DOI Artikel:
Zgórniak, Marek: Benedykt Renard: Architekt polski XVIII W.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48740#0048
MAREK ZGÓRNIAK
Hager and S.S. Munshower (Papers in Art History from
the Pennsylvania State University, Vol. 1), University Park
1984, s. 18.
25 Zob. L. PIROTTA, Francesco Fontana sostituto di Carlo
Maratta nel Principato dell'Accademia di San Luca, „L'Urbe"
XXXI, Nuova Serie, 1968, nr 2.
26 Warto zauważyć, że tematy w pierwszej i drugiej
klasie były powiązane tematycznie. Konkurenci w pierwszej
klasie mieli zaprojektować forum dla tej samej metropolii.
Zob. Le belle arii in lega eon la poesia per l'Accademia del
Disegno Celebrata in Campidoglio il di 6 Maggio 1706...,
In Roma per Gaetano Zanobij (1706). Wypisy z tego druku
udostępnił mi uprzejmie doc. A. Małkiewicz.
27 Wymiary rysunków 52x75 cm. Archiwum Akademii,
nr 167—169. Zob. P. MARCONI, A. CIPRIANI, E. VALE-
RIANI, o.c.
28 H. HAGER, Puntualizzazioni su disegni scenici teatrali
e 1'architettura scenografica del periodo barocco a Roma, „Bol-
lettino del Centro Internazionale di Studi di Architettura
Andrea PaUadio" XVII, 1975, s. 123—124.
29 Środkowy prześwit porównuje W. EISLER z podobnym
motywem zastosowanym przez Carlo Fontanę w Aqua Paola
(1700). W. EISLER, Concorso Clementino of 1706 (w:) Ar-
chitectural Fantasy and Reality. Drawings from the Acca-
demia Nazionale di San Luca in Rome. Concorsi Clementini
1700—1750. Drawings selected and catalogue research
directed by H. HAGER. Museum of Art, The Pennsylvania
State University, University Park 1982, s. 55—57.
30 Ibidem, s. 53, 57; J.A. PINTO, The Trevi Fountain:
Unexecuted Projects from the Pontificate of Clement XI (w:)
Projects and Monuments..., s. 100—127; tenże, The Trevi
Fountain, New Haven and London 1986, s. 89.
31 I w tym wypadku program opracowany przez Francesco
Fontanę dotyczył we wszystkich klasach wspólnego tematu:
w drugiej klasie należało zaprojektować ołtarz, a w trzeciej
główny portal kościoła akademickiego. Projekty oceniali: C.
Maratti (przewodniczący), F. Fontana, G.F. Contini, C.
Buratti i C.F. Biazaccari. Podaję wg wypisów A. Małkiewicza
z druku: Le scienze illustrate dalie belle arti nel Campidoglio
per 1'Accademia del disegno solennizata il di 19 Aprile 1708,
In Roma, per Gaetano Zanobij... (1708).
32 Wymiary: 110x100 cm (plany) i 38X105 cm (widok
i przekrój). Archiwum Akademii, nr 195—198. Zob. P.
MARCONI, A. CIPRIANI, E. YALERIANI, o.c.
83 Wymiary 36x25 cm. Archiwum Akademii, nr 199.
Zob. też P. MARCONI, A. CIPRIANI, E. YALERIANI,
o.c., s. XVI.
34 C. CHALLINGSWORTH Concorso Clementino of
1708 (w:) Architectural Fantasy..., s. 68 porównuje zapro-
jektowany przez Renarda półkolisty ryzalit z pierwszym
planem Luwru Berniniego i wywodzi ten pomysł, chyba
nietrafnie, z francuskiej tradycji architektonicznej XVII w.
Nie mogłem skorzystać z rozprawy doktorskiej tej autorki
pt. Concorsi Clementini of 1708 and 1709 and the Establishment
of the „Academy of Arts and Sciences" as a Building Type,
rozpoczętej ok. 1984 r.
