DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Żakiewicz, Anna: Petersburskie przygody Witkacego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0179
Petersburskie przygody Witkacego
173
4. Monolog grabarza (Hamlet), 1916, pastel, MNK
wprowadził później - w czasie, kiedy swobodnie posługiwał się już tą techniką. Na szcze-
gólną uwagę zasługuje trzecia praca oznaczona podwójną datą. Jest to Pocałunek mongol-
skiego księcia w lodowej pustyni'4 (il. 2) - podłużna, rozciągnięta w poziomie fantastyczna
kompozycja namalowana gwaszem. Nawiązuje ona do przedwojennych prac artysty zwa-
nych „potworami" z uwagi na dziwaczność przedstawionych w nich postaci. Jest też przy-
kładem fascynacji Witkacego twórczością literacką Tadeusza Micińskiego; użyte w tytule
sformułowanie „lodowa pustynia" zostało zaczerpnięte z jednego zjego utworów. W kom-
pozycji można się też dopatrzyć niektórych wątków sztuki rosyjskiej, z całą ich fantastyką
i bajkowością, choć trudno byłoby znaleźć jakieś konkretne źródło inspiracji. Pocałunek...
był prezentowany w Petersburgu w maju 1918 r. na wystawie dzieł sztuki artystów polskich
w Pałacu Aniczkowskim15, jest więc wielce prawdopodobne, że przed samą wystawą Wit-
kacy trochę zmodyfikował wcześniejszą pracę, stąd jej podwójne datowanie.
Kolejne dzieło rozpoczęte (lub tylko obmyślone) w 1915 r. i ukończone później (tym
razem dopiero w 1920 r.) to kompozycja fantastyczna o nie znanym tytule autorskim
(il. 3)16. Jest to obraz olejny przedstawiający kłębowisko stworów o zdeformowanych
twarzach - maskach (stąd często używany potocznie tytuł tej pracy - Kompozycja z ma-
skami) unoszących się nad ziemią. Najprawdopodobniej nigdy nie będziemy wiedzieli na
pewno, jak w wypadku tego efektownego dzieła brzmi odpowiedź na denerwujące pytanie
„co artysta chciał w nim powiedzieć?". Uważam jednak, że bez wielkiego ryzyka można
je związać z dwoma późniejszymi obrazami z cyklu Kuszenie św. Antoniego'7N/iemy
14 W Muzeum Narodowym w Warszawie.
15 REY.[L. REYNEL], Wystawa dzieł sztuki artystów polskich w Palcu Aniczkowskim na rzecz Macierzy Szkolnej,
„Dziennik Narodowy", 1918, nr 189.
16 W Muzeum Narodowym w Warszawie.
17 Do tego samego wniosku doszedł W. SZTABA w artykule Treści nieistotne, [w:] Witkacy. Materiały sesji poświęconej
Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi w 60. rocznicę śmierci, Słupsk wrzesień 1999, red. A. Żakiewicz, Słupsk 2000,
s. 109, 111.
173
4. Monolog grabarza (Hamlet), 1916, pastel, MNK
wprowadził później - w czasie, kiedy swobodnie posługiwał się już tą techniką. Na szcze-
gólną uwagę zasługuje trzecia praca oznaczona podwójną datą. Jest to Pocałunek mongol-
skiego księcia w lodowej pustyni'4 (il. 2) - podłużna, rozciągnięta w poziomie fantastyczna
kompozycja namalowana gwaszem. Nawiązuje ona do przedwojennych prac artysty zwa-
nych „potworami" z uwagi na dziwaczność przedstawionych w nich postaci. Jest też przy-
kładem fascynacji Witkacego twórczością literacką Tadeusza Micińskiego; użyte w tytule
sformułowanie „lodowa pustynia" zostało zaczerpnięte z jednego zjego utworów. W kom-
pozycji można się też dopatrzyć niektórych wątków sztuki rosyjskiej, z całą ich fantastyką
i bajkowością, choć trudno byłoby znaleźć jakieś konkretne źródło inspiracji. Pocałunek...
był prezentowany w Petersburgu w maju 1918 r. na wystawie dzieł sztuki artystów polskich
w Pałacu Aniczkowskim15, jest więc wielce prawdopodobne, że przed samą wystawą Wit-
kacy trochę zmodyfikował wcześniejszą pracę, stąd jej podwójne datowanie.
Kolejne dzieło rozpoczęte (lub tylko obmyślone) w 1915 r. i ukończone później (tym
razem dopiero w 1920 r.) to kompozycja fantastyczna o nie znanym tytule autorskim
(il. 3)16. Jest to obraz olejny przedstawiający kłębowisko stworów o zdeformowanych
twarzach - maskach (stąd często używany potocznie tytuł tej pracy - Kompozycja z ma-
skami) unoszących się nad ziemią. Najprawdopodobniej nigdy nie będziemy wiedzieli na
pewno, jak w wypadku tego efektownego dzieła brzmi odpowiedź na denerwujące pytanie
„co artysta chciał w nim powiedzieć?". Uważam jednak, że bez wielkiego ryzyka można
je związać z dwoma późniejszymi obrazami z cyklu Kuszenie św. Antoniego'7N/iemy
14 W Muzeum Narodowym w Warszawie.
15 REY.[L. REYNEL], Wystawa dzieł sztuki artystów polskich w Palcu Aniczkowskim na rzecz Macierzy Szkolnej,
„Dziennik Narodowy", 1918, nr 189.
16 W Muzeum Narodowym w Warszawie.
17 Do tego samego wniosku doszedł W. SZTABA w artykule Treści nieistotne, [w:] Witkacy. Materiały sesji poświęconej
Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi w 60. rocznicę śmierci, Słupsk wrzesień 1999, red. A. Żakiewicz, Słupsk 2000,
s. 109, 111.