Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (63.2001)

Wielkie osie urbanistyczne XVII-wiecznej Warszawy a kreacje Andre Le Nótre’a

51


6. Rzym. Plac św. Piotra w projekcie Berniniego
6. Romę. St. Peter ś Sąuare as designed by Bernini
Repr. wg/after W. Ostrowski

Ostatecznie zrealizowany został projekt, określający czytelnie przestrzeń miejską: Plac
Broni i system dziedzińców pałacowych, oddzielonych od niego „Kratą Honorową”,
otwierającą się ku rezydencji królewskiej złotą bramą. Ażurowe ogrodzenie, zapożyczone
z kompozycji parkowych, pozwalało na oglądanie z Placu Brom przepychu zespołu archi-
tektonicznego monarszej rezydencji. Można było podziwiać wykorzystujące spadek
terenu, coraz wyżej usytuowane, trzy dziedzińce: Cour d’ Honneur, zwany także Cour de
Ministres, Cour Royale oraz Cour de Marbre.
Pierwszy wyznaczały pałacowe Skrzydła Ministrów, zbudowane w 1671 roku, według
projektu Le Vau. Do drugiego, oddzielonego pierwotnie następną kratą, wjeżdżały jedynie
karety upoważnionych arystokratów17. To ogrodzenie ustąpiło miejsca pomnikowi konnemu
Ludwika XIV, ustawionemu jednak dopiero w 1837 roku: do tego czasu w „modelu Wersa-
lu” akcentami rzeźbiarskimi były jedynie wspaniałe, złocone bramy na osi założenia. Trzeci
mały dziedzińczyk, „Marmurowy”, wkraczał niejako w struktury najstarszej części pałacu,
między usytuowane osiowo apartamenty króla oraz, u jego boku, apartamenty jego najbliż-
szych. Model przedpola zespołu rezydencjonalnego o programie najbardziej rozwiniętym
okrzepł w ostatniej ćwierci XVII wieku. Pierwszy projekt Wersalu powstał w 1661 roku, rok
później wytyczono główną, osiową Avenue de Pans, a w latach 1664-65 dwie aleje syme-
tryczne18, krótkie i pozbawione właściwie funkcji komunikacyjnych. Pomiędzy nimi, przy
Placu Broni, Le Vau wzniósł w 1670 roku, na miejscu pierwotnej linii drzew, dwa niewielkie

17 J. w„ s. 27.
18 H. LEMOINE, Yersailles, Cite royale. Paris 1955, s. 24.