35 Archiwum Akademii, rkp. 46 A. s. 89—90 i 91—93.
Zob. też F. BOYER, Les artistes franęais laurćats ou membres
de l'Academie de Saint Luc dans la premiere moitić du XVIII°
siecle, „Bulletin de la Societe de 1'Histoire de 1'art franęais"
1955, s. 133—134. Wspomina też o tym sporze dyrektor
Academie de France a Rome, F. Poerson, w listach z 21 VII
i 8 IX 1708. Por. Correspondance des Directeurs de 1'Academie
de France a Rome, III (1699—1711), Paris 1889, s. 227—231.
36 Archiwum Akademii, rkp. 46 A, s. 95—97.
87 N. PIO, Le vite de pittori, seultori ed architetti, ed. C.
and R. Enggass, Citta del Vaticano 1977, s. 187.
38 M. STERZI, G.V. Gravina, agente in Roma di Mons.
Gio. F. Pignatelli, „Archivio della R. Soc. Romana di Storia
Patria" XLVIII, 1925, s. 386.
30 T. MARDER, Piazza della Rotonda e la Fontana del
Pantheon: un rinnovamento urbanistico di Clemente XI,
„Arte illustrata", 1974, s. 310—320. „Duża" rycina Renarda,
reprodukowana przez Mardera, znajduje się w także w książce
H. EGGERA, Rómische Veduten,H, Wien 1931 (Abb. 22).
40 Prace Barigioniego (a także innych architektów) dla
kardynała Imperiali, znane dzięki albumowi rysunków ze
zbiorów księcia E. Imperiali, omawia A. GAMBARDELLA
w pracy Architettura e committenza nello stato Pontificio tra
barocco e rococo. Un amministratore illuminato Giuseppe
Renato Imperiali, Napoli 1979 (Studi e Testi di Storia e Critica
dell'Arte, 12), jednakże ani razu nie wymienia przy tym
Renarda.
41 W dokumentach kongregacji polskiej Renard jest
sporadycznie wzmiankowany do r. 1718. Archiwum kościoła
Św. Stanisława w Rzymie, Decreti Congr. VI (1712—1747),
s. 2, 11, 56, 75—76. Por. M. LORET, Życie polskie..., s. 300..
42 Plan de la Fille et Chateau, die Kaminiec le 25. 8 bre
1713.... Benedictus Renard Polonus delineauit: Anno 1713
Wymiary 452x575 mm. A BRAHAM, H. HAGER, Carlo
Fontana. The Drawings at Windsor Castle, London 1977.
Zob. M. ZGÓRNIAK, Nieznany plan Kamieńca Podolskiego
z 1713 r., „Arsenał Polski" (KAW), (w druku).
43 Zob. T. NOWAK, Fortyfikacje i artyleria Kamieńca
Podolskiego w XVIII w., „Studia i Materiały do Historii
Wojskowości" XIX, 1973, cz. I, s. 139—186.
44 J.D. MUSANTIUS, Tabulae chronologicae..., Roma
1751,s.390.
45 Zob. Archivio di Stato di Bologna. Le Insignia degli
Anziani del Comune dal 1530 al 1796. Catalogo-Inventario
(Pubblicazioni degli Archioi di Stato XVI), Roma 1954, s.
224—225; R.K. LEWAŃSKI, Polonica rękopiśmienne w ar-
chiwach i bibliotekach włoskich, Warszawa 1978, s. 9—10.
46 Bibl. Czart, rkp. 514 (dwa listy Renarda z 19 i 26 I
1718).
47 Teka Podoskiego, V, Poznań 18..., s. 339—340.
48 J.L. SPONSEL, Der Zwinger, die Hoffeste und die
Schlossbaupldne zu Dresden, Dresden 1924, s. 263 (przy tym
w osobnej tece wiele reprodukcji rysunków).
49 1. Plan geometral de la grande place, nommee 1'Ancien
Marchć... 12. de Sept: 1719. ok. 58x82 cm, podkolorowany
rysunek piórkiem, Kupferstich-Kabinett Dresden, inw.
