Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

Biuletyn Historii Sztuki
R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967

K R O N I K A N A U K O W A

KULTURA ARTYSTYCZNA MIAST NA ZIEMIACH POLSKICH OD XIII DO XV
WIEKU — WYSTAWA W POZNANIU

Wśród wystaw wydarzeniem o niewątpli-
wie dużym, ogólnopolskim znaczeniu była
czynna w dniach 21 IX—3 XII 1989 ekspo-
zycja Kultura artystyczna miast na ziemiach
polskich od XIII do XVI wieku, zorganizo-
wana przez Muzeum Początków Państwa Pol-
skiego w Gnieźnie. Komisarzem jej był mgr
Leszek Wetesko. Wystawa była drugą w cyklu
zapoczątkowanym w 1987 roku przez ekspo-
zycję Cystersi w średniowiecznej Polsce —
Kultura i sztuka. Ambicją organizatorów cyk-
lu jest ukazanie najważniejszych środowisk,
które ukształtowały obraz kultury i sztuki w
średniowiecznej Polsce. Wystawa prezentowa-
ła ponad 200 zabytków rozmieszczonych na
obu kondygnacjach gnieźnieńskiego muzeum
(ponad 1200 m2 powierzchni ekspozycyjnej).
Ekspozycję na parterze poświęcono proble-
mom związanym z lokacją miast, ich statu-
sem prawnym, strukturą władzy w mieście,
działalnością kościoła, bractw i cechów rze-
mieślniczych, handlem oraz szeroko pojętą kul-
turą materialną środowisk miejskich. W części
tej zaprezentowano m.in. dokumenty lokacyj-
ne (kopie) Płocka i Krakowa, dokumenty ce-
chowe miast wielkopolskich, zabytki związane
z sądownictwem jak np. miecze katowskie
z Jarosławia i kamienna figura z poznańskiego
pręgierza, oraz bardzo interesujące obiekty
z wykopalisk w Elblągu m.in. znalezione tam
wyroby kamionkowe sprowadzane z Siegburga.
Zaprezentowano też sprzęty domowe np. dwa
cenne późnogotyckie siedziska z Nysy, frag-
menty boazerii, kafle, zabawki oraz naczynia

kuchenne. Bogato zilustrowana tematyka tej
części ekspozycji stanowiła zapowiedź i wpro-
wadzenie do zasadniczej partii wystawy na
piętrze muzeum, gdzie ukazano sztukę miast.
Wystawiono tutaj liczne zabytki rzeźby,
malarstwa tablicowego, iluminowane ręko-
pisy oraz rzemiosło artystyczne, repre-
zentujące wszystkie najważniejsze miejskie
ośrodki artystyczne na ziemiach polskich.
Obiekty demonstrowano bez podziału na
środowiska, w których powstały, lecz w
porządku chronologicznym, z myślą o zasyg-
nalizowaniu pewnych ogólnych kwestii doty-
czących funkcjonowania dzieła sztuki w mieś-
cie, rozwoju ikonografii oraz przemian styli-
stycznych. Na wystawie prezentowano kilka
dzieł o nieprzeciętnej randze artystycznej m.in.
hermowy relikwiarz św. Doroty z ok. 1400 r.
z kaplicy ratuszowej we Wrocławiu, ilumino-
wany rękopis Księgi robót łąkowych z 1421 r.
z Elbląga, alabastrowy ołtarz św. Doroty z ok.
1435 r. z kościoła NP Marii w Gdańsku, dwa
krzyże relikwiarzowe z koń. XIV i 1 poł. XV
wieku z kościoła św. Jakuba w Toruniu, rzeź-
bę św. Anna Samotrzeć z kręgu Wita Sto-
sza z kościoła Bernardynów w Krakowie oraz
Rokłon Trzech Króli z ołtarza Mistrza Paw-
ła z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku.
Przedstawiono również iluminowane rękopisy
praw miejskich, rzeźby służące prywatnej de-
wocji oraz sprzęt liturgiczny jak monstrancje,
kielichy, psałterze, antyfonarze i ornaty.
Zabytki wypożyczono ze zbiorów muzeal-
nych, kościołów, bibliotek i archiwów całej

215