócić uwagę
na pewien szczegół bibliografii Michała Anioła, osobiście mnie
interesujący. Chodzi o Dialogi Rzymskie Francisca de Hollan-
dy. Autor antologii wymieniając badaczy, którzy odmawiali
wszelkiej wartości źródłowej Dialogom pisze co ' następuje:
Ostatnio D. Summers (1972 i 1981) zajmuje roztropne stano-
wisko krytyczne, dostrzegając możność uznania wielu wypowiedzi
za autentyczne, widząc jednak również stronniczość F. de Hollan-
dy (s. 193). Wydaje mi się, że stanowisko Summersa wobec
Dialogow zostało w tej wypowiedzi mocno zneutralizowane.
Summers bowiem (Michelangelo and the Language of Art,
Princeton 1981) pisze wyraźnie we wstępie do swej książki,
że jego głównym i najważniejszym źródłom były właśnie
Dialogi Rzymskie. Zwraca uwagę, że Dialogi powstały wcześ-
niej niż teksty Vasariego, Condiviego i Vincenza Danti, a to
wskazuje na fakt, że przedstawione tam myśli pochodzą z ja-
kiegoś trzeciego źródła, którym były prawdopodobnie idee
samego Michała Anioła (s. 26) i o rezultatach swych badań nad
Dialogami pisze: It will become elear that I consider them
a good source, ij they are properly read (s. 27). Oczywiście
Summers w swej liczącej 626 stron książce korzysta z ogromnej
ilości źródeł, także pośrednich, pomocnych w poznaniu po-
glądów Michała Anioła. Jednak widoczne jest, że Dialogi
traktuje jako źródło szczególnej wagi. Już z samego indeksu
książki widać, że autorem na którego Summers najczęściej
się powołuje jest Francisco de Hollanda. Ale suche zestawienie
indeksu nie daje pojęcia o tym, jak wysoko ocenia Summers
wiarygodność przekazu portugalskiego malarza (s. 508, nota
26;s. 510, nota 9; s. 519, nota 49; s. 526, nota 35). Przytacza
z niego długie fragmenty w przekładzie angielskim, wtrącając
ustępy w oryginale portugalskim (s. 134—138, s. 166, s. 222—
223, s. 225—227, s. 231), a ślad myśli Michała Anioła odczy-
tuje też w innym dziele de Hollandy De Pintura antigua.
W nocie 60 (na str. 466) Summers omawia bardziej szczegó-
łowo głosy historyków odmawiających „autentyczności"
Dialogom, a wymienia też tych, których opinia nie była tale
surowa (Schlosser, De Tolnay, Battisti). Podkreśla, jak gwał-
townie atakowany był RJ, Cleraents uznający Dialogi za
główne źródło do poznania myśli Michała Anioła o sztuce.
Pisze też m.in. Rzepińska (Contributo ai Dialoghi Romani
di Fr. de Hollanda, 1960) argues for the essential authenticity
of the dialogues, and to my mind correctly dismisses the argu-
ment, made by nirtually all the critics of the Dialogos, that any
ideas not utterly freshly minted cannot be attributed to Michel-
angelo. Such an argument is based upon a hyper-Romantic
assumption about artistic personality which is validated neither
by Michelangelo's art nor by his poetry (ibidem). Ten mój
artykulik, publikowany w „Commentari" ćwierć wieku ternu,
wymienia również Jan Białostocki w swej antologii. Ale
pomija jego wersję polską pt. Polacy pierwszymi wydawcami
Dialogów rzymskich Francisco de Hollanda, wygłoszoną na
sesji rocznicowej Michała Anioła w r. 1964, a drukowaną
w „Biuletynie Historii Sztuki" (1966, nr 3/4). Wówczas
właśnie omówiłam przekład francuski Dialogów zlecony przez
Atanazego Raczyńskiego oraz zasygnalizowałam znalezienie
zapomnianej i rzadkiej broszury Lucjana Siemieńskiego:
Kartka z dziejów sztuki i poezji oraz Franciszka d'Ollanda
rzecz o malarstwie z r. 1549, Żytomierz 1860. Miło mi, że Jan
Białostocki przytoczył w swej antologii właśnie przekład
Siemieńskiego i że uznał go za swoistą rewelację w polskiej
literaturze o sztuce (s. 193).