C 6683. G. STENKE Festarchitektur (w:) Matthdus Daniel
Pdppelmann... Ausstellung zum 250. Todestag, Dresden
1987, poz. 394 podaje błędną informację, że rysunek ten jest
sygnowany nazwiskiem Reynard. Autorstwo kapitana Renar-
da stwierdził Glaubrecht Friedrich, kustosz drezdeńskiego
Gabinetu Rycin, na podstawie wzmianki archiwalnej w Staat-
sarchiv Dresden, Nr B Nr 20/c Oberhofmarschallamt (Heim-
fiihrung des Chur-Prinzen zu Sachssen 1719...) Vol. II, k.
650 verso pozycja 43—44 (wg informacji udzielonej mi
uprzejmie przez p. G. Friedricha 26 II 1988).
2 . Vue en perspective de la Place et du Tournois a pied,
ok. 62x143 cm, lawowany rysunek piórkiem, Kupferstich-
Kabinett Dresden inw. C 5695. (źródło informacji jw.).
50 F. LÓFFLER, Das alte Dresden, Leipzig 1982, s.
303, 474, il. 379.
51 Heckmann wyraził przypuszczenie, że nieznany z naz-
wiska rysownik, określony przez niego umownie jako Bauzei-
chner C, autor m.in. szeregu projektów przeznaczonych dla
Warszawy, przypisywanych zazwyczaj Póppelmannowi, a cha-
rakteryzujących się ożywioną dekoracją rzeźbiarską, był
być może identyczny z Renardem. H. HECKMANN, Mat-
thdus Daniel Pdppelmann als Zeichner, Dresden 1954, s.
51—52.
52 J. KOWALCZYK, o.c., s. 12.
53 B. Renard do Anny Radziwiłłowej 7 III 1721: Je
demande mille pardon a Votre Altesse sy j'ay tardć sy long
temp pour luy enuoyer les dessins qu'Elle souhaittoit, les occupa-
tion que Sa Majestć m'at laissć ont etez cause, je luy enpoy ces
42
Hager and S.S. Munshower (Papers in Art History from
the Pennsylvania State University, Vol. 1), University Park
1984, s. 18.
25 Zob. L. PIROTTA, Francesco Fontana sostituto di Carlo
Maratta nel Principato dell'Accademia di San Luca, „L'Urbe"
XXXI, Nuova Serie, 1968, nr 2.
26 Warto zauważyć, że tematy w pierwszej i drugiej
klasie były powiązane tematycznie. Konkurenci w pierwszej
klasie mieli zaprojektować forum dla tej samej metropolii.
Zob. Le belle arii in lega eon la poesia per l'Accademia del
Disegno Celebrata in Campidoglio il di 6 Maggio 1706...,
In Roma per Gaetano Zanobij (1706). Wypisy z tego druku
udostępnił mi uprzejmie doc. A. Małkiewicz.
27 Wymiary rysunków 52x75 cm. Archiwum Akademii,
nr 167—169. Zob. P. MARCONI, A. CIPRIANI, E. VALE-
RIANI, o.c.
28 H. HAGER, Puntualizzazioni su disegni scenici teatrali
e 1'architettura scenografica del periodo barocco a Roma, „Bol-
lettino del Centro Internazionale di Studi di Architettura
Andrea PaUadio" XVII, 1975, s. 123—124.
29 Środkowy prześwit porównuje W. EISLER z podobnym
motywem zastosowanym przez Carlo Fontanę w Aqua Paola
(1700). W. EISLER, Concorso Clementino of 1706 (w:) Ar-
chitectural Fantasy and Reality. Drawings from the Acca-
demia Nazionale di San Luca in Rome. Concorsi Clementini
1700—1750. Drawings selected and catalogue research
directed by H. HAGER. Museum of Art, The Pennsylvania
State University, University Park 1982, s. 55—57.
