DOI Artikel:
Artykuły i komunikaty
DOI Artikel:Zarębska, Teresa: Wielkie osie urbanistyczne XVIII-wiecznej Warszawy a kreacje André Le Nôtre'a
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.49351#0068
62
Teresa Zarębska
Pierwszy, „miejski”, nawiązuje wyraźnie do wczesnej wersji wersalskiego Place d’Ar-
mes: jego zakreśloną lukiem pierzeją tworzy linia drzew, przerwana trzema promienistymi
zielonymi alejami; środkowa, o znacznej szerokości, zapowiada „oś stanisławowską”.
Ich ogniskowąjest centrum drugiego placu, oddzielonego od „Placu Broni”; cechą indy-
widualną tego wnętrza jest oś poprzeczna, utworzona przez symetryczne aneksy,
zamknięte wolno stojącymi budowlami. Ściany tego wielkiego Cour de Ministre tworzą
cztery czworoboczne, parterowe budowle, z własnymi dziedzińcami; każdy z nich ozda-
bia identyczny, skomponowany dwuosiowo, rysunek posadzki (basen z rzeźbami na
obrzeżu, fontanna?). Ten drugi, wielki dziedziniec, oddziela od trzeciego finezyjnie za-
projektowane ogrodzenie, z symetrycznymi obeliskami, otwierającymi drogę do następ-
nego Cour d’Honneur. Jest to dziedziniec, którego oś poprzeczną zaznaczają pawilony,
tworzące rodzaj bram do aneksów wnętrza placu, obrzeżonych szpalerami drzew. Dalej,
wzdłuż osi głównej, widnieje malownicza linia rozczłonkowanego, niskiego i ażurowego
parkanu; następne ogrodzenie, z bramą, wprowadza do ujazdowskiego Cour de Marbre'.
ma on kształt pół-elipsy, zarysowanej przez rozbudowany ekran trzykondygnacjowego,
nowego pałacu z wielką arkadą bramną na osi; ten łuk triumfalny prowadzi do wolno
stojącego, centralnego obiektu - najpewniej adaptowanego dawnego Zamku.
Jego bryłę zmieniła kopuła, która przekryła rdzeń centralnej budowli; drobna skala
rysunku nie pozwala zidentyfikować jej form. Można przypuszczać, że stary zamek miał
zostać adaptowany na wspaniałą kaplicę nowej rezydencji. Ta strefa kompozycji budzi
wiele wątpliwości: wydawca rysunku stwierdził, że jego autor nie znał topografii terenu,
nie docenił skarpy, projektując założenie z dala od środowiska warszawskiego. Elemen-
tem identyfikującym założenie z Ujazdowem jest głównie długi kanał, którego kształty
odbiegają jednak od zrealizowanych: została zaznaczona oś poprzeczna parku, z którą
związano nieznaczne poszerzenie środkowej części kanału. Wyprowadzono z niej po-
15. Zespół rezydencji na Osi Saskiej w 1740 roku
15. Warsaw, residential ensemble on the Saxon Axis in 1740
Repr. wg/after W. Hentschel
Teresa Zarębska
Pierwszy, „miejski”, nawiązuje wyraźnie do wczesnej wersji wersalskiego Place d’Ar-
mes: jego zakreśloną lukiem pierzeją tworzy linia drzew, przerwana trzema promienistymi
zielonymi alejami; środkowa, o znacznej szerokości, zapowiada „oś stanisławowską”.
Ich ogniskowąjest centrum drugiego placu, oddzielonego od „Placu Broni”; cechą indy-
widualną tego wnętrza jest oś poprzeczna, utworzona przez symetryczne aneksy,
zamknięte wolno stojącymi budowlami. Ściany tego wielkiego Cour de Ministre tworzą
cztery czworoboczne, parterowe budowle, z własnymi dziedzińcami; każdy z nich ozda-
bia identyczny, skomponowany dwuosiowo, rysunek posadzki (basen z rzeźbami na
obrzeżu, fontanna?). Ten drugi, wielki dziedziniec, oddziela od trzeciego finezyjnie za-
projektowane ogrodzenie, z symetrycznymi obeliskami, otwierającymi drogę do następ-
nego Cour d’Honneur. Jest to dziedziniec, którego oś poprzeczną zaznaczają pawilony,
tworzące rodzaj bram do aneksów wnętrza placu, obrzeżonych szpalerami drzew. Dalej,
wzdłuż osi głównej, widnieje malownicza linia rozczłonkowanego, niskiego i ażurowego
parkanu; następne ogrodzenie, z bramą, wprowadza do ujazdowskiego Cour de Marbre'.
ma on kształt pół-elipsy, zarysowanej przez rozbudowany ekran trzykondygnacjowego,
nowego pałacu z wielką arkadą bramną na osi; ten łuk triumfalny prowadzi do wolno
stojącego, centralnego obiektu - najpewniej adaptowanego dawnego Zamku.
Jego bryłę zmieniła kopuła, która przekryła rdzeń centralnej budowli; drobna skala
rysunku nie pozwala zidentyfikować jej form. Można przypuszczać, że stary zamek miał
zostać adaptowany na wspaniałą kaplicę nowej rezydencji. Ta strefa kompozycji budzi
wiele wątpliwości: wydawca rysunku stwierdził, że jego autor nie znał topografii terenu,
nie docenił skarpy, projektując założenie z dala od środowiska warszawskiego. Elemen-
tem identyfikującym założenie z Ujazdowem jest głównie długi kanał, którego kształty
odbiegają jednak od zrealizowanych: została zaznaczona oś poprzeczna parku, z którą
związano nieznaczne poszerzenie środkowej części kanału. Wyprowadzono z niej po-
15. Zespół rezydencji na Osi Saskiej w 1740 roku
15. Warsaw, residential ensemble on the Saxon Axis in 1740
Repr. wg/after W. Hentschel