Maria Rzepińska
W artykule Pozycja Torunia w polskiej sztuce złotniczej
[w:] Sztuka Torunia i Ziemi Chełmińskiej 1233—1815. War-
szawa—Poznań—Toruń 1986 autor - — - Jan Samek — podaje
w przypisie (s. 211) informację o złotnikach augsburskich
i gdańskich, twórcach srebrnej rzeźby ołtarza w kaplicy
Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze. Otóż, czego
doc. dr hab. Jan Samek nie zechciał zauważyć, odkrycia cech
imiennych i miejskich na srebrnych figurach z ołtarza oraz
właściwej ich atrybucji dokonał kurator Zbiorów Sztuki na
Jasnej Górze, historyk sztuki o. mgr Jan Golonka. Dotychczas
bowiem sądzono, że jedynym autorem srebrnej dekoracji
był Jan Christian Bierpfaff, serwitor dynastii Wazów.
O. Jan Golonka po raz pierwszy ujawnił tę naukową sen-
sację w maju 1985 r. na seminarium doktoranckim prof
Jerzego Kowalczyka, następnie omówił wyniki swych nauko-
wych badań w referacie wygłoszonym dn. 11 czerwca 1986 r.
w Instytucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwer-
sytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz podczas wystą-
pienia na międzynarodowym seminarium Srebra jasnogórskie
na tle europejskim, które odbyło się na Jasnej Górze w dniach
9—11 października 1986 r. i w którym doc. Jan Samek
uczestniczył. Należy także dodać, że ukazała się na ten temat
publikacja (Jan Golonka, Odnawianie Ołtarza Ojczyzny,
„Jasna Góra" 1986, nr 11, s. 33—39).
Alicja Bajdor-Poroszewska
LIST DO REDAKCJI W SPRAWIE DIALOGÓW RZYMSKICH FRANCISCA DE HOLLANDA
Ukazał się drugi tom cennej antologii tekstów zebranych
przez Jana Białostockiego pt. Teoretycy, pisarze i artyści
o sztuce 1500—1600 (Warszawa 1985). Zasługuje ona na obszer-
ne omówienie, zanim jednak to nastąpi pragnę zwrócić uwagę
na pewien szczegół bibliografii Michała Anioła, osobiście mnie
interesujący. Chodzi o Dialogi Rzymskie Francisca de Hollan-
dy. Autor antologii wymieniając badaczy, którzy odmawiali
wszelkiej wartości źródłowej Dialogom pisze co ' następuje:
Ostatnio D. Summers (1972 i 1981) zajmuje roztropne stano-
wisko krytyczne, dostrzegając możność uznania wielu wypowiedzi
za autentyczne, widząc jednak również stronniczość F. de Hollan-
dy (s. 193). Wydaje mi się, że stanowisko Summersa wobec
Dialogow zostało w tej wypowiedzi mocno zneutralizowane.
Summers bowiem (Michelangelo and the Language of Art,
Princeton 1981) pisze wyraźnie we wstępie do swej książki,
że jego głównym i najważniejszym źródłom były właśnie
Dialogi Rzymskie. Zwraca uwagę, że Dialogi powstały wcześ-
niej niż teksty Vasariego, Condiviego i Vincenza Danti, a to
wskazuje na fakt, że przedstawione tam myśli pochodzą z ja-
kiegoś trzeciego źródła, którym były prawdopodobnie idee
samego Michała Anioła (s. 26) i o rezultatach swych badań nad
Dialogami pisze: It will become elear that I consider them
a good source, ij they are properly read (s. 27). Oczywiście
Summers w swej liczącej 626 stron książce korzysta z ogromnej
ilości źródeł, także pośrednich, pomocnych w poznaniu po-
glądów Michała Anioła. Jednak widoczne jest, że Dialogi
traktuje jako źródło szczególnej wagi. Już z samego indeksu
książki widać, że autorem na którego Summers najczęściej
się powołuje jest Francisco de Hollanda. Ale suche zestawienie
indeksu nie daje pojęcia o tym, jak wysoko ocenia Summers
wiarygodność przekazu portugalskiego malarza (s. 508, nota
26;s. 510, nota 9; s. 519, nota 49; s. 526, nota 35). Przytacza
z niego długie fragmenty w przekładzie angielskim, wtrącając
ustępy w oryginale portugalskim (s. 134—138, s. 166, s. 222—
223, s. 225—227, s. 231), a ślad myśli Michała Anioła odczy-
tuje też w innym dziele de Hollandy De Pintura antigua.