30 Ibidem, s. 53, 57; J.A. PINTO, The Trevi Fountain:
Unexecuted Projects from the Pontificate of Clement XI (w:)
Projects and Monuments..., s. 100—127; tenże, The Trevi
Fountain, New Haven and London 1986, s. 89.
31 I w tym wypadku program opracowany przez Francesco
Fontanę dotyczył we wszystkich klasach wspólnego tematu:
w drugiej klasie należało zaprojektować ołtarz, a w trzeciej
główny portal kościoła akademickiego. Projekty oceniali: C.
Maratti (przewodniczący), F. Fontana, G.F. Contini, C.
Buratti i C.F. Biazaccari. Podaję wg wypisów A. Małkiewicza
z druku: Le scienze illustrate dalie belle arti nel Campidoglio
per 1'Accademia del disegno solennizata il di 19 Aprile 1708,
In Roma, per Gaetano Zanobij... (1708).
32 Wymiary: 110x100 cm (plany) i 38X105 cm (widok
i przekrój). Archiwum Akademii, nr 195—198. Zob. P.
MARCONI, A. CIPRIANI, E. YALERIANI, o.c.
83 Wymiary 36x25 cm. Archiwum Akademii, nr 199.
Zob. też P. MARCONI, A. CIPRIANI, E. YALERIANI,
o.c., s. XVI.
34 C. CHALLINGSWORTH Concorso Clementino of
1708 (w:) Architectural Fantasy..., s. 68 porównuje zapro-
jektowany przez Renarda półkolisty ryzalit z pierwszym
planem Luwru Berniniego i wywodzi ten pomysł, chyba
nietrafnie, z francuskiej tradycji architektonicznej XVII w.
Nie mogłem skorzystać z rozprawy doktorskiej tej autorki
pt. Concorsi Clementini of 1708 and 1709 and the Establishment
of the „Academy of Arts and Sciences" as a Building Type,
rozpoczętej ok. 1984 r.
35 Archiwum Akademii, rkp. 46 A. s. 89—90 i 91—93.
Zob. też F. BOYER, Les artistes franęais laurćats ou membres
de l'Academie de Saint Luc dans la premiere moitić du XVIII°
siecle, „Bulletin de la Societe de 1'Histoire de 1'art franęais"
1955, s. 133—134. Wspomina też o tym sporze dyrektor
Academie de France a Rome, F. Poerson, w listach z 21 VII
i 8 IX 1708. Por. Correspondance des Directeurs de 1'Academie
de France a Rome, III (1699—1711), Paris 1889, s. 227—231.
36 Archiwum Akademii, rkp. 46 A, s. 95—97.
87 N. PIO, Le vite de pittori, seultori ed architetti, ed. C.
and R. Enggass, Citta del Vaticano 1977, s. 187.
38 M. STERZI, G.V. Gravina, agente in Roma di Mons.
Gio. F. Pignatelli, „Archivio della R. Soc. Romana di Storia
Patria" XLVIII, 1925, s. 386.
30 T. MARDER, Piazza della Rotonda e la Fontana del
Pantheon: un rinnovamento urbanistico di Clemente XI,
„Arte illustrata", 1974, s. 310—320. „Duża" rycina Renarda,
reprodukowana przez Mardera, znajduje się w także w książce
H. EGGERA, Rómische Veduten,H, Wien 1931 (Abb. 22).
40 Prace Barigioniego (a także innych architektów) dla
kardynała Imperiali, znane dzięki albumowi rysunków ze
zbiorów księcia E. Imperiali, omawia A. GAMBARDELLA
w pracy Architettura e committenza nello stato Pontificio tra
barocco e rococo. Un amministratore illuminato Giuseppe
Renato Imperiali, Napoli 1979 (Studi e Testi di Storia e Critica
dell'Arte, 12), jednakże ani razu nie wymienia przy tym
Renarda.
41 W dokumentach kongregacji polskiej Renard jest
sporadycznie wzmiankowany do r. 1718. Archiwum kościoła
Św. Stanisława w Rzymie, Decreti Congr. VI (1712—1747),
s. 2, 11, 56, 75—76. Por. M. LORET, Życie polskie..., s. 300..
