Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (66.2004)

56

Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska


7. Francesco Bassano, Studium głowy
Madonny, rysunek z Kolekcji Witta, Courtauld
Institute Galleries, Londyn


8. Głowa Marii. Fragment obrazu Jacopa
Bassano, Św. Roch prezentujący Madonnie
podestę Sante Moro, Muzeum Miejskie w Bassano

Uznać by go można za ricordo, co w praktyce warsztatu malarskiego oznacza pamiątkę -
wspomnienie z już namalowanego obrazu.
Ostatnim dziełem Jacopa Bassano jest Narodzenie, obraz zamówiony przez ojców be-
nedyktynów do kościoła San Giorgio Maggiore w Wenecji. Namalowany w 1592 r. jest
dziełem 80-letniego, schorowanego artysty. Opus veteris Bassani to ponad czterometro-
wej wysokości i dwumetrowej szerokości mroczny vertical o rozświetlonej „boskim"
światłem strefie ziemskiej i niebiańskiej, ostatni akord ziemskiej wędrówki malarza, koń-
czonej w tym samym 1592 r., w któiym odchodzi do wieczności jego najstarszy, umiłowa-
ny syn Francesco14.
Obraz z Kask legitymuje się jednak metiyką wcześniejszą o lat kilkanaście. Od schyłku
lat 60. zwiększa się udział synów Jacopa w malarskiej produkcji warsztatu, przy czym
najściślejsze więzy łączą ojca z najstarszym, najbardziej utalentowanym i ukochanym sy-
nem. Po r. 1570 Jacopo dopuszcza pierworodnego do współsygnowania większości malo-
wanych wówczas obrazów. Około 1575 r. obaj wypracowują wspólnie koncepcję i formułę
dla scen Adoracji Pasterzy (a także dla Zwiastowania Pasterzom), które rozgrywają się
w porze nocnej. Ta ich fascynacja „nokturnami" i najściślejsza współpraca trwa do kwiet-
nia 1579 r., a zatem do wyjazdu Francesca do Wenecji. Zapewne to chęć samodzielnej
pracy, posiadania własnego warsztatu oraz zawarcie związku małżeńskiego i niedawna
zaraza, która nawiedziła Bassano del Grappa w 1575 r. motywują tę decyzję blisko trzy-
dziestoletniego mężczyzny.
Nie lepiej wprawdzie dzieje się wówczas w Wenecji, która również nie uniknęła zarazy.
Wskutek niej w r. 1576 umiera Tycjan, ajego dom na San Canciano ai Biri, splądrowany po
śmierci właściciela obejmie z czasem właśnie Francesco Bassano. Pożary pałacu Dożów
w 1574 i 1577 r. trawią zgromadzone w nim znakomite dzieła: Carpaccia, Belliniego, Tycja-
na, Veronesa, Tintoretta. Otwierają się przeto nowe możliwości dla ugruntowującego swą

14 W latach 80. Francesco kilkakrotnie cierpiał na nawroty choroby psychicznej. Nękany urojeniami prześladowczymi,
słysząc pukanie do drzwi rzucił się z okna swego domu. Zmarł po 8 miesiącach 3 V11 1592 r., już po śmierci ojca. Młodsi
bracia umierają: Giambattista w 1613 r., Gerolamo w 1621 r., Leandro w 1622 r.