W nocie 60 (na str. 466) Summers omawia bardziej szczegó-
łowo głosy historyków odmawiających „autentyczności"
Dialogom, a wymienia też tych, których opinia nie była tale
surowa (Schlosser, De Tolnay, Battisti). Podkreśla, jak gwał-
townie atakowany był RJ, Cleraents uznający Dialogi za
główne źródło do poznania myśli Michała Anioła o sztuce.
Pisze też m.in. Rzepińska (Contributo ai Dialoghi Romani
di Fr. de Hollanda, 1960) argues for the essential authenticity
of the dialogues, and to my mind correctly dismisses the argu-
ment, made by nirtually all the critics of the Dialogos, that any
ideas not utterly freshly minted cannot be attributed to Michel-
angelo. Such an argument is based upon a hyper-Romantic
assumption about artistic personality which is validated neither
by Michelangelo's art nor by his poetry (ibidem). Ten mój
artykulik, publikowany w „Commentari" ćwierć wieku ternu,
wymienia również Jan Białostocki w swej antologii. Ale
pomija jego wersję polską pt. Polacy pierwszymi wydawcami
Dialogów rzymskich Francisco de Hollanda, wygłoszoną na
sesji rocznicowej Michała Anioła w r. 1964, a drukowaną
w „Biuletynie Historii Sztuki" (1966, nr 3/4). Wówczas
właśnie omówiłam przekład francuski Dialogów zlecony przez
Atanazego Raczyńskiego oraz zasygnalizowałam znalezienie
zapomnianej i rzadkiej broszury Lucjana Siemieńskiego:
Kartka z dziejów sztuki i poezji oraz Franciszka d'Ollanda
rzecz o malarstwie z r. 1549, Żytomierz 1860. Miło mi, że Jan
Białostocki przytoczył w swej antologii właśnie przekład
Siemieńskiego i że uznał go za swoistą rewelację w polskiej
literaturze o sztuce (s. 193).
Maria Rzepińska
W artykule Pozycja Torunia w polskiej sztuce złotniczej
[w:] Sztuka Torunia i Ziemi Chełmińskiej 1233—1815. War-
szawa—Poznań—Toruń 1986 autor - — - Jan Samek — podaje
w przypisie (s. 211) informację o złotnikach augsburskich
i gdańskich, twórcach srebrnej rzeźby ołtarza w kaplicy
Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze. Otóż, czego
doc. dr hab. Jan Samek nie zechciał zauważyć, odkrycia cech
imiennych i miejskich na srebrnych figurach z ołtarza oraz
właściwej ich atrybucji dokonał kurator Zbiorów Sztuki na
Jasnej Górze, historyk sztuki o. mgr Jan Golonka. Dotychczas
bowiem sądzono, że jedynym autorem srebrnej dekoracji
był Jan Christian Bierpfaff, serwitor dynastii Wazów.
O. Jan Golonka po raz pierwszy ujawnił tę naukową sen-
sację w maju 1985 r. na seminarium doktoranckim prof
Jerzego Kowalczyka, następnie omówił wyniki swych nauko-
wych badań w referacie wygłoszonym dn. 11 czerwca 1986 r.
w Instytucie Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwer-
sytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz podczas wystą-
pienia na międzynarodowym seminarium Srebra jasnogórskie
na tle europejskim, które odbyło się na Jasnej Górze w dniach
9—11 października 1986 r. i w którym doc. Jan Samek
uczestniczył. Należy także dodać, że ukazała się na ten temat
publikacja (Jan Golonka, Odnawianie Ołtarza Ojczyzny,
„Jasna Góra" 1986, nr 11, s. 33—39).
Alicja Bajdor-Poroszewska