42 Plan de la Fille et Chateau, die Kaminiec le 25. 8 bre
1713.... Benedictus Renard Polonus delineauit: Anno 1713
Wymiary 452x575 mm. A BRAHAM, H. HAGER, Carlo
Fontana. The Drawings at Windsor Castle, London 1977.
Zob. M. ZGÓRNIAK, Nieznany plan Kamieńca Podolskiego
z 1713 r., „Arsenał Polski" (KAW), (w druku).
43 Zob. T. NOWAK, Fortyfikacje i artyleria Kamieńca
Podolskiego w XVIII w., „Studia i Materiały do Historii
Wojskowości" XIX, 1973, cz. I, s. 139—186.
44 J.D. MUSANTIUS, Tabulae chronologicae..., Roma
1751,s.390.
45 Zob. Archivio di Stato di Bologna. Le Insignia degli
Anziani del Comune dal 1530 al 1796. Catalogo-Inventario
(Pubblicazioni degli Archioi di Stato XVI), Roma 1954, s.
224—225; R.K. LEWAŃSKI, Polonica rękopiśmienne w ar-
chiwach i bibliotekach włoskich, Warszawa 1978, s. 9—10.
46 Bibl. Czart, rkp. 514 (dwa listy Renarda z 19 i 26 I
1718).
47 Teka Podoskiego, V, Poznań 18..., s. 339—340.
48 J.L. SPONSEL, Der Zwinger, die Hoffeste und die
Schlossbaupldne zu Dresden, Dresden 1924, s. 263 (przy tym
w osobnej tece wiele reprodukcji rysunków).
49 1. Plan geometral de la grande place, nommee 1'Ancien
Marchć... 12. de Sept: 1719. ok. 58x82 cm, podkolorowany
rysunek piórkiem, Kupferstich-Kabinett Dresden, inw.
C 6683. G. STENKE Festarchitektur (w:) Matthdus Daniel
Pdppelmann... Ausstellung zum 250. Todestag, Dresden
1987, poz. 394 podaje błędną informację, że rysunek ten jest
sygnowany nazwiskiem Reynard. Autorstwo kapitana Renar-
da stwierdził Glaubrecht Friedrich, kustosz drezdeńskiego
Gabinetu Rycin, na podstawie wzmianki archiwalnej w Staat-
sarchiv Dresden, Nr B Nr 20/c Oberhofmarschallamt (Heim-
fiihrung des Chur-Prinzen zu Sachssen 1719...) Vol. II, k.
650 verso pozycja 43—44 (wg informacji udzielonej mi
uprzejmie przez p. G. Friedricha 26 II 1988).
2 . Vue en perspective de la Place et du Tournois a pied,
ok. 62x143 cm, lawowany rysunek piórkiem, Kupferstich-
Kabinett Dresden inw. C 5695. (źródło informacji jw.).
50 F. LÓFFLER, Das alte Dresden, Leipzig 1982, s.
303, 474, il. 379.
51 Heckmann wyraził przypuszczenie, że nieznany z naz-
wiska rysownik, określony przez niego umownie jako Bauzei-
chner C, autor m.in. szeregu projektów przeznaczonych dla
Warszawy, przypisywanych zazwyczaj Póppelmannowi, a cha-
rakteryzujących się ożywioną dekoracją rzeźbiarską, był
być może identyczny z Renardem. H. HECKMANN, Mat-
thdus Daniel Pdppelmann als Zeichner, Dresden 1954, s.
51—52.
52 J. KOWALCZYK, o.c., s. 12.
53 B. Renard do Anny Radziwiłłowej 7 III 1721: Je
demande mille pardon a Votre Altesse sy j'ay tardć sy long
temp pour luy enuoyer les dessins qu'Elle souhaittoit, les occupa-
tion que Sa Majestć m'at laissć ont etez cause, je luy enpoy ces
42