DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Żakiewicz, Anna: Petersburskie przygody Witkacego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49354#0178
172
Anna Żakiewicz
3. Kompozycja z maskami, 1915-1920, olej, MNW
W konsekwencji powyższych przemyśleń, Witkacy odbył pięciomiesięczny, przyspie-
szony kurs czasu wojny i na początku maja 1915 r., już jako chorąży armii carskiej został
skierowany do 2 kompanii 172 zapasowego batalionu piechoty, zaś sześć tygodni później,
20 czerwca przyjęto go do służby w zapasowym batalionie lejbgwardii pawłowskiego
pułku. Trzy miesiące później, 24 września przybył do czwartej kompanii pułku stacjonu-
jącej pod wsią Pamicha nad Ussą i jako młodszy oficer czasowo dowodził tą jednostką
(między 29 września a 21 października, a następnie w marcu następnego roku - między
6 a31 dniem tego miesiąca). Wśród tych rozlicznych zajęć Witkacy znalazłjednak czas na
twórczość artystyczną. Datę 1915 noszą dwa portrety rysowane węglem - kobiecy i mę-
ski12. Staranność ich wykonania oraz fakt przetrwania do dziś wskazuje, że powstały one
raczej w pierwszej połowie roku, jeszcze w Petersburgu, a nie w warunkach polowych.
Szczególnie portret kobiecy odznacza się niemal fotograficznym weryzmem w odróżnieniu
od bardziej szkicowego i swobodniej narysowanego portretu oficera - porucznika Maryni-
cza (il. 1). Oba wykazują duży postęp w stosunku do portretów, jakie Witkacy tworzył przed
wojną, zarówno jeśli chodzi o biegłość techniczną widoczną zwłaszcza w portrecie kobie-
cym, jak i charakterystykę postaci; sportretowany oficer ma niezwykle wyrazistą twarz
z nieco powiększonymi, żywo patrzącymi na widza oczami. Ta cecha będzie się powtarzać
w twórczości portretowej Witkacego już do końca jego życia. Trzy inne prace są przez arty-
stę datowane podwójnie: 1915-1918. Najprawdopodobniej zostały one zaczęte w roku 1915,
a dokończone lub przerobione trzy lata później. Dwa z nich to portrety - autoportret i wize-
runek młodej kobiety w kapeluszu13. W odróżnieniu od wymienionej wyżej pary portretów
są one nieznacznie podmalowane pastelem; bardzo możliwe, że właśnie ten dodatek artysta
12 Portret kobiecy znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku , męski - w kolekcji
prywatnej w Warszawie.
13 Autoportret jest własnością Muzeum Okręgowego w Radomiu, portret kobiety - Muzeum Okręgowego w Białymsto-
ku.
Anna Żakiewicz
3. Kompozycja z maskami, 1915-1920, olej, MNW
W konsekwencji powyższych przemyśleń, Witkacy odbył pięciomiesięczny, przyspie-
szony kurs czasu wojny i na początku maja 1915 r., już jako chorąży armii carskiej został
skierowany do 2 kompanii 172 zapasowego batalionu piechoty, zaś sześć tygodni później,
20 czerwca przyjęto go do służby w zapasowym batalionie lejbgwardii pawłowskiego
pułku. Trzy miesiące później, 24 września przybył do czwartej kompanii pułku stacjonu-
jącej pod wsią Pamicha nad Ussą i jako młodszy oficer czasowo dowodził tą jednostką
(między 29 września a 21 października, a następnie w marcu następnego roku - między
6 a31 dniem tego miesiąca). Wśród tych rozlicznych zajęć Witkacy znalazłjednak czas na
twórczość artystyczną. Datę 1915 noszą dwa portrety rysowane węglem - kobiecy i mę-
ski12. Staranność ich wykonania oraz fakt przetrwania do dziś wskazuje, że powstały one
raczej w pierwszej połowie roku, jeszcze w Petersburgu, a nie w warunkach polowych.
Szczególnie portret kobiecy odznacza się niemal fotograficznym weryzmem w odróżnieniu
od bardziej szkicowego i swobodniej narysowanego portretu oficera - porucznika Maryni-
cza (il. 1). Oba wykazują duży postęp w stosunku do portretów, jakie Witkacy tworzył przed
wojną, zarówno jeśli chodzi o biegłość techniczną widoczną zwłaszcza w portrecie kobie-
cym, jak i charakterystykę postaci; sportretowany oficer ma niezwykle wyrazistą twarz
z nieco powiększonymi, żywo patrzącymi na widza oczami. Ta cecha będzie się powtarzać
w twórczości portretowej Witkacego już do końca jego życia. Trzy inne prace są przez arty-
stę datowane podwójnie: 1915-1918. Najprawdopodobniej zostały one zaczęte w roku 1915,
a dokończone lub przerobione trzy lata później. Dwa z nich to portrety - autoportret i wize-
runek młodej kobiety w kapeluszu13. W odróżnieniu od wymienionej wyżej pary portretów
są one nieznacznie podmalowane pastelem; bardzo możliwe, że właśnie ten dodatek artysta
12 Portret kobiecy znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku , męski - w kolekcji
prywatnej w Warszawie.
13 Autoportret jest własnością Muzeum Okręgowego w Radomiu, portret kobiety - Muzeum Okręgowego w Białymsto-